Morgunblaðið - 12.01.1980, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 1980
11
Hjóna-
band
I KINA er konum yngri en 26 ára og
körlum yngri en 28 ára meinað að
ganga i hjónaband. Rökin fyrir
þessari reglu eru m.a. þau, að
hjónabönd, sem stofnað er til af
fólki með þann aldursþroska, séu
líklegri til þess að verða hamingju-
söm og varanleg. Gömul saga mun
vera því að baki, að greinarmunur
er þar gerður milli kynjanna. En
hvort sem rökin fyrir ofangreindri
reglu Kínverja eru haldbær eða
ekki, — þá var nýlega gerð saman-
burðarkönnun í Bretlandi á aldri
hjónaefna og varanleik hjónabands-
ins og var niðurstaða þeirrar könn-
unar sú að lægsta skilnaðarhlutfall-
ið væri meðal þeirra hjóna, sem
verið höfðu á þrítugs- og fertugs-
aldri er þau gengu í hjónabandið.
Og jafnframt að það fólk sem
líklegast var til þess að ganga í
gegnum skilnað við maka sinn væri
það sem gengið hefði í hjónaband
yngra en 25 ára. Þá kom það fram i
þessari könnun, að meðalaldur
þeirra sem nú ganga í hjónaband í
Bretlandseyjum sé yfirleitt nokkru
hærri en meðalaldurinn var fyrir
aðeins fáum árum eða í byrjun
sjöunda áratugarins. Afleiðing
þessa er svo talin líkleg, að hlutfall
hjónaskilnaða muni fara lækkandi í
lok þessa áratugar. I niðurstöðunni
var þess ennfremur getið, að meðal-
aldur mæðra með fyrsta barn hefði
hækkað þar í landi, frá því sem var
í byrjun síðasta áratugar.
Hver staðreyndin er á íslandi í
þessu efni hefur ekki verið kannað.
Af hverju giftingaraldur fólks hefur
hækkað og af hverju hjónabönd
fólks sem giítir sig eftir 25 ára
aldur reynast oft varanlegri en þess
sem giftir sig yngra en flókið og
margbrotið rannsóknarefni fyrir fé-
lagsfræðinga og aðra fræðinga, —
og ekki ómerkilegra könnunarefni
en svo mörg önnur sem lagt er útí.
Aldursþroski kemur ekki að sök, —
hafa viðhorf karla og þá ekki sízt
kvenna breytzt og eru möguleikar
ungs fólks nú fjölbreyttari en fyrir
um 20 árum, — kemur og óvígð
sambúð inn í myndina!
Gamall írskur brandari hljóðar á
þessa leið: María og Jón hafa
daglega tekið sér göngutúr saman í
tuttugu ár, þegar María spyr Jón á
fertugsafmælisdegi sínum hvort
ekki sé tími til þess kominn fyrir
þau að huga að hjónabandi. Jón
svarár: „Satt segirðu vinkona, — en
hver heldurðu að tæki okkur nú, við
komin á þennan aldur?“ Það getur
verið að þjóðfélagskerfið í Kína hafi
sitt að segja um varanleik hjóna-
banda fólks þar í landi, — Kínverj-
ar eiga líka fjölda siðgæðisreglna og
sagna, sem eiga að hjálpa fólki m.a.
til þess að verða góðir verkamenn,
góðir þjóðfélagsþegnar, góðir mak-
ar. Fyrir maka er eftirfarandi
heilræðavísa:
„Þaö er erfitt:
Að gleyma
Að biðjast afsökunar
Að spara peninga
Að vera óeigingjarn
Að gera ekki mistök
Að byrja aftur frá grunni
Að gera gott úr hlutunum
Að hafa stjórn á skapi sínu
Að hugsa fyrst og
framkvæma síðan
Að halda í horfinu
Að vera tillitssamur
Að viöurkenna eigin mistök
Að taka ráöleggingum
Aö fyrirgefa
En þaö borgar »ig.“
Sigrún Gísladóttir skrifar
Stokkhólmsbréf
Volvo
í byrjun desember undirritaði
Per Gyllenhammar, forstjóri
Volvo, samning við frönsku risa-
bílaverksmiðjurnar Renault um
tæknilega samvinnu. Forsvars-
menn Volvo hafa lengi leitað
ákjósanlegs meðeigenda við
framleiðslu á nýjum gerðum
fólksbíla, sem er það kostnaðar-
samt, að fyrirtækið eitt sér
stendur ekki undir slíkri fram-
leiðslu.
Fyrr á árinu höfðu farið fram
miklar viðræður við Norðmenn.
Það undarlega var að almenn-
ingur í löndunum virtist ekkert
of hrifinn af hugmyndinni um
sænsk-norskan Volvo. Ríkis-
stjórnir landanna voru málinu
hlynntar og reyndu að greiða
götu samningsins, en þrátt fyrir
það misheppnaðist tilraunin.
Voru það hluthafarnir í Volvo,
sem komu í veg fyrir að samn-
ingurinn yrði að veruleika.
Samningurinn milli Volvo og
Renault felur í sér, að um
áramótin verður Renault hlut-
hafi í fólksbílaframleiðslu Volvo,
sem um leið verður að nýju
fyrirtæki — Volvo fólksbílar AB.
í fyrstu fær Renault 10 prósent
af hlutabréfunum í þessu nýja
fyrirtæki en hefur síðar mögu-
leika á að hækka sinn hlut upp í
20 prósent. Renault-samningur-
inn gefur Volvo 330 milljónir
sænskar.
Skattalækkanir
Samþykkt var í þinginu frum-
varp stjórnarflokkanna um
lækkun skatta. Vinstri flokkarn-
ir voru mótfallnir frumvarpinu,
en þrátt fyrir aðeins eins þing-
sætis meirihluta stjórnarflokk-
anna, var það samþykkt síðasta
daginn fyrir jólafrí þingsins.
Aðalatriði þessara nýju skatta-
laga er að hæsta skattþrepið
lækkar úr 85% í 80 prósent.
Gösta Bohman og Hægri
flokkurinn hafa barist hart fyrir
lækkun skattstigans. Ingemar
Mundebo (þjóðarfl.) fjárlagaráð-
herra hefur lýst því yfir að
takmarkið sé að lækka hæsta
skattþrepið niður í 50 prósent.
Telur hann hina háu skatta vera
eitt mesta vandamál skattakerf-
isins í dag, sem auki skattsvik og
leiði jafnvel til landflótta. Það
borgar sig ekki lengur að vinna
og spara, ekki heldur að taka sér
aukavinnu, þar sem launþeginn
heldur það litlu eftir skattinn.
Þetta leiðir til þess að allt of
margir velja að vinna hlutastörf
og neita allri yfirvinnu. Þá hafa
á þingi verið ræddar gildandi
reglur um skattafrádrátt, m.a.
ótakmarkaðan vaxtafrádrátt.
Mundebo viðurkennir að þeim
reglum sé í mörgu ábótavant, en
þeim sé erfitt að breyta, eins og
augljóst sé þegar jafnaðarmenn
hafa haft til þess fjörutíu ár en
ekki tekist. Mundebo telur að
það markmið að lækka hæstu
skattþrepin niður í 50 prósent
fyrir alla sé ekki ómögulegt
heldur nauðsynlegt. Þó að því
takmarki yrði náð verður
Svíþjóð engin skattaparadís.
Trúlega heldur landið áfram að
hafa hæstu skatta í heimi, hærri
en jafnaðarmanna-stjórnir
nágrannalandanna hafa talið
skynsamlegt.
Kjarnorkan
í Svíþjóð eru nú sex kjarn-
orkuver í notkun, önnur fjögur
eru tilbúin til notkunar og tvö
eru í byggingu. Þingið hefur
samþykkt að hinn 23. marz 1980
skuli fara fram þjóðaratkvæða-
greiðsla um hlut kjarnorkuver-
anna við orkuframleiðslu í fram-
tíðinni. Greidd verða atkvæði
um þrjár mismunandi tillögur.
Á síðustu stundu tókst flokknum
að leggja fram tillögur þær, sem
kosið verður um í marz. Margt
bar á milli. Hægri flokkurinn,
jafnaðarmenn og þjóðarflokkur-
inn, sem eru fylgjandi notkun
kjarnorku, urðu að koma sér
saman um fjölda kjarnorkuvera
(6, 12 eða jafnvel enn fleiri),
hvort stefna bæri að því að
hætta notkun kjarnorkuveranna
og þá á hve löngum tíma. Um
tíma leit út fyrir að flokkarnir
þrír gætu staðið sameiginlega að
einni tillögu. En svo varð þó
ekki, því jafnaðarmenn gerðu
það að skilyrði, að öll kjarnorku-
ver væru ríkiseign. (I dag á ríkið
meirihluta í þeim öllum); Já-
tillögurnar urðu þess vegna
tvær, báðar leyfa rekstur 12
kjarnorkuvera í 25 ár en Hægri
flokkurinn gerir það ekki að
skilyrði að þau séu eign ríkisins.
Miðflokkurinn og kommúnistar
standa saman að neitillögunni,
sem aðeins leyfir rekstur 6
kjarnorkuvera, sem verði smám
saman lögð niður á næstu tíu
árum. Samkvæmt nýrri skoð-
anakönnun njóta já-tillögurnar
tvær mun meira fylgis heldur en
nei-tillagan.
Á Lúsíudaginn, 13. desember,
gengu um 30 þúsund mótmæl-
endur kjarnorku, þar af 15
þúsund um miðborg Stokkhólms,
með logandi kyndla sem tákn
sólarinnar, og sungu Lúsíusöng-
inn með breyttum texta. Fremst
gengu tuttugu konur, sem allar
standa framarlega í stjórnmála-
flokkunum. Þegar hin mikla
ganga var komin fram að Hö-
torginu talaði m.a Karin Söder
félagsmálaráðherra. hún sagði
að fólk hefði verið gróflega leitt
villt vegar, hvað snerti áhættu
og kostnað við kjarnorkuverin.
Lúsíudagurinn
Hann hefur lengi verið hald-
inn hátíðlegur í Svíþjóð og lífgar
óneitanlega upp á tilveruna í
svartasta skammdeginu. Börnin
stór og smá eiga sinn þátt í því,
þegar þau ganga í Lúsíulest,
syngjándi hefðbundna söngva.
Lúsían gengur fremst með lýs-
andi krónu á höfði, þá koma
þernur hennar, stjörnusveinar
og loks jólasveinar. Lúsíukaffi er
á boðstólum í heimahúsum, skól-
um og vinnustöðum og meðlætið
er piparkökur ásamt saffran-
brauði. Jólaglöggið þykir einnig
tilheyra Lúsíunni. Á síðari árum
hefur síaukin drykkja og þá
aðallega unglinga sett svartan
blett á Lúsíuhátíðina. Kennarar
og skólastjórar unglingaskól-
anna hafa kvartað sáran yfir því
ástandi sem skapast hefur í
mörgum skólum þennan dag.
Börnin hafa mætt í skólann illa
sofin og oft á tíðum hreinlega
Ráðhúsið i Stokkhólmi.
drukkin. Tvö síðastliðin ár hefur
verið rekinn mikill áróður gegn
fylleríi Lúsíudagsins.
Kennari myrtur.
Lúsíudagurinn í ár leið þó ekki
stórtíðindalaust, því að sá
hörmulegi atburður átti sér stað
í Gautaborg, að kennari var
myrtur. Það var fimmtán ára
gamall drengur, fyrrverandi
nemandi skólans, sem stakk hníf
í bak síns gamla kennar (39 ára).
Þennan morgun hafði drengur-
inn setið að sumbli ásamt öðrum
félögum, og þegar þeir gerðu
tilraun til þess að fara inn í
skólann hafði kennarinn vísað
þeim frá. Unglingurinn, sem
hafði verið nemandi skólans í sjö
ár og þekkti kennarann vel, gat
eftir á ekki gefið neina skýringu
á verknaði sínum. Þessi atburð-
ur hefur að vonum vakið mikla
athygli og vakið ýmsar spurn-
ingar um hvernig ástandið sé
eiginlega í skólum landsins.
Fyrir tveimur árum gerði kenn-
arasambandið í Gautaborg
könnun meðal sinna meðlima,
sem sýndi að sjötti hver kennari
hugleiddi alvarlega að hætta
kennslu. Fjórði hver kennari
taldi sig hafa orðið fyrir alvar-
legum hótunum af hálfu nem-
enda.
Þremur vikum fyrir morðið
hafði annar kennari í Gautaborg
verið illa leikinn, þegar hann
reyndi að vísa drukknum ungl-
ingum út úr skólabyggingu. Eins
hefur komið fram, að það er
síður en svo óalgengt, að nem-
endur mæta í skólann vopnaðir
hnífum.
Leiðari Stokkhólmsblaðsins
„Svenska Dagbladet" fjallar um
þennan atburð (16. des.) og þar
segir svo m.a.: Auðvitað má líta
á verknað þennan sem algjöra
undantekningu, en einnig má
líta á það, sem gerðist, sem eitt
af mörgum einkennum þeirrar
þjóðfélagsveiki, er grípur um sig
meðal okkar í dag. Mynd sjúk-
dómsins kemur fram í veiktri
stöðu fjölskyldunnar, skorti á
röð og reglu í ýmsum skólum,
erfiðum og ótryggum vinnuskil-
yrðum margra kennara, áfengis-
og eiturlyfjaneyslu og ofbeldi
unglinga. Þessi sjúkdómsmynd
er afleiðing þeirrar þjóðfélags-
þróunar, er smám saman eyðir
öllum viðmiðunum og fyrir-
myndum, og á hana verður að
ráðast.
Vitaskuld verður að takast á
við vandamál skólans og nauð-
synlegt er að endurvekja virð-
ingu fyrir lögum og reglum
innan skólans sem utan. Vita-
skuld verða stjórnendur skóla-
mála að hætta að tala niðurlægj-
andi um lög og reglu. Það er
ógnvekjandi að fólk í áhrifa-
miklum stöðum stefni að því að
gera þessi hugtök neikvæð.
Með því að umbera ringulreið í
skólunum verður það til þess að
Þeir eru ófáir, sem bera
þetta merki í barminum.
óreiðan vex og tekur á sig
sterkari myndir. Það sem hér
um ræðir er útbreiðsla hins
slappa mynsturlausa þjóðfélags,
þar sem flest leyfist.
Með því að beita sér fyrir
byggingu fleiri og fleiri dag-
heimila, samfelldum lengdum
skóladegi og skóladagheimilum
hefur fjölskyldan verið leyst
undan mörgum af sínum fyrri
verkefnum. En engin dagheimili,
skóladagheimili né unglinga-
garðar geta komið í stað þess
uppeldis, sem fjölskyldan ein
getur veitt. Hættan er sú, ef
skólinn á að yfirtaka hlutverk
fjölskyldunnar, að þá verður
ekki aðeins hennar staða veikari
heldur einnig staða skólans. Það
eru engar auðveldar og einfaldar
lausnir til á fjölskyldu- og ungl-
ingavandamálunum, sem ein-
ungis virðast færast í aukána.
En takast verður á við vanda-
málin af meiri alvöru en hingað
til. Ekki tjóar að hrópa aðeins á
aðgerðir frá „öðrum stofnunum,"
því þetta er hlutur, sem snertir
hvern einstakling og hverja fjöl-
skyldu. (Tilvitnun lýkur.)
Nú hafa Landssamtök kenn-
ara krafist þess að foreldrar taki
meiri ábyrgð á börnum sínum og
sjái t.d. til þess að nemendur
komi ekki vopnaðir í skólann!
Kennurum er ráðlagt að kalla á
lögreglu, þegar þeim eða öðru
starfsfólki skólanna er hótað
með ofbeldi. Hins látna kennara
var minnst með mínútulangri
þögn í öllum skólum landsins, og
mælst var til þess að rætt yrði
sérstaklega við nemendur um:
Skemmdarstarfsemi, vopn og of-
beldi. Skólmálaráðherra, Britt
Mogárd, kallaði til viðræðna um
hið aukna ofbeldi í skólum, og
fara þær fram í janúar. Telur
Mogárd að miklu hafi verið
komið yfir á skólana sem þeir
síðan ekki ráði við.
Stokkhólmi, 4. jan. 1980.
Sigrún Gisladóttir.
Fremst í göngu þeirra, sem mótfallnir eru notkun kjarnorku,
er félagsmálaráðherrann Karin Söder (með ullarhúfu og trefil).