Morgunblaðið - 27.06.1980, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ1980
55
Farþráin út og utan
áttbatt vort kyn og háttu.
Höfðingjar garðs og hirðar
heimtryggðir festu byggðum.
Halir, horskir í sölum,
hófu skál, Sighvats máli.
Vestur of ver og austur
vann ríkið sæmdir granna.
Vitframa, málsvald, metnað
máttkaði aldinn háttur.
Skálda orð flutning skýrðust,
skrifum þau lifðu yfir.
Bragliðir stefja stóðu
stund alla minni bundnir.
Leið seint úr hugum lýða
lögsagan fornra daga.
Frelsisöld föl að kveldi
fé bar til æðstu véa.
Brot stóðu ofar bótum.
Bál sást, und slæðum, Njáli.
Þáðist fyrst Þangbrands kristni
þúsund siðárum liðnum.
Sár og hel Arasonar
siðbótum komu móti.
Stjórnleysi lífs og hernaðs
lýðveldi íslands felldi.
Sturlunga stíls og tungu,
stríð friðar aldrei líður.
Málið af Eddum alið
orðbindur tímans myndir.
Víðspurðust heiti verða
vorra — Sæmunds og Snorra.
EINSÖNGUR
Tignum Alþing tíu alda,
tjaldborg Islands fornu valda.
Véin Úlfljóts veggjahá
verndar æðri stjórn og geymir.
Meðan Öxarmóðan streymir,
menn og ættir líða hjá,
ljóst og hátt, með létta brá
landið nýja tíma dreymir.
Fyrir innri áheyrn lætur
eins og traðki þúsund fætur.
Örlög ráðast yfir jörð.
Ættland vort er frjálst að málum.
Tíminn hafnar hefndarbálum,
heimur býður friðargjörð.
Ríkið yzta á sinn vörð.
Aldrei skal hér brugðið stálum.
Vættir tímans rökin rekja.
Raddir jafnaðs kalla, vekja.
Sögu vorrar djúpu drög
deila höldinn lítt frá þjóni.
Látum oss á feðra Fróni
finna vorra hjartna slög.
héðan skulu lífsins lög
lesin yfir höfði Jóni.
TVÍSÖNGUR
Saga vors ættlands er ung,
en eldfornum vaxin af stofni.
Framtíð oss vitrar í von
voldugu aldanna mið.
Öfl, sem oss fortíðin fól,
fjötruð í algeima djúpi,
leysast nú lífdögum á,
leikföng í barnanna hönd.
MANVÍSUR
Hefjast yfir stund og stað
stef, sem þjóðin unni.
Máist skrif og blikni blað,
bindast ljóð á munni.
Gleymdi sjaldan Grettis láð
gildi braga um aldir,
meðan valdi og vopnadáð
voru dagar taldir.
Eddustorð lét heið og há
horfna menning segjast.
Hví skal orðstír fornöld frá
frægra kvenna þegjast?
Jöfnum lögum karl og kvon
keppa að órum miðum.
Enn býr sögu íslands son
yfir stórum sviðum.
Bretar súðum beittu fram
bæði veiði og hjarðar.
Djúprar úðar Auður nam
óðul Breiðafjarðar.
Allra þjóða efst á blað
oss þá menning setti,
þegar stóð vort Alþing að
Islands kvenna rétti.
Að oss hlóðu öfl og völd.
Elda klungur streymdu,
meðan ljóðin öld af öld
Islands tungu geymdu.
Undir vítum öldin bar
Óðni og Kristi lotning.
Ekkjan Hvíta Ólafs var
okkar fyrsta drottning.
Reis til hæðar rík og virð.
Rétt hún bauð með valdi.
Þar var bæði höll og hirð,
hvar sem Auður dvaldi.
Meðan andi mæðra skal
manna landsins sonu,
öndveg standi í alda sal
Unnar strandnáms konu.
SÖNGUR
Nú stíga svipir upp af alda straumi,
sem áttu sæmd af dáð og ráði lands.
Og tímar vitna. Dagur skín mót draumi.
Vér dæmum kotung halla og lofðung ranns.
Hér námust lönd, hér lögbauðst Alþing forna,
hér lagðist erfð á veldi höfðingjans.
Vor æðsta fremd, að heiðra tímann horfna,
er heimi kunn í dag, til fjærsta manns.
Af meginstofnum tveim er lands vors lýður,
með ljosum svip og hvarmablakkri ætt.
Að austan feðraheimur veldisvíður,
en Vestureyja blóðið ótalþætt.
Þeim tengdum merkist andi vor og iðja.
Til öfga á vegu tvo er kynið fætt.
Að jöfnu gengu nám til brezkra niðja.
En norræn æð og hyggð var dýpra rætt.
Vér áttum heima í byggð, en ekki borgum,
við býli strjál og fámenn ólst vor þjóð.
Þar hófust ekki turnar yfir torgum,
en tindar bláir mændu að sólar glóð.
Hér risu ekki voldug minnismerki.
Við moldir fjöldans Saga þögul stóð.
I stein og málm var manni ei lýst né verki.
Vor mikla fold hún stóð í eyði og hljóð.
Vor ríku goðorð áttu þjóðarþegna,
sem þekktu frelsið sjálft, með eigin völd.
Sú aldastofnun stóð. Lát jörðu fregna,
vor stjórn ber þroska fyrir konungsöld.
Vér intum fórnir vegna þungra víta,
en veröld síðar bauð oss endurgjöld.
Nú taka skal vorn hlut og láta hlíta.
Vér hðfum réttinn fyrir sverð og skjöld.
—Vor myndasöfn þau gnæfa í hugarheimi,
svo hátt sem andi býst í jarðnesk orð.
Og hirðmál er vor tunga í guðageimi,
þar greppar sækja eld við konungsborð.
Af öldnum slögum óma vorir salir
við orð, sem tímar hagga ei úr skorð.
Af Braga dáðum varðast íslands valir,
um Vínland góða, Frón og Eiríks storð.
III Hátídarljóð
Jóhannesar
úr Kötlum:
i
Ó, Guð! Þú, sem ríkir í himnunum háu,
sem huggar þá föllnu, sem lyftir þeim smáu!
Ó, Guð! Þú, sem ljómar í sindrandi sólum
og sigur þinn birtir í mannanna jólum!
Vér krjúpum nú hér
og þökkum þér,
hin þunglyndu moldarbörn.
í lifandi óði,
með logandi blóði,
vér lofum þig, — náð þína, hjálp og vörn.
Ó, Guð! Þú, sem titrar í alheimsins æðum,
í úthafsins djúpum, í ljósvakans hæðum!
Ó, Guð! Þú, sem horfir í barnsaugað bjarta
og boðorð þín ritar í smælingjans hjarta!
Vér söfnumst nú hér
og þökkum þér,
því þú ert vor eina hlíf.
I lifandi óði,
með brennandi blóði,
vér blessum þá stund, er þú gafst oss líf!
Ó, Guð! Þú, sem hrópar í klukknanna köllum
og kærleikann, sannleikann boðar oss öllum!
Ó, Guð! Þú, sem hvíslar í þeynum, sem þýtur,
og þorstanum svalar og hlekkina brýtur!
Vér syngjum nú hér
og þökkum þér.
— og þú ert vor allra sál.
I lifandi óði,
með brennandi blóði,
vér blessum þá stund, er þú gafst oss mál!
Ó, Guð! Þú, sem skapaðir tign vorra tinda,
svo takmark vort hófst upp úr duftinu blinda!
Ó, Guð! Þú, sem bjóst oss hér norrænu nyrstu!
svo næðum vér sigri - og yrðum þeir fyrstu!
Vér fögnum nú hér
og þökkum þér,
sem þyrmdir, er ægði grand.
í lifandi óði,
með brennandi blóði,
vér blessum þá stund, er þú gafst oss land!
Ó, Guð! Þú, sem ríkir í aldanna öldum,
í upphafsins gárum, í lokanna földum!
Ó, Guð! Þú, sem ræður þeim eilífa arfi,
er ávöxtinn gefur í kynslóða starfi!
Vér krjúpum nú hér
og þökkum þér
vor þúsund blessuðu ár.
í lifandi óði,
með logandi blóði,
vér lofum þig, sólnanna jöfur hár!
II
Knúði þrá um kaldan sjá
knerri háum voðum
Noregs bláum fjörðum frá,
fram hjá gráum boðum.
Þar á flótta hélt um haf
hávadróttin bjarta.
Langt var sótt, en ljósið gaf
landnámsþrótt í hjarta.
Frelsisorði fólk það ann,
föstum skorðum eigi.
Nýja storðu fegið fann
fjarst í norðurvegi.
Djúpin grófu Dofra-höll,
drauma ófu nýja.
Aldin hófust Islandsfjöll
úti í kófi skýja.
Jöklaflóðið — eyjan auð,
orpin glóð og hjarni —
faðminn Óðins aðli bauð,
eins og móðir barni.
Liðið hrausta stýrði að strönd,
stefndi í naustin skeiðum.
Svam þá laust frá sjónarrönd
sól á austurleiðum.
III
Ó, feðragrund! Ó, lífs vors land!
sem ljómar skært við yztu höf,
með ísa-hjálm og elda-brand.
Þú ert vor dýrsta náðargjöf.
I þínu skauti er vagga vor,
öll vaxtarþrá, hvert manndómsspor
vor gleði, sorg — og gröf.
Ó, sólskinsland með eld í æð!
Vor æska hyllir þína tign.
Hún klifar upp í heiða hæð
og horfir á þig, djörf og skyggn.
Hún undrast, hve þitt fjall er frítt
og fossinn stór og hafið vítt
og lind þín tær og lygn.
Ó, óskaland, vor óðalsgrund!
Vér elskum þig af lífi og sál.
Það skóp oss táp og trygga lund
að tefla djarft við ís og bál.
Vér lofum þig við ljóssins yl,
svo lengi sem vér finnum til
og mælum íslenzkt mál.
Ó, draumaland! Vér hyggjum hátt
og helgum þér vor störf og ljóð.
Vér hófum við þinn hjartasiát
hvern harmagrát, hvern siguróð.
Og þér vér helgum lífá vors lag,
svo lengi sem vér kveðum brag
og brennur íslenzkt blóð.
Ó, feðragrund! Ó, lífs vors land!
Vér lifum þér, vér deyjum þér.
Við þig oss hnýtir heilagt band,
og hvar sem Islendingur fer,
hann dáir þig, hann dreymir þig,
og drekkur kraft þíns anda í sig,
og guð þinn guð hans er.
IV
Sjá, Þingvellir skarta!
Um þinghelgi bjarta
nú þjóðvættir sveima,
er minjarnar geyma.
Ei sæmir að kvarta,
því sól er í hjarta.
Vor sál er nú heima
— og öðru skal gleyma.
Ó, guð vors lands!
Ó, guð vors lands
er gestur dagsins í björtum ljóma.
Og hugir vor allra hljóma
við ylinn frá augliti hans.
Hér náttúran kallar. —
Hún kallar oss alla
frá kotungsins harmi
að skaparans barmi.
Með hæð sinna fjalla,
með vídd sinna valla,
í vonanna bjárma
hún lyftir nú armi.
Og vorið hlær
og grasið grær
og gleðin ómar í hverjum hljómi,
er Alþingi einum rómi
á stilltustu strengina slær.
V
Hlusta, íslenzka drótt!
Heyr þú aldanna þyt!
Veit þú örlögum feðranna gaum!
Finn hinn sigrandi þrótt
gegnum sársauka og strit!
Vinn úr sögunnar gnótt
allt þitt framtíðar vit!
Heyr þú dáinna kynslóða draum!
FRAMSÖGUÞÁTTUR:
Sögulýður höfði hneigi!
Hvílíkt bákn og fullt af táknum:
Minning þjóðar, þjóðar menning,
þingsins saga liðna daga!
Þingvöll helgan sigursöngvar
signa nú — það er vor trúa. —
Þjóðin öll í brag sinn býður
brosi og tárum þúsund ára.
Reis í griðum æðstu Ása
opin höll á þessum völlum. —
Gjörði Logi. — Veggir vurðu
voldug klif — en himinn yfir.
Hugði skyggn að breiðum byggðum
bóndinn Grímur forðum tíma.
Svörin goða sungu í eyrum:
Sjá þú, maður! Hér er staður!
Þing var sett að lýðsins löngun.
Lögin tjáð að Úlfljóts ráði.
Lék um göfugt goðaríki
giftusól að höfuðbóli.
Bjartur Hrafn á bergi svörtu
birti orð hins frjálsa norðurs.
Heimi fæddust dýrir dómar
djúprar speki, — skelfdust sekir.
Heiði skein of heillar þjóðar
hjartaslætti, andardrætti.
Slyngir fluttu ferðalangar
frægðarsögur, skreyttar brögum.
Sveinar léku sigurkænir,
— svall þá blóð af hetjumóði.
Ræddu meyjar, horfðu og hlýddu,
— hiti og fjör í sál og vörum.
Tíminn leið við tign og ljóma. —
Týndust goð, — en kristni boðuð
kveikti eld, er aldrei slökkti
illra daga raunasaga. —
Sátu munkar, — röktu í riti
reynslu sanna, örlög manna.
Hóf þó Snorri öllum ofar
andans skálm und sigurhjálmi.
Brunnu eldar beztu manna.
— Bjart er kringum Þveræinginn. —
Frelsi og vor, — unz konungs-kalsi
kom með haust og dauða að austan.
Sturlu-tíðar styrjarferli,
stefnt var brátt til neyðar-sátta. —
Aldir liðu. — Feigð um foldu
fór sem röst í þungum köstum.
Mildi guðs að afturelding
eyddi þoku og hungri að lokum. —
Fjölnir lífsmark fann í valnum,
— fylkti Jón til nýrrar sjónar.
Höftin brustu. — Hresstist aftur
hjartasláttur, andardráttur.
Frjálsu þjóðabþingi heilsa
þúsund ár — með brosi og tárum.
Hlusta, íslenzka þjóð!
Heyr þú aldanna nið'
Gegnum áranna minningar svíf!
Sjá hið storknaða blóð!
Lít hið stórfellda svið!
Heyr þú stígandi óð!
Sjá þú hnígandi lið!
Mun þú látinna kynslóða líf!
VI
Vér börðumst við böl og sorgir
og bjuggum við þröngan kost
og norðursins næturfrost. —
En dagurinn rann,
— vér hylltum hann
og byggðum oss nýjar borgir.
Oss bent var á fornöld frána,
— þá fylltumst vér nýrri dáð.
Sú saga mun síðar skráð. —
En sungið var dátt
og hugsað hátt
um frelsi vort, þing og fána.
Vér héldum aftur á hafið
og hlóðum vor ungu skip,
með fögnuð í sál og svip. —
Þá ljómaði um rann
og fólkið fann
það gull, sem var týnt og grafið.
Vér litum á nakið landið
og landnámsþráin oss snart,
— að skrýða moldina í skart.
Og gróðurinn spratt
svo hátt og hratt,
að allt varð sem ilmi blandið.
Vor öld hefur sigrað sorgir
með samhljómi starfs og óðs,
og gengið veginn til góðs.
— En dagur er enn
og muni menn,
að enn þarf að byggja borgir.
VII
Sjá, framtíðin ljómar með leyndardómssvip,
— svo lokkandi var hún ei fyr.
Vor æska á öndinni stendur
við ókunnra hásala dyr.
Hún brosir í barnslegri von,
— í bardagann leggur hún senn.
Hún söng og hún þráði í þúsund ár
og þráir og syngur enn.
Vor æska er kjarni hins eilífa draums,
því óskirnar stefna svo hátt. —
En framtíðin guðdómleg gáta,
sem gefur hinn sigrandi mátt.
I æskunnar óljósu þrá
hvert einasta fyrirheit var.
Að sérhverju stórvirki öld af öld,
er upphafið jafnan þar.
Að komast æ hærra, æ lengra til lífs,
er ljóðið á æskunnar streng. —
Og eiga ekki draumarnir allan
hvern óspilltan, vaxandi dreng?
Eða’ er ekki útþráin hrein
og ástin vort fegursta hrós?
Hjá æskunni varðveitist tímans tákn,
og táknið er — meira ljós!
Hve dýrðlegt, þá stefnt er í heiðblámans hæð
og húminu vísað á bug!
Hve bjartar þær vængjuðu vonir
og voldugt hið leikandi flug!
Því æskan vill sumar og sól
— og sigurinn er henni vís.
Hún syngur, hún leitar unz sumra fer
og sólin úr djúpi rís.
Sjá, framtíðin ljómar og laðar til sín,
— svo lokkandi var hún ei fyr.
Hvert hjarta af tilhlökkun titrar,
við töfrandi, hálfopnar dyr.
Hvert orð á sinn eggjandi hljóm,
— hvert auga sitt biðjandi tár.
Vor syngjandi æska skal sækja fram
til sigurs — í þúsund ár!
VIII
Hjálpa oss, herra!
Hjálpa þú!
Yngdu vorn anda!
Auk oss trú!
Ó, bú þú í hönd vorri og hjarta!
Ó, hreinsa þú sál vora af meinum!
Ó, lyft oss í blámann þinn bjarta!
Ó, bind oss þér einum, — þér einum!
Leið oss til ljóssins!
Lækna vor sár!
Þitt verði ríkið
í þúsund ár, —
í ótal þúsund ár!
Hjálpa oss, herra!
Heyr vort kvak!
Viðkvæmra vona
vængjablak.
Ó, gef þú oss gullaldarljóma!
Ó, gef þú, að merki vort sjáist!
Ó, gef þú oss gleðinnar hljóma!
Ó, gef þú, að sigurinr. náist!
Þyrm oss í þrautum!
Þerra vor tár!
Þinn verði máttur
í þúsund ár, —
í ótal þúsund ár!
Hjálpa oss, herra!
Hjálpa þú!
Opna vor augu!
Auk oss trú!
Vér biðjum: Ó, brautina greið oss
að bjartari, fegurri degi!
Frá eilífð til eilífðar leið oss
á andans og sannleikans vegi!
Hefji’ oss þinn himinn,
heiður og blár!
Þín verði dýrðin
í þúsund ár, —
í ótal þúsund ár!