Morgunblaðið - 17.11.1979, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 1979
19
2 ,00 < f >

ÍVITNI — ao

9 TO_ aat j; A »•«
D
Q M
J I B IL IL *° < * \ lO— 1 Ú
IJ.Al-.Nll.IC VXUN.1 ^ MANOAl PN.__ IUM 1 --
) M A T i| lí 1MVOnOOE M M PIR 9XIC —T O
u Oc- VITJ <M I

^Finnoa ILICO 1
z plúoh O MA T III JM KLÓRAT
^KLÓnoo UINE A CÝA MAN IO OsUL FATMI AZO LE 4
¥ « t- ^KALBjU OnAFIT A KAR BIO
Q 3 Z 18 9-KOPAR HREIh sur
z Q < s ^KLÓn, NATHIU M MVC no> ío A°-<v W v» Ou ■o'* > ,v-
< M a. Q RAFORKUFR * HITAOBKUFB O EFNAIÐNAÐU B ( EKUF EKU n 8E 3UI E n e ivi rv = UN ■NAII FNAI OTA B □ T1 □ N / ÐIM B B B < L LO AC flE 10 9 JIM kg (31 UR )UR D1 MIKLA S A JFA/kg H ITAO O B AF RKU O 8 FR OQ O 1QO BC MLEIDDU RAFORKU lO 4 EFIMI 90 BC O B OO i.v. lOOO Á.Þ.
Mynd 8
hér var reist fyrir 10 árum, þ.e.a.s.
íslenzka Álfélaginu h.f. í
Straumsvík? Á þessum 10 árum
síðan ISAL fór í gang hafa verið
framleidd þar um 606000 tonn af
áli. Framleiðsluverðmætið hefur
numið rúmlega 200 miljörðum
króna á núverandi verðlagi, og til
innlendra aðila hefur runnið á
sama tíma um 56 miljarðar, þ.e.
a.s. rúmlega 27% af framleiðslu-
verðmætinu. Á mynd 9 er saman-
burður á heildarframleiðsluverð-
mæti ISAL frá upphafi til ársloka
1979 og fjárlögum yfirstandandi
árs. Þar sést, að framleiðsluverð-
mæti ISAL er um 232 miljarðar,
en fjárlögin um 208 miljarðar.
Skattgreiðslur
Þeir aðilar, sem fyrst og fremst
hafa hagsmuna að gæta í sam-
bandi við rekstur ISAL eru: Ríkið,
sveitarfélagið, sem fyrirtækið er
staðsett í, starfsmennirnir, sá sem
selur fyrirtækinu orku og hluthaf-
arnir. Og hvernig hefur nú verið
með t.d. hlut ríkisins? Því er til að
svara, að það hefur verið gjörð á
því athugun nokkrum sinnum,
hvernig skattgreiðslur ISAL, sem
eru í formi framleiðslugjalds, hafa
komið út í samanburði við skatta,
sem fyrirtækinu hefði borið að
greiða, ef það hefði verið undir
venjulegum skattalögum. Árið
Varma- og raforkunotkun í orkuöðluðum iðnaði.
ISAL hefði fast orkuverð, sem
eins og áður sagði varð í reynd
einungis í sex ár, þá mun ISAL
greiða um 120% af byggingar-
kostnaði Búrfellsvirkjunar, Þóris-
vatnsmiðlunar, háspennulínu til
Reykjavíkur og Geithálsstöðvar,
enda þótt ISAL noti einungis % af
uppsettu afli virkjunarinnar.
Þetta á vafalaust eftir að breytast
ennþá meira Landsvirkjun í hag,
þar sem orkuverðið á eftir að
hækka enn með hækkandi álverði,
og ekki hefur verið tekið tillit tií
aukinnar orkusölu, sem leiða mun
1978 hefði ISAL átt að greiða,
miðað við þágildandi skattalög,
um 389 miljónir króna, en greiddi
í raun um 416 miljónir, þ.e.a.s. 7%
meira, sjá einnig mynd 10.
Aflþörf, orkunotkun
og orkuverð
Varðandi orkuverðið er því til
að svara, að á sínum tíma, þegar
samið var um orkuverð til ISAL,
þ.e.a.s. fyrir 13 árum, þá var á
boðstólum orka, sem var ódýrari,
miðað við það sem samið var um,
t.d. í Kanada og á vesturströnd
Bandaríkjanna og á algjörlega
sambærilegu verði t.d. í Noregi.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir,
hefur þetta orkuverð, sem átti að
standa í 25 ár, verið mikið gagn-
rýnt, en í raun gilti það einungis í
sex ár. Þá var samið um að hækka
það og tengja það álverði, og nú er
svo komið, að orkuverðið er um
150% hærra í dollurum heldur en
samið var um á sínum tíma, og
þess má geta, að á síðasta ári
hækkaði raforkuverð til ISAL um
62%, meðan raforkuverð til al-
mennings hækkaði einungis um
27%.
Talað hefur verið um að ISAL
greiði einungis 10% af allri raf-
orku á landinu, en noti rúman
helming. Þetta er ekki rétt. ISAL
greiddi árið 1977, það ár sem
miðað hefur verið við í málflutn-
ingi ýmissa stjórnmálamanna, í
reynd tæplega 27% af orkugreiðsl-
um til Landsvirkjunar. A árinu
1978 var þetta hlutfall orðið yfir
30%. En af hverju greiðir þá ISAL
ekki helminginn úr því það notar
helminginn af orkunni? Því er til
að svara, að ISAL notar orkuna
yfir 90% af tímanum, þegar aðrir
almennir orkunotendur nota hana
einungis um 55%. Væri því nær að
miða við uppsett afl. ISAL notar
tæplega 28% af uppsettu afli
Landsvirkjunar, en nýtir aflið yfir
90% af tímanum, sjá mynd 11.
Auk þess tekur ISAL við orkunni
með 220 kV spennu, þegar Áburð-
arverksmiðja ríkisins, sem greiðir
sama á orkueiningu eins og ISAL,
tekur við orkunni á 33 kV og nýtir
hana 86% af tímanum móti 91%
hjá ISAL.
Á því 25 ára tímabili, sem
upprunalega var samið um, að
af stækkun ISAL, sem nú er í
gangi.
Áhrif ISAL á Hafnarfjörð
Hvað þá um sveitarfélagið, þ.e.
a.s. Hafnarfjörð? Fjöldi starfs-
manna hjá ISAL er um 700
manns. Þar af búa um 50% í
Hafnarfirði, en enda þótt þeir séu
einungis 6% af útsvarsgreiðend-
um, þá greiða þeir um 8% af
útsvörunum, og sá hluti fram-
leiðslugjaldsins, sem rennur til
Hafnarfjarðar, hefur svarað til
um það bil sömu upphæðar og öll
300 fyrirtækin önnur en ISAL,
sem starfa í Hafnarfirði, hafa
þurft að greiða. Áður en ISAL
kom til, þá var Hafnarfjörður
eitthvert fátækasta sveitarfélag á
landinu, og átti í miklum erfið-
leikum og basli með að greiða
sínar skuldbindingar. Hafnar-
fjörður þykir nú eitt af bezt stæðu
sveitarfélögum landsins og enda
þótt ISAL sé þar að sjálfsögðu
ekki einu um að þakka, þá geta
allir séð, hversu stóran hlut það
hefur átt að máli eins og t.d.
kemur fram í því, að Sparisjóður
Hafnarfjarðar, sem var fyrir 12
árum síðan þriðji stærsti spari-
sjóður á landinu, er nú orðinn sá
stærsti.
Mengunarvarnir
Varðandi mengun er það að
segja, að auðvitað voru gerðar allt
aðrar kröfur fyrir 13 árum til
mengunarvarna heldur en nú þyk-
ir sjálfsagt að gera. Þá var
einungis hugsað um það að hindra
mengun, sem væri beinlínis skað-
leg fyrir umhverfið og ylli þriðja
aðila efnahagslegu tjóni. Núna er
þetta sjónarmið breytt, og það
þykir sjálfsagt að koma í veg fyrir
mengun eins og tök eru á. í
samræmi við þetta hefur ISAL nú
skuldbundið sig til þess að ljúka
við uppsetningu fullkomnustu
hreinsitækja, sem völ er á, fyrir
árslok 1981, og er sú framkvæmd
nú komin vel á veg.
Starfsmenn
Hvað með kjör starfsmanna?
Því er til að svara, að almenningur
telur að launakjör hjá ISAL séu
með því bezta, sem þekkist hér á
vinnumarkaði, og sjaldan lýgur
almannarómur.
Eigendur
Síðasti aðilinn, sem hérna á
hagsmuna að gæta, þ.e.a.s. eigend-
ur fyrirtækisins, hinn útlendi aðili
Alusuisse, hefur hins vegar ekki
farið vel út úr þessum rekstri það
sem af er. ISAL hefur ekki getað
greitt arð til þessa, þar sem
reksturinn hefur barizt í bökkum,
stundum verið verulegt tap eða í
bezta falli að reksturinn hefur
staðið í járnum. Sem betur fer eru
nú markaðshorfur góðar og ál-
verðið hefur farið hækkandi að
undanförnu, þannig að ISAL mun
geta greitt arð í fyrsta skipti fyrir
Mynd 11
Raforkusala og uppsett afl.