Morgunblaðið - 27.06.1980, Qupperneq 22

54
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ1980
Fyrir Alþingishátíðina var efnt til samkeppni um ljóð og voru valin ljóð þriggja skálda til viðurkenningar. Sérstök
dómnefnd var skipuð og hlutu þessi skáld viðurkenningu hennar: Davíð Stefánsson, Einar Benediktsson og Jóhannes
úr Kötlum.
II Hátíðarljóð
Einars
Benediktssonar:
KVÆÐI
Af Austhimni leiftraði stefnandi stjarna
um strandhauðrið mikla, á Norðurveg.
Og bjart varð af þyrpingum eldaðra gama
er útver settust og knarranna leg.
Svo fæddist vor saga á skildi og skál.
Skeiðarnar mönnuðust vestur um ál.
Og ljóðgöfgað Hávanna helgimál
hrundi af vörum íslenzkra barna.
Hafstorðin fagra, með tinda trafið,
tók sínum lýði rík og stór.
Órituð Landnáma geymir grafið,
hve Garðari kenndist hér land og sjór.
Frumvitni týndust. En fest voru ból
um fomheitið land. Það var kennt við sól:
þar jörðin var breidd undir jökulstól,
og jafnaðist órasléttan við hafið.
Sóley, hún átti ei boð til að brjóta.
En búðir og fley smáðu Haralds rétt.
Manngreinum trauðla var fallið til fóta.
Fullvalda þjóð lét Alþing sett.
Og rómuð var Lögbergs réttar sögn,
þótt ríkti um siðina tómlát þögn,
er hofgoðar játtu heilög rögn,
hikandi milli skrifta og blóta.
I Hátíðarljóð
Davíðs
Stefánssonar:
i
„Hljóðs biðk allar
helgar kindir"!
Ungir og aldnir
orð mín heyri!
Fortíð og framtíð
fléttast saman.
Aldir minna á eina
örlagastund.
Islendingar,
þér, sem erfðuð landið,
vinnið heilög heit
takið höndum saman!
Munið, að sá staður,
sem þér standið á,
er vafinn véböndum,
vígður guði.
Helgi lýsi eg
í heyranda hljóði,
lýsi þjóðhátíð
á Þingvöllum,
lýsi friði
og fullum griðum,
lýsi löghelgi
yfir land allt!
II
Þú mikli, eilífi andi,
sem í öllu og allsstaðar býrð,
þinn er mátturinn, þitt er valdið,
þín er öll heimsins dýrð.
Þú ríktir frá upphafi alda,
ert allra skapari og skjól,
horfir um heima aHa
hulinn af myrkri og sól.
Frá því hin fyrsta móðir
fæddi sinn fyrsta son,
varst þú í meðvitund manna
mannkynsins líf og von.
Allt lifandi lofsyngur þig,
hvert barn, hvert blóm,
þó enginn skynji né skilji
þinn skapandi leyndardóm.
Við altari kristinnar kirkju,
við blótstall hins heiðna hofs
er elskað, óskað og sungið
þér einum til lofs,
því dýpst í djúpi sálar
er hugsunin helguð þér.
Þú gefur veikum vilja
og vit til að óska sér.
Hver bæn er bergmál af einni
tilfinningu og trú.
Allt lofsyngur lífið,
og lífið ert þú,
mikli, eilífi andi,
sem í öllu og allsstaðar býrð.
Þinn er mátturinn, þitt er ríkið,
þín er öll heimsins dýrð.
III
Þér landnemar, hetjur af konungakyni,
sem komuð með eldinn um brimhvít höf,
sem stýrðuð eftir stjarnanna skini
og stormana hlutuð í vöggugjöf —
synir og farmenn hins frjálsborna anda,
þér leituðuð landa.
I særoki klufuð þér kólguna þungu,
komuð og sáuð til stranda.
í fjalldölum fossarnir sungu.
Að björgunum brimskaflar sprungu.
Þér blessuðuð Island á norræna tungu.
Fossarnir sungu,
og fjöllin bergmála enn:
Heill yður, norrænu hetjur!
Heill yður, íslenzku landnámsmenn!
IV
Eld og orðþunga
á íslenzk tunga,
fagra fjársjóði
falda í ljóði.
Of ísavetur
ornar fátt betur
allri ætt vorri
en Egill og Snorri
Því lifir þjóðin,
að þraut ei ljóðin
átti fjöll fögur
og fornar sögur,
mælti á máli,
sem er máttugra stáli,
geymdi goðhreysti
og guði treysti.
V
Sjá liðnar aldir líða hjá
og ljóma slá
á vellina við Öxará,
á hamraþil,
á gjár og gil.
Hér hefur steinninn mannamál
og moldin sál.
Hér hafa árin rúnir rist
og spekingar
og spámenn gist.
Hér háði þjóðin
þing sitt fyrst.
Hylla skal um eilífð alla
andann forna og konungborna.
Minning þeirra, er afrek unnu,
yljar þeim, sem verkin skilja.
Þefr, sem fyrstir lögum lýstu,
lyftu okkar þjóðargiftu.
Þeirra tign skal fólkið fagna,
festa tryggð við þeirra byggðir.
Þessum völlum unna allar
ættir lands og hollu vættir.
Hérna bundust feður fornir
fyrr á dögum ríkislögum.
Þessi berg og heiðnu hörgar
heyrðu goðann kristni boða.
Þennan völl og hamrahallir
hefur þjóðin vígt með blóði.
Liðinna alda líf og veldi
Ijóma af þingum Islendinga.
Horfnar stundir hugann binda
heiðnum seið og kristnum eiðum.
Þúsund ára lögmál lýsa
landið frjálst til yztu stranda
Lýðir falla, en Lögberg gyllir
landsins saga um alla daga.
Sjá liðnar aldir líða hjá
og lýði taka nýjan sið.
Þeir krjúpa og biðja um kristinn frið,
um kristinn frið,
við Öxará.
Heyr, klukkur hringja.
Heyr, klerkar syngja:
Boðorð guðs skulu á bergið rist!
Þór er fallinn! Þór er fallinn!
Þjóðin tilbiður Krist.
VI
Sjá, dagar koma, ár og aldir líða
og enginn stöðvar tímans þunga nið.
í djúpi andans duldir kraftar bíða.
Hin dýpsta speki boðar-líf og frið.
í þúsund ár bjó þjóð við nyrztu voga.
Mót þrautum sínum gekk hún djörf og sterk.
í hennar kirkju helgar stjörnur loga,
og hennar líf er eilíft kraftaverk.
VII
Fyrr var landið fjötrað hlekkjum,
fátt um vopn og hrausta drengi.
Þjóðhetjur af þingsins bekkjum
þurftu að berjast heitt og lengi.
Dirfsku þurfti að koma og krefja
konunga um lausn og bætur.
Frelsismerkið fyrstir hefja
fullhugar, sem þjóðin grætur.
Liðið óx, en lítið raknar
lengi úr okkar þungu fjötrum,
það er fyrst, er þjóðin vaknar
þjáð og smáð og vafin tötrum.
Frelsið hertók hugi unga.
Hörmum sínum gleymir enginn.
Eftir mikla þraut og þunga,
þá var loksins sigur fenginn.
Alla þá, sem voru að verki.
virðir þjóðin alla daga.
Undir þeirra mikla merki
mótast okkar lif og saga.
Þeir, sem réttu horfi halda,
hljóta sömu þakkargjöldin,
varpa Ijóma um aldir alda
yfir heilög sagnaspjöldin
VIII
Við erum þjóð, sem hlaut ísland í arf
og útsæ í vöggugjöf.
Við horfðum lengi yfir sólbjört sund
og signdum feðranna gröf.
en loksins heyrðum við lífið hrópa
og lögðum á brimhvít höf.
I hugum okkar er vaxandi vor
þó vetri og blási kalt.
Við sáðum fræjum í íslenzka auðn
og uppskárum hundraðfalt.
Við erum þjóð, sem er vöknuð til starfa
og veit, að hún sigrar allt.
Á síðustu árum vann hún verk,
sem vitna um nýjan þrótt.
Aldrei var meira af gáfum glætt
né gulli í djúpin sótt.
Framtíðin er eins og fagur dagur
en fortíðin draumanótt.
IX
Vakið! Vakið! Tímans kröfur kalla,
knýja dyr og hrópa á alla.
Þjóð, sem bæði Þór og Kristi unni,
þjóð, sem hefur bergt af Mímisbrunni,
þjóð, sem hefur þyngstu raunir lifað,
þjóð, sem hefur dýpstu speki skrifað —
hún er kjörin til að vera að verki,
vinna undir lífsins merki.
Synir íslands, synir elds og klaka,
sofa ekki, heldur vaka.
Allir vilja að einu marki vinna.
Allir vilja neyta krafta sinna,
björgum lyfta, biðjast aldrei vægðar,
brjóta leið til vegs og nýrrar frægðar,
fylgjast að og frjálsir stríðið heyja,
fyrir Island lifa og deyja.
X
Þó að margt hafi breytzt síðan byggð var reist,
geta börnin þó treyst sinni íslenzku móður.
hennar auðmjúka dyggð, hennar eilífa tryggð
eru íslenzku byggðanna helgasti gróður.
Hennar fórn, hennar ást, hennar afl til að þjást
skal í annálum sjást, verða kynstofnsins hróður.
Oft mælir hún fátt, talar friðandi og lágt.
Hinn fórnandi máttur er hljóður.
XI
Brennið þið, vitar! Hetjur styrkar standa
við stýrisvöl, en nótt til beggja handa
Brennið þið, vitar! Út við svarta sanda
særótið þylur dauðra manna nöfn.
Brennið þið, vitar! Lýsið hverjum landa,
sem leitar heim — og þráir höfn.
XII
Við börn þín, ísland, blessum þig í dag.
Með bæn og söngvum hjörtun eiða vinna.
Hver minning andar lífi í okkar lag.
Við Lögberg mætast hugir barna þinna.
Frá brjóstum þínum leggur ylinn enn,
sem aldrei brást, þó vetur réði lögum,
og enn á þjóðin vitra og vaska menn,
sem verður lýst í nýjum hetjusögum.
Við tignum þann, sem tryggar vörður
hlóð.
Við tignum þann, sem ryður nýja vegi.
Þó fámenn sé hin frjálsa og unga þjóð,
þá finnur hún sinn mátt á þessum degi.
Við börn þín, ísland, biðjum fyrir þér.
Við blessum þig í nafni alls, sem lifir.
Við erum þjóð, sem eld í brjósti ber,
og börn, sem drottinn sjálfur vakir yfir.
XIII
Rís, íslandsfáni! Aldir fylgja öldum
og ættir landsins flytja þakkargjörð,
því sjálfstæð þjóð skal sitja hér að völdum
unz Surtarlogi brennir vora jörð.
Leitum og finnum. Lífið til vor kallar.
Land var oss gefið, útsær draumablár.
Vér biðjum þess, að byggðir vorar allar
blómgist og vaxi — næstu þúsund ár.
Kross reis hér fyrir. Um berghöggin býli,
boðendur trúar þar hafa gist.
Ramger og mikil, hin rökkvuðu skýli,
raunvitna enn um klerkanna vist.
í litverpi dögun sjást landnám tvenn.
Leynt fer þó margt handan sögu enn
um bókfellin horfnu og helga menn,
sem hafleiðir sóttu, norður um Tíli.
Framtíð er skyggn. Nú falla hér slæður.
Farandi blys lýsa óminnis húm.
Andi blæs nýr á aldnar glæður,
sem urpu skímu á Papans rúm.
Af hörfandi skuggum er hjúpi svipt.
Hátt og rétt talar veggjanna skrift.
Aldafyrndum skal endurlyft
í albjartan dag. Hér er saga, sem ræður.
— Lífsvæðin nýju norrænum anda
námust, við árblik af göfgari sið.
Á foldirnar vestur, til Furðustranda,
feðurnir sóttu kveldáttar mið.
Og skipun íslands tók Eiríks láð,
yzt udir stjörnu, goðum háð.
Aldrei var fregnuð dýrri dáð
af djörfung og þreki íslenzkra handa.
Sólaröld stóð vort stjórnvana ríki,
og stálin töluðu dómanna mál.
Aleitt það varaði, einkis líki.
Óbrotlegt þor merkti dáð og sál.
En háfjalladýrðin hóf þennan lýð
að hærri sjón, yfir kynslóða stríð.
Nú biður vor æska þess, bjartsýn og fríð,
að bölalda svipurinn framliðni víki.
— Lífvörður þessa lands er vor saga.
Látum ei kulna þá heilögu glóð.
Ritfest og bundin í ræðu Braga
hún reisir frá dauðanum manna og þjóð.
Og skiptist leiksviðin þúsundþætt,
þrýtur ei minnið Snorra ætt.
Sinn varða má hljóta, hvað Fróni er fætt.
Sú frægð vor skal uppi um málsins daga.
KÓR
Guð, sem ræður geisla veldi,
geym vorn svip við ljóssins stól.
Yfir tíu alda kveldi
árlog brenna af hærri sól.
Hauðrin vor með ís og eldi
eiga þúsund storma skjól.
Reisi sá, er himna hvelfdi,
há og fríð vor óðalsból.
Heill og sæll síns ríkis ráður
rækir ættjörð sonur lands.
Arfi garðsins frjáls og fjáður
fregnar engan lofs né banns.
Einum lífsins herra háður,
hneig ei valdi jafningjans.
Né skal hann af þjóðu þjáður.
Þjónn er bóndinn einkis manns.
Yfir sjó og svæðum jarðar
sækir landinn fangagjarn.
Dreifir búar bjartra hjarða
beita fjöllin upp í hjarn.
Trauðla mun af flotum fjarða
framar þreytt með vað og garn.
Hefðu ríka rausnar garða,
Reykjavík! þú hafsins barn.
Heimsmenn, hví skal horft til skýja
héðan eftir Paradís?
Hví mun sál ei hurðir knýja,
hvar sem Norðurs Eden rís?
Dyggð skal aldrei freisting flýja.
Frjáls, í hættu, syndar vís,
skal hún nýja vegi vígja.
Vilji manns sinn himin kýs.
Jörðin bjartra jökulsveiga
jötni eldsins getur beitt.
Allt, sem hvel og hæðir eiga,
hennar djúpa skauti er veitt.
Loftsins dreki, fleyið fleyga
firðum jarðar hefur eytt.
Öræfum í aldinteiga
íslands máttur lætur breytt.
Alþing, valdið orra laga
eflir jafnt vorn knör og hjörð.
Látum helgast lífs vors daga
landi Njáls, um strönd og fjörð.
Eilífðin er andans saga,
ísland hélt þar tryggan vörð.
Látum andans orku draga
æðra líf til vor á jörð.
DRÁPA
Hátignir Fróns, vér fögnum
fundi ára þúshundrað.
Heiður sé bandahauðri.
Heill gestur, landi að vestan.
Hátíð vor helgist yður,
heimur, sem oss ei gleymið.
Menningar skal nú minnast
móðurlands vors hjá þjóðum.
Jörðu vér námum norður
Njarðbrautir, út að skauti.
Vínlandið Sögu synir
sjónhelgast létu Fróni.
Lýð Eiríks lögvöld háðu,
lík og söm móðurríki.
Liðfærri réði láði
landnemi engra stranda.
Þrátt yfir þrætum réttar
þjóðvöld óskipuð stóðu.
Dómar fullnaðs þá féllu
fyrir allsherjar dyrum.
Rödd hjartans hljóðs sér kvaddi;
heyrðust rök óvins sökum.
Sókn háðist jafnt til sýknu,
sál lýðsins fylgdi málum.
Eins dæmi alls, í heimi,
óvaldað ríki að halda,
gnæfir hér álfu yfir.
Andi frjáls réði landi.
Lögeining lýðs bauð goðinn
Ljósvetninga, á þingi.
Heiðni og guða hæðni
hné feig á Þorgeirs degi.
Rís hér sið ofvald yfir
almanna viti og sanni.
Bergmál Alþingis borgar
boða enn frelsis kenning.
Standi æ staðir báðir,
strandbær og dómvé landsins.
Víkki tún voga og hækki.
Vaxi garðar og hjarðir.
Storðirnar auðs í eyði,
arðbærar dróttum jarðar,
starfsmáttur útheims erfir.
Öld þagnar hefst til sagna.
öræfa óðul sváfu.
Eldhvel á tímans kveldi
leiftra um loft og veggi.
Lyftist þar hönd til skriftar.