Morgunblaðið - 02.08.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. ÁGÚST 1980
Ræða Vigdísar
Finnbogadóttur
forseta við
embættistökuna
Niðjar okkar eiga til-
kall til að við séum
þeim til fyrirmyndar
Góöir samtíöarmenn.
Við stöndum á þessari stundu á
þeim tímamótum, að nýr forseti
íslands tekur við embætti. Sem
einstaklingi verður mér fyrst fyrir
að hugleiða það traust, sem mér
hefur verið sýnt með kjöri mínu til
mikils virðingarembættis í ís-
lensku samfélagi, sem hefur verið
nefnt sameiningartákn okkar
allra. Ofar öðru ríkir þó í hugan-
um — og mun ríkja — einlæg ósk
um að lýðræðislegur háttur þjóðar
okkar á þessu kjöri og allri
stjórnskipan okkar megi verða
landinu og okkur öllum til gæfu, í
skiptum okkar hvers við annað og
við aðrar þjóðir.
Við þekkjum það öll af eigin
raun, að á tímamótum verður
hugsunin fleygari en ella. Við
hugsum til fortíðarinnar og látum
okkur dreyma um framtíðina, því
„þangað er vonunum vorkunnar-
laust, sem vegina minningin lagði“.
En raunar er líf okkar á hverri
stund ofið af minningum og
draumum, og draumamir eru
gullþræðimir í vefnum. Án þeirra
yrði ekki unað við lifið frá degi til
dags, hvorki gleði þess né sorgir.
„Vér emm þelið sem draumar
spinnast úr. “
Við erum oft á það minnt, að
það er íslensk tunga, sem öðru
fremur gerir okkur að íslending-
um. Tungan geymir sjóð minn-
inganna, hún Ijær okkur orðin um
vonir okkar og drauma. Hún er
hið raunverulega sameiningar-
tákn okkar og sameiningarafl. En
íslensk tunga gerir okkur ekki
bara að íslendingum; hún gerir
okkur að mönnum. Hún gerir
okkur að heimsþegnum, sem ber
skylda til að leggja sem mestan
skerftil stöðugra framfara manns-
andans.
Þetta hlutskipti höfum við þegið
í arf frá gengnum kynslóðum til
þessa dags. Það hefur löngum
verið talið að skerfur okkar til
menningarsamfélags þjóðanna
hafi fyrst og síðast verið fornar
bókmenntir okkar og sá víðfeðmi
skáldskapur og þjóðlifslýsingar,
sem þær hafa að geyma og ekki
hafa varðveist með öðrum þjóðum.
Þá vilja oft gleymast margvíslegir
gimsteinar orðsins, semjrá öld til
aldar hefur geíslað af á Islandi. Og
þá vill líka gleymast að með hverri
kynslóð voru uppi menn á íslandi,
sem gerðu menningarstrauma úr
víðri veröld að sínum og færðu
þjóð sinni að gjöf. Þeir bjuggu
nýjum hugmyndum stakk ís-
lenskra orða og léðu þeim þar með
nýjan svip af landinu, sem við
byggjum, og þeim lífskjörum, sem
það býr okkur. Því hver þjóð
tileinkar sér hugmyndir á sinn
veg, og á þar með ný viðhorf við
sömu lifshugsjón að gefa öðrum
eins og heimsþegnum ber.
Orðin eru kastalar okkar íslend-
inga. í fámenni og fátækt týndum
við aldrei manndómi okkar. Við
gleymdum aldrei að setja í orð —
hinn eina varanlega efnivið sem
við eigum — allan hag okkar og
alla hugsun. Einmitt þess vegna
hefur okkur reynst svo létt verk að
skapa okkur fjölskrúðuga nútíma-
menningu. Menning hverrar þjóð-
ar er harpa með þúsund strengj-
um. Okkar menning, sem lengi var
fábreytt, á nú hljóma hörpunnar
allrar: ríka myndlist, heillandi
tónlist og leiklist og mikla skáldlist
ekki síður en hugmyndaríka verk-
menningu.
En hvað höfum við að segja
okkur sjálfum um mannlega veik-
leika okkar, sem við neitum af
nokkru stolti að bera á torg? Við
lifum á erfiðum tímum, víst er um
það, og verðum að gera okkur Ijósa
þá ábyrgð, sem við hljótum að axla
í samtíðinni til að búa í haginn
fyrir framtíðina. Niðjar okkar,
sem nú lifum manndómsár okkar,
eiga tilkall til að við séum þeim til
fyrirmyndar, án þess að við heft-
i
I
Ræða hr. Sigurbjörns
Einarssonar
i biskups í Dómkirkjunni
„Fara mun ég, ef þú fer með
mér“. Svo féllu orð á örlaga-
stund. Segir frá því í 4. kap.
Dómarabókar. Það rit heilagrar
Ritningar heitir svo vegna
þess, að þar er það tímabil til
frásagnar, þegar þeir menn voru
kallaðir dómarar, sem kjörnir
voru höfðingjar fyrir þjóðinni.
Debóra var sá þjóðhöfðingi um
I þessar mundir. Það er ekki víst, að
‘ nafnið sé svo gagnsætt eða að
biblíusögurnar séu öllum svo í
minni fastar, að það sé þeim
augljóst, að Debóra var kona. Þrír
höfðu verið dómarar í ísrael á
undan henni. Nú var það hún,
sem hafði mestan veg og stærst-
an vanda meðal landa sinna. Ekki
er ég hér að bera neitt saman,
* enga ósambærilega hluti,
* hvorki tíma, þjóðir, menn eða
aðstæður. En án alls samjafnaðar
má rifja þetta upp, Debóra hét
j höfðingi smárrar þjóðar og var
kona. Sumir hér fræddust um
þetta í barnaskóla. Öðrum kann
að koma það á óvart. Mun
hvoruga saka, þótt nefnt sé.
Nú stóð svo á í landi Debóru,
Í að hún þurfti að kveðja menn til
vopna til þess að hrinda ánauðar-
oki af þjóðinni. Og sá maður,
sem hún bauð að safna liði og
stýra því út í mikla raun og
tvísýnu, sagði þetta: „Fara mun
ég, ef þú fer með mér“.
Það eru fyrna margar aldir
síðan þetta gerðist. Vér teljum
ekki, að konur hafi notið mikillar
tiltrúar til forustustarfa né haft
aðstöðu til þess að beita sér á
almennum vettvangi i þann tíma
og þvi landi, né i annan tima og
með öðru fólki heldur á liðnum
öldum. Vitaskuld er þetta rétt.
En þó er það staðreynd, að til og
frá í Biblíunni koma konur við
sögu, skörulega stundum, minni-
lega oft. Af því er allmikil
saga, sem verður ekki rakin hér.
Taka má eftir því, að nokkrar
þessara kvenna mæltu ljóð af
munni fram eða sungu þau stef
á hæstu stundum, sem festust í
minni og geymast í helgum ritum.
Fremst þar í flokki er sú kona,
sem mest er blessuð meðal
kvenna, María frá Nazaret.
Þegar háskinn var hjá og
friður orðinn, hafði Debóra for-
sögu fyrir siguróði. Hann hefst
svo: „Að foringjar veittu forustu
í ísrael, að fólkið kom sjálfvilj-
Biskup íslands, hr. Sigurbjörn Einarsson óskar Vigdísi
Finnbogadóttur forseta til hamingju. Lj*.m. ói.k.m.
ugiega, fyrir það lofið Drottin.
Heyrið, þér konungar, hlustið á,
þér höfðingjar! Drottin vil ég
vegsama, lofsyngja Drottni,
ísraels Guði“.
Ekki er þess að dyljast, að
margt er framandlegt í orðafari
þeirra hendinga, sem Debóra kvað
með þjóð sinni. Þar heyrist
bergmál frá hjartaslögum, sem
hljóðnuðu fyrir meira en 30
öldum. En þó að fjarskinn sé
mikill, þá blasir við mynd af
þjóð sem eina háa og helga
stund er einhuga og gagntekin af
þökk fyrir það, að hún fær að vera
til. Slíkar stundir eru dýrmætar
í lífi þjóðar. Enginn maður er
tignaður eða dýrkaður í Ijóðinu
forna, engin mannleg dáð til
himins hafin. „Drottinn steig
ofan til hjálpar, Drottin vil ég
vegsama". En það var vitrum
mönnum ljóst þá sem nú, að örugg
og traust forusta er þakkarefni
og náðargjöf og nauðsyn hverri
þjóð, og því meiri sem smærri er
þjóðin. Debóra gleymdist ekki
þjóð sinni, drengileg framganga
hennar og gipta var í minnum
höfð. Hún hlaut til þess Guðs
fulltingi að gegna þeim vanda,
sem henni var á herðar lagður.
íslendingar þurfa vonandi
aldrei að snúast við sams konar
háska og þeir fornu menn, sem í
þann tíma áttu líf sitt að verja.
Án þess að vita það, voru þeir
að berjast fyrir tilveru og fram-
tíð þjóðar, sem ætlað var öðrum
þjóðum meira hlutverk í sögu
mannkyns. Þá voru herskáir
tímar og róstursamir, þótt að
vísu væru þeir ekki eins blóðugir