Morgunblaðið - 16.12.1979, Blaðsíða 1

Morgunblaðið - 16.12.1979, Blaðsíða 1
Sunnudagur 16. desember Bls. 65—96 lengur fingur guðs „Það hefur staðið dálítið lengi til að ég sendi frá mér þessa bók. Hún er kannski ekki svo þýðingarmik- il fyrir eitt eða neitt nema sjálfan mig. Fyrir mér er hún fyrst og fremst minning um einn mann í ákveðnu umhverfi, undir ákveðnum kringumstæðum, þótt ekki sé sýnt nema ýtrasta yfirborð af þessum manni. Svona menn verða eins og háskólar fyrir öðrum. í nokkrum orðum og setningum og svona með ákveðinni viðhöfn, þá koma þeir öðrum í skilning um ný gildi i lífinu. Ef ungir menn lenda upp að hliðinni á svona einstaklingi, þá breytir það lífi þeirra mjög skyndilega frá mjólkurdrykku yfir í viskí- drykkju. Jón Aðalsteinn Bekkmann er driff jöðrin í því að þessi bók var skrifuð. Hann verður með sínum brotum eins konar mannhugsjón.“ Þannig svarar Indriði G. Þorsteinsson rithöfundur spurningu minni um það, hvort nýútkomin skáldsaga hans, Unglingsvetur, hafi verið lengi í bígerð hjá honum. Nú þykjast menn þekkja þá söguper- sónu þína, sem þú kallar Jón Aðalstein Bekkmann. „Já. Það er í raun bent á það með vissum hætti í bókinni. Ég held að þeir, sem segjast þekkja þennan mann, eigi við Stefán Bjarman. En þess ber að gæta, að aldrei setur maður svo saman persónu í bók, að þar komi ekki fleiri en ein manneskja við sögu. Það væri alveg eins með fullum rétti hægt að segja að hluti af Jóni Aðal- steini Bekkmann væri faðir minn. Og með sama rétti að hluti hans væru kennarar mínir samræmdir. Því er það, að þótt með vilja sé gert að gefa ákveðna bendingu til Stefáns Bjarman sem fyrirmynd- ar, þá eiga aðrir sinn þátt í þessum manni sem er Jón Aðal- steinn Bekkmann. Það er meðal annars vegna þess að Stefán Bjarman var miklu meiri en fram kemur í þessari bók og miklu umfangsmeiri persóna en það að svona bók dugi til þess að taka hann allan fyrir." — Eru aðrar persónur sögunn- ar eins upp byggðar? „Það er dálítið um það í þessari bók. Aftur á móti eru ungu mennirnir í sögunni fyrst og fremst...“ — Er einhver þeirra Indriði G. Þorsteinsson? „Nei. Þeir eru miklu dæmigerð- ari upp á tímabilið. Eru þarna fyrst og fremst vegna þess, og svo er um annað ungt fólk, sem í sögunni er. Eg býst hins vegar við að Norðlendingar þykist þekkja ýmsa menn, sem þarna eru hafðir innan um þetta unga fólk.“ — Og enginn þarf að efast um Sigurð á Fosshóli. „Nei. Hann er þarna með sínu rétta nafni. Það er með vilja gert. Sigurður er ekki blönduð söguper- sóna á neinn hátt og því ástæðu- laust að láta hann koma fram undir öðru nafni en sínu eigin. Sigurður hafði mynd af Mary Pickford á veggnum hjá sér. Ég man eftir því. Hann hafðí hana sem kærustu uppi á vegg. Hún var kærasta Ameríku og mér hefur alltaf fundizt það sérkennilegt að maður yzt í Bárðardal skyldi líka eiga þá konu fyrir kærustu. Ég man að Mary Pickford hékk í litlum brúnum ramma á miðjum vegg hjá Sigurði. Það var ekkert annað á veggnum en þessi mynd. Þetta var löngu áður en menn fóru að hengja upp þessar pin up girls. Mary Pickford var ekki pin up girl. Hún var kærasta. Svo stjórn- aði Sigurður böllum. Nú hafa þeir heiðrað hann með því í Bárðar- dalnum að hafa Lionsklúbb, sem heitir Sigurður Lúter. Einhvern veginn finnst mér, að þeir hefðu átt að skíra eitthvað annað í höfuðið á honum en Lionsklúbb. Til dæmis eitthvert fjall. Og síðan hefðu þeir átt að nefna vað á Skjálfandafljóti Pickford. Þá hefðu þau horfzt í augu, fjallið Sigurður Lúter og vaðið Mary Pickford og þetta ástarævintýri þannig orðið eilíft í Bárðardaln- um.“ — Þannig að Jón Aðalsteinn Bekkmann hefði heitið Stefán Bjarman í bókinni, ef þar væri um einn og sama manninn að ræða? „Já. Hefði Jón Aðalsteinn orðið ósamsett persóna, aðeins Stefán Bjarman, hefði ég hiklaust kallað hann sínu rétta nafni. En það eru fleiri en Sigurður á Fosshóli, sem eru raunverulegir í þessari sögu. Eins er það með saumakonurnar, sem þarna bregð- ur fyrir. Þær voru raunverulega leigjendur hjá foreldrum mínum. Þær voru frá Leyningi í Eyjafirði, indælis manneskjur. Mig minnir endilega að þær hafi verið ákaf- lega laglegar konur. Það er nefnilega svo, að þegar maður fer að eldast, þá nennir „Ég býst ekki vift aft ég fengi neina sýslu, þótt óg hætti aft skrifa. Jafnvel þótt Vimmi sé dómsmálaráftherra“. Ljósm. Mbl.: Kristjón. maður ekki, þegar maður tekur eitthvað svona upp úr tilverunni, að vera að búa eitthvað utan um það. Þetta fær að vera eins og það var. Mér finnst þetta persónulega afar þægilegt." — En er þá ekki um minn- ingabók að ræða frekar en skáld- sögu? „Unglingsvetur er skáldsaga. Maður bara viðurkennir minnin, þar sem þau koma fyrir. En þetta er skáldsaga að öllum innviðum. Það er um það eitt að ræða að viðurkenna minnin með því að nefna þau á réttan hátt. Nú veit ég að vísu ekki, hvað skáldsaga þolir mikið af svona minnum. Mér blandast þó ekki hugur um að Unglingsvetur sé vel innan hugsanlegra marka. Því enda þótt þessi minni hafi ein- hvern veginn fengið að lifa af ritun sögunnar óáreitt, samanber Sigurð á Fosshóli og saumakon- urnar, þá er hitt allt að meira eða minna leyti samansett; ákveðinn tíðarandi og þessi lífslukka, ef ungur maður varð svo lúsheppinn að lenda utan í manni eins og Stefáni Bjarman. Það má segja um Stefán Bjarm- an að svo miklu leyti sem hann kemur fram í sögunni, að ég sem höfundur sé aðeins að standa upp og hneigja mig fyrir honum, svona síðbúinn virðingarmáti. Við skrif- uðumst á, við Stefán. Og ég hitti hann stundum eftir að ég fór frá Akureyri. Hann var oft að tala við mig í þessum bréfum. Einu sinni skrifaði hann, að ég væri nú meiri bjáninn að vilja ekki senda sér Norðan við stríð. Eins og það kæmi í veg fyrir að hann læsi bókina. Hann hélt því fram að ég væri hræddur við það, vegna þess að ég notaði hann sem fyrirmynd að Jóni Falkon í þeirri bók. En mér er eiður sær að hann var ekki fyrirmyndin að Jóni Falkon. Stef- án hafði að vísu sagt mér einhvern tímann að hann hefði verið túlkur hjá Bretanum. En það er ekki vottur af líkingu með honum og Jóni Falkon. Ég er viss um það, að ef Stefán væri enn á lífi, þá myndi hann skrifa mér eitthvað á þessa leið: Ekkert þekki ég þennan andskot- ans Jón Aðalstein Bekkmann. Hvaða slúbbert er þetta eiginlega? Svona er þetta nú allt skrýtið og snúið og flókið mál.“ — I sögulok verður flugslys. Það sækir þú í raunverulegan atburð. „Já. Það varð flugslys. En þetta flugslys í bókinni er fyrst og fremst endir á góðum vetri. Endir á vissu ævihlaupi. Það kemur svo oft á daginn í raun og veru, að við þekkjum ekki þá þræði, sem klipptir eru í sundur með svona slysum. Svo gleymir fólk slysum svo fljótt. Mér skilst að einhverjir hafi sagt að þetta flugslys í sögunni sé einhver hundingjalausn hjá mér til að ljúka verkinu. Það er misskilningur. Þessari sögu gat lokið á ýmsa vegu án þess það skerti verkið nokkuð í sjálfu sér. Þetta er fyrst og fremst bók um það að verða fullorðinn. Hvaða djöfulskapur það er, sem mætir mönnum í heimi fullorðinna eftir SPJALLAD VIÐINDRIÐA G. ÞORSTEINSSON UM NYJA SKALDSÖGU, RITHÖFUND AST ARFIÐ OG YMIS ÓSKRIFUÐ BLÖÐ

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.