Morgunblaðið - 24.02.1982, Blaðsíða 18

50
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 1982
Hafnarfjörður eftir 1914. Þá hafði Hlíf verið starfandi f rúm sjö ár. j
Vinnuflokkur við smíð Nýju bryggjunnar 1930. Yfirsmiður var Þorbjöm Klemensson (með borvélina).
Þá vil ég minnast eftirfarandi at-
riða.
Árið 1941 náðust í samningum
við atvinnurekendur sumarleyfi
fyrir verkamenn, var það alllöngu
áður en orlofslögin voru samþykkt.
Árið 1942 náði Hlíf fram kröfunni
um 8 stunda vinnudag og á sama ári
náðist fram krafa Hlífar og fjöldi
annarra verkalýðsfélaga um að Al-
þýðusambandi Islands yrði breytt í
sjálfstætt verkalýðssamband óháð
stjórnmálaflokkunum og 1944 kom
sú breyting til framkvæmda.
1955 náðist fram atvinnuleysis-
trygging, svo og lög um uppsagnar-
frest og rétt fastra verkamanna til
launa vegna veikinda.
1962 er samþykkt á fundi Hlífar
tillaga um nauðsyn á stofnun
verkamannasambands. 9.—10. maí
1964 komst tillaga þessi í fram-
kvæmd með stofnun Verkamanna-
sambands íslands.
1964 er Hlíf aðili að hinu fræga
júní-samkomulagi við ríkisstjórn-
ina.
1965 nær Hlíf fram, í samvinnu
við Dagsbrún og fleiri verkalýðsfé-
lög í Hafnarfirði og Reykjavík,
kröfunni um styttingu vinnuvik-
unnar í 44 stundir.
1967 náði Hlíf fullum sigri við
þýskan verktaka eftir mánaðar
verkfall í Straumsvík.
1968 braut Hlíf á bak aftur til-
raun til að stofna nýtt verkalýðsfé-
lag í Straumsvík.
1969 nær Hlíf fram í samningum
Lífeyrissjóði fyrir verkamenn.
1972 fær Hlíf kærkomna afmæl-
isgjöf á 65 ára afmæli sínu, stytt-
ingu vinnuvikunnar í 40 stundir og
lengingu á orlofi í 4 vikur, og svona
mætti lengi telja, en ég læt hér
staðar numið.
Þessum kjarabótum hefur Hlíf
náð fram ýmist ein, en oftast í sam-
vinnu við önnur verkalýðsfélög."
Hefur ekki Hlíf ætíð verið stór
hluti bæjarlífsins í Hafnarfirði?
»Jú, svo sannarlega. Á fundum
Hlífar hefur grundvöllur margra
stórmála verið lagður, má þar
nefna Bæjarútgerð Hafnarfjarðar.
Hugmynd að stofnun hennar kom
fram þegar árið 1916 á fundi Hlífar
og varð að veruleika 1931. Þegar
Bæjarútgerðin var stofnuð á neyð-
artímum í atvinnumálum í Hafnar-
firði, eftir að breska fyrirtæki
Hellyer hafði hætt útgerð og farið
með sína 5 togara til Bretlands.
Menningarmál hefur Hlíf látið til
sín taka. Á árunum 1931—1935 var
starfandi Karlakór innan Hlífar er
nefndur var 1. MAÍ og síðar Ernir
en sameinaðist svo Karlakórnum
örnum.
Verslunarmálin hefur Hlíf einnig
látið til sín taka. Með starfrækslu
pöntunarfélags sem var forveri
Kaupfélags Hafnfirðinga. Já, svona
mætti lengi upp telja, en eigi skal
gleyma að minnast blaðs Vmf. Hlíf-
ar, er ber nafnið Hjálmur, sem hóf
göngu sína 1912. Var lesið upp á
Hlífarfundum, og hefur blaðið kom-
ið út síðan annað slagið fram á
þennan dag og þá prentað."
Skipulag verka-
lýóssamtaka úrelt
Hvað segir þú um verkalýðsbar-
áttuna í dag.
„Mörgum finnst hún heldur svip-
lítil miðað við það sem áður var og
mikið er deilt um hin stóru samflot
í samningum við atvinnurekendur.
Sjálfur er ég þeirrar skoðunar, að
samflot margra félaga, séu eðlileg
viðbrögð verkalýðsins gegn samein-
uðu atvinnurekendavaldi, þó ég við-
urkenni að þau hafa ekki skilað til-
skyldum árangri. En gæta verður
að því, að hin bættu lífskjör hafa,
þótt ótrúlegt sé, slæft baráttu
verkafólksins. Það ber mikið á fé-
lagsleiða og menn hafa í lífsgæða-
kapphlaupinu hreinlega ekki tíma
til þess að sinna félagsmálum.
Unga fólkið er óvirkt, fjöldi þess
heldur að kjarabætur komi svona af
sjálfu sér, svona eins og dagur á
eftir nóttu.
Það er verðugt verkefni að breyta
þessu og gera þá ungu virka með
aukinni fræðslu um tilgang og bar-
áttu verkalýösins. Þá er þess aö
geta að skipulag verkalýðssamtak-
anna er löngu úrelt orðið. Undir-
staðan í uppbyggingunni eiga að
vera vinnustaðirnir, en ekki tiltekin
félagssvæði eftir byggðarsvæðum.
Slíkt myndi gera verkalýðssamtök-
in mun virkari og baráttuhæfari en
þau eru í dag.
Þá má eigi gleyma því, að þó
verkalýðshreyfingin sé í eðli sínu
pólitísk, þá skaðar það hana að
ánetjast stjórnmálaflokkum og hún
á ekki að vera dráttarvagn eins eða
neins stjórnmálaflokks." — ai.
Sveinn Olafsson — Til umhugsunar
Verðbólga og vindmyllur
Verðbólga og vindmillur
Það er kannski ekki óþekkt
fyrirbæri að almúgafólk hefir oft
og tíðum stórum sterkara nátt-
úruskyn á sannleikanum en þeir
sem eru hámenntaðir og flæktir á
alskonar kerfisbundnar keðju-
hugsanir og komast þannig aldrei
út fyrir farveg „fræðilegs" hugs-
unarháttar. — Gott dæmi um
þetta er saga af manni, sem stadd-
ur var í Oslóborg í Noregi sem
óvænt komst í snertingu og stutt-
ar samræður við norska „kerl-
ingu“ sem hann hitti á förnum
vegi. Það stutta samtal sem átti
sér stað, varð eitthvað á þessa
lund: — Já, þér eru Islendingur,
það var gaman, — ég hefi aldrei
áður hitt íslending. Svo varpar
hún fram spurningu: Hvernig er
þetta hjá ykkur á íslandi? Bætir
svo við án þess að bíða eftir svari:
Það er auðvitað sama vitleysan
hjá ykkur og allsstaðar annars-
staðar, verðbólga og verkföll? ís-
lendingurinn svaraði þvi játandi,
eins og efni stóðu til. Kerling þeg-
ir þá smástund — en heldur svo
áfram: Hvernig gjaldmiðil hafið
þið þarna á íslandi? Svarið með
hiki var: Já, — við höfum nú eig-
inlega krónu eins og þið. — Kerl-
ing varð hrifin og segir: Nú, er
hún þá alveg eins? Svarið var já,
en kannski ekki alveg, en hún var
eins þegar ég var ungur (1930).
Kerling spyr: Já, en hvernig er
hún þá núna? Svarið: Hún er víst
sem næst 3 aurar. (Þetta var fyrir
fáum árum og staðan þá svona.)
Nú, spyr Kerling: Hvernig getur
þetta þá breyzt svona? Svarið er:
Jú, það gerir gengið. Kerling vissi
þá ekkert hvað gengi var, og varð
því að útskýra það. En eftir að því
er lokið segir kerling: Já, en
hvernig getur það breyzt svona?
„Og aðgerðin til þess
er í raun einföld: Aðeins
agnarlítill snefíll af
stjálfstjórn. Og er það
ekki einmitt sjálfstjórn í
kröfugerðinni ein, sem
getur stöðvað þetta? Og
er það ekki nóg, ef bara
hver og einn byrjar á
þessu hjá sjálfum sér og
segir það við aðra, og
gerir það, þar sem
þarf?“
Þá fannst íslendingnum kominn
tími til að taka dýpra í árinni og
svaraði: Þegar búið er að krefjast
of mikils, of oft og of lengi, þá
verður niðurstaðan þessi. Kerling
varð sem snöggvast hugsi, en
sagði svo með miklum furðusvip:
Já, aldrei hafði mig dreymt um að
til væru svona einfaldur samnefn-
ari fyrir heimskuna.
Nú mun margur spyrja, hvers-
vegna er sagan sögð? Svarið er
einfalt: Það sem kerlingin sagði
um samnefnarann fyrir heimsk-
una og vitleysuna er nefnilega svo
laukrétt að sláandi er. Hér tala
allir um verðbólguna eins og hún
sé einhver ótemja eða skrímsli,
sem enginn fær ráðið við. í raun er
hún öll byggð á heimsku og vit-
leysu, hún er einfaldlega leikur
með platkerfi, sem er svo glært að
„kerlingin", — með sínu almúga
alþýðuskyni, sá í gegnum það. Það
er byggt á einum mælistokk, sem
heitir króna. Og öll flækjan og hin
stórkostlegu vandamál undanfar-
inna áratuga kemur af því að við
stöndum sífelt á hausnum við að
færa mælistokkinn niður. Fyrst er
byrjað á núllpunkti, svo er þessi
núllpunktur færður upp t.d. á tíu
og svo áfram koll af kolli. En þá
hefst hinn fólkni hrunadans til að
leiðrétta allar skekkjurnar, sem af
tilfærslunni stafa: Kröfur, verk-
föll, samningar, næturvökur, rifr-
ildi í blöðum á Alþingi, dans ríkis-
stjórna til að rétta vitleysuna af.
Það er alltaf verið að koma í veg
fyrir að hver plati annan. Og sá
leikur virðist geta orðið endalaus
og vitleysan heldur áfram. Ef við
ekki hefðum svona Platkerfi, krón-
una okkar, heldur sterlingspund
eða dollar eða annan alvörugjald-
miðil, þá væri þetta löngu komið í
strand. En við læknum hverja
vitleysu eftir aðra með því að fella
gengið, og svo er allt í lagi þar til
næsti hringur í danssyrpu vitleys-
unnar hefir gengið fyrir sig. Þá er
gengið bara fellt á ný, og svo koll
af kolli. Ef við hefðu einhvern al-
vörugjaldmiðil eins og nefnt var,
þá myndi allt hafa farið í strand
fyrir löngu og fyrirtækin og allt
efnahagslífið vera hrunið í rúst.
En við bara fellum gengið og
læknum hlutina með „hrossalækn-
ingaraðferðum" og allir hafa nóg
að gera í fræðilegum úrlausnum
hinnar flóknu vitleysu sem enginn
botnar í og menn sjá ekki handa
sinna skil í þokunni. Og svo berj-
ast menn við verðbólguna með
jafn skynsamlegum aðferðum eins
og riddarinn frækni Don Quikote
notaði á vindmillurnar. Þeir skilja
einfaldlega ekki hvar vandinn er.
Þeir skynja ekki að hann er ekkert
naut, ótemja eða skrímsli: Hann
er bara í höfðinu á fólkinu. Hann
byggist á hugsunarhætti. Ef hann
ekki breytist, þá heldur þetta allt
áfram óbreytt og við eyðum millj-
ónatugum og þúsundum vinnu-
stunda í vindhögg, sem beztu
menn þjóðarinnar eru kófsveittir
við að slá ár og síð, — áratug eftir
áratug. Ef okkur vantar verkefni
til að vinna er þetta að sjálfsögðu
ágætt, en ef við viljum nota tím-
ann til að efnast, þá er áreiðan-
lega hægt að finna skynsamlegri
og arðbærari verkefni til að ná því
takmarki en að slást þindarlaust
við vindmillur eins og þær séu ein-
hver alvöruóvinur.
Og svo þegar krónan okkar er
orðin svo útþynnt að ekkert fæst
orðið fyrir hana þá bara búum við
okkur til nýja krónu með því að
klippa eitt tvö eða þrjú núll aftan-
af, og svo getur vitleysan haldið
áfram með sama bramboltinu og
Sveinn Ólafsson
verið hefir um áratugaskeið. I
raun getur þetta allt haldið áfram,
því platleikur er endurtakanlegur
með tilbrigðum og variasjónum til
að gera þetta skemmtilegt fyrir
þá, sem hafa áhuga fyrir að
standa upp fyrir haus eða á haus í
grínleik og sirkusspili af þessu
tagi, eins og svo margir virðast
hafa í dag.
Og það er sennilega engin
ástæða til að búast við að þetta
endi með sama hætti og hjá mús-
unum, sem stálu ostinum og fengu
apann til að skipta. Hann braut
ostinn í tvennt, eins og sagan seg-
ir, setti svo stykkin á vogarskál-
arnar og þegar jafna þurfti, sem
var að sjálfsögðu í hvert sinn, þá
bara beit hann vænt stykki af því
þyngra. Þegar svo kom að því að
annað stykkið var uppétið þá
leysti hann vandann með því að
taka hitt stykkið upp í skiptalaun.
Þannig endaði sá leikur: „Illur
fengur illa forgengur," eins og
gamalt máltæki segir.