Morgunblaðið - 04.07.1982, Qupperneq 23

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ1982
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ1982
23
píi0tfj0ittí Lltgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aóalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 120 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 8 kr. eintakiö.
að verðbólgan frá upphafi til
loka ársins 1982 verði ekki
meiri en um 35%, og að hraði
verðbólgunnar verði kominn
niður í um 30% á síðari
hluta ársins.
Ríkisstjórnin ákvað jafn-
framt í janúar að stofna þá
þegar til viðræðna við sam-
tök launafólks og aðra hags-
munaaðila atvinnulífsins um
viðmiðunarkerfi, sem gæti
komið í stað núverandi vísi-
tölukerfis og tryggt kaup-
mátt og jöfnun lífskjara, en
væri laust við höfuðókosti
þess kerfis, sem nú gildir.
Það er vísað til þessarar
nefndar í nýgerðum kjara-
Boltinn hjá stjórninni
Síðasta afsökun ráðherr-
anna og þá helst Stein-
gríms Hermannssonar, for-
manns Framsóknarflokks-
ins, fyrir að gera ekki neitt í
efnahagsmálum hefur verið
sú, að vinnuveitendur og
launþegar hefðu ekki samið
um kaup og kjör. Nú liggja
þeir samningar fyrir. Bolt-
inn er hjá ríkisstjórninni,
bæði að því er varðar kjara-
samninga við opinbera
starfsmenn og stefnumótun í
efnahagsmálum. A lokastig-
um samninganna var ágrein-
ingurinn milli ASÍ og VSÍ
einkum um það, hvernig
haga skyldi verðbótagreiðsl-
um á laun til frambúðar. Var
vísitölumálið leyst á þann
veg, að skerðingarákvæði
Ólafslaga gilda áfram og
2,9% verða tekin af verðbót-
um á laun 1. september
næstkomandi, síðan eru í
kjarasamningnum ákvæði
þess efnis, að rætt verði um
vísitölumálin í nefnd, sem
ríkisstjórnin skipaði í vetur.
Hinn 28. janúar síðastlið-
inn lagði ríkisstjórnin fram
skýrslu um aðgerðir í efna-
hagsmálum og sagði Stein-
grímur Hermannsson í þing-
ræðu af því tilefni: „Þessi
efnahagsáætlun er upphaf
annars áfanga í niðurtaln-
ingu verðbólgunnar." Síðan
hefur verðbólgan hækkað
jafnt og þétt og kjarasamn-
ingarnir, sem gerðir voru í
vikunni, taka mið af því, að
hún verði að óbreyttu um
60% á samningstímabilinu
fram til 1. september 1983. í
janúarskýrslu ríkisstjórnar-
innar er sett það markmið,
samningi Alþýðusambands-
ins og Vinnuveitendasam-
bandsins, en hún hóf störf 9.
febrúar síðastliðinn og í
eldhúsdagsumræðum í þing-
lok varði Gunnar Thor-
oddsen, forsætisráðherra,
drjúgum hluta ræðu sinnar
til að ítreka mikilvægi þess-
arar nefndar.
Kjarasamningarnir eru
hagstæðir frá sjónarhóli rík-
isstjórnarinnar, eins og
ráðherrar hafa staðfest í
ummælum sínum hér í blað-
inu. „Ég tel marga kosti
prýða þetta samkomulag,"
sagði Gunnar Thoroddsen.
Nú reynir á getu ríkisstjórn-
arinnar til að nýta þessa
kosti og laga þá að markmið-
um sínum, en þar hefur bar-
áttan við verðbólguna for-
gang eins og dæmin sanna.
Framsóknarmenn í vörn
Framsóknarmenn eru í mik-
illi vörn vegna samnings-
ins um efnahagssamvinnu, sem
þeir hafa gert við Sovétmenn.
Grípa þeir til hinna furðuleg-
ustu vopna á undanhaldinu.
Framsóknarmaður á frétta-
stofu útvarpsins skýtur því inn í
lestur á samningnum í frétta-
tíma útvarpsins, að hann hafi
farið „fyrir brjóstið á ýmsum“
en gefur andmælendum samn-
ingsins ekki færi á að skýra
málstað sinn, heldur ræðir ein-
ungis við sovéska aðstoðarráð-
herrann og Ólaf Jóhannesson,
utanríkisráðherra, sem báðir
staðfesta, að með samningnum
sé farið inn á ný svið í sam-
skiptum ríkjanna, en ekki verið
að semja um viðskiptasamband-
ið. Orð Sovétmannsins í útvarp-
inu verða ekki skilin á annan
veg en þann, að sovésk fyrirtæki
og stofnanir vilji láta til sín
taka á nýjum tæknisviðum hér
á landi og þá koma auðvitað
stórvirkjanir og orkufrekur iðn-
aður fyrst í hugann. Ætli Sovét-
menn krefjist ekki fyrst við-
ræðna um áform iðnaðarráð-
herra, að svipta Alusuisse eign-
arhaldi á álverinu í Straums-
vík?
I Tímanum segir, að í ágúst
1968 hafi verið haft „orð á því“
við Bjarna Benediktsson, for-
sætisráðherra, og Emil Jónsson,
utanríkisráðherra, „hvort rétt
væri að ganga frá viðskipta-
samningi við Sovétríkin á sama
tíma“. Hér er auðvitað hallað
réttu máli. í ágúst 1968 var um
það að ræða, hvort undirrita
ætti nýja bókun við viðskipta-
samninginn frá 1953 til að við-
skiptaþráðurinn slitnaði ekki.
Öllum íslendingum er ljóst, að
nauðsynlegt er að eiga viðskipti
við Sovétmenn. Á þeirri for-
sendu samþykktu þeir Bjarni og
Emil endurnýjun á fyrri bókun-
um. Þeim datt hins vegar aldrei
í hug að gera samning um
efnahagssamvinnu við Sovét-
menn, eins og nú hefur verið
gert. Hinn nýi samningur fram-
sóknarmanna við Sovétríkin er í
fullu ósamræmi við það, sem
hingað til hefur tíðkast.
Bókunin, sem undirrituð var
26. ágúst 1968, var um viðskipt-
in fram til 31. desember 1971.
En við endurnýjun hennar í
nóvember 1971, þegar Ólafur
Jóhannesson var orðinn forsæt-
isráðherra og Einar Ágústsson
utanríkisráðherra, komst fyrst
inn ákvæðið um „utanstefnur".
Það er því einnig alrangt hjá
Tímanum að rekja upphaf þess
ákvæðis til ríkisstjórnar Geirs
Hallgrímssonar.
1977 gerði Matthías Bjarna-
son, sjávarútvegsráðherra,
samning við Sovétmenn, þar
sem þeir viðurkenndu útfærsb
una í 200 sjómílur formlega. í
þeim samningi er byggt á því,
að þriðju hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna sé ekki
lokið. Nú sér fyrir lyktir ráð-
stefnunnar og ætti því að segja
þessum samningi upp. Stein-
grímur Hermannsson, sjávar-
útvegsráðherra, hefur fullt vald
til þess.
Framsóknarmenn hlupu
hættulega á sig við gerð sovéska
samningsins um efnahagssam-
vinnu. Fjarstæðukennd rök
þeirra breyta engu. Þeim dugar
ekki heldur að leita með ósæmi-
legum hætti skjóls hjá forystu-
mönnum Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins lífs eða liðnum.
Bakpokalýður, sagði við mig
maður austur á landi í fyrri viku
í tilefni þess að Smyrill var að
koma með sumartúristana.
Aldrei hefi ég getað skilið fyrir-
litningu landans, sem felst í
þessari nafngift. Raunar eru
viðhorf okkar öll til erlendra
gesta athyglisverð. Gæti kannski
einhver fundið sér þar efni til
rannsókna í doktorsritgerð. En á
meðan rannsóknir hafa ekki far-
ið fram, má kannski láta þetta
leiðinlega orð velta af stað gár-
um.
Það er þessi lítilsvirðing á
bakpokafólki, sem er svo erfitt
að festa hendur á. Hvað hefur
fólk sem labbar um Island með
poka á bakinu til saka unnið.
Engir ferðamenn leggja eins
mikið á sig til að kynnast land-
inu okkar sem þeir. Út úr hlýjum
bílum sjáum við þá þramma í
ausregni og hráslaga með vegun-
um eða slá sér niður í kuli frá
fjöllum og jöklum. Enginn þarf
að hafa af þeim afskipti, sem
ekki vill það sjálfur. Ekki
skemma þeir landið eða rista í
sundur með hjólförum utan
vega. Og ekki þyngja þeir far-
angurinn sinn með því að hirða
sjaldgæfa steina, fugla eða egg.
Og ekki borga skattborgarar
þessa lands ofan í þá drykki eða
aðrar veitingar, eins og aðra
dáðari ferðamenn og ráðstefnu-
fólk. Það sem þeir nota af mat og
þjónustu kaupa þeir í búðum og
greiða sem aðrir fyrir tjaldstæði
og annað.
Ótal dæmi eru um að þessir
ferðalangar hafi síðar dugað
okkur vel á erlendri grund, hvort
sem þeir urðu þá áhrifamenn
eða venjulegir boðendur fagnað-
arboðskaparins um þetta sér-
stæða heillandi land. Enda duga
ekki aðrir ferðalangar til göngu-
ferða með bakpoka um ísland, en
þeir, sem þola það með öllum
sínum andstæðum og fer að
þykja vænt um hrjúfleikann og
það sem það hefur að bjóða.
Eg hefi stundum á undanförn-
um árum spurt, þegar ég hefi
heyrt svona heldur ónotalegan
tón til þessa fólks, hvað það geri
af sér. Af hverju það fari í taug-
arnar á sómakærum löndum. Og
helst fengið það svar að það noti
svo lítið. Við græðum ekki nóg á
því. Er nú ekki dálítið illa komið
fyrir einni þjóð, ef hún metur
ókunnuga eftir því einu hversu
mikið þeir nota og hve mikið hún
geti á þeim grætt? Er ekki farið
að bera nokkuð mikið á háværu
gróðatali, þegar menn jafnvel
verðleggja og tala um að versla
með mannréttindin sín.
Þetta rifjaði upp dæmisöguna
hans James Thurbers um fjár-
sjóð skjósins, sem er eitthvað á
þessa leið í svolítill styttingu:
Dag nokkurn þegar sólin lét allt
sem glitrað gat glitra og allt sem
geislað gat geisla, tíndi skjórinn
einhvern hlut upp úr göturæsinu
og bar upp í hreiðrið sitt. Krák-
an og kanínan höfðu séð fuglinn
stinga sér og fljúga með eitthvað
í burtu, og báðar héldu að nú
hefði hann náð sér í eitthvað
gómsætt í svanginn. „Ég er viss
um að það er gulrót," sagði kan-
ínan. „Ég heyrði hana segja
eitthvað um karata og gulrót er
carrot á ensku." Og krákan
sagði: „Ég sá að það glitraði eins
og gullið þroskað korn.“ „Korn
er nú bara fyrir almúgann,"
svaraði kanínan með fyrirlitn-
ingu. „Þú getur átt þínar gulræt-
ur í friði fyrir mér. Ég læt gul-
rótina detta niður til þín, ef svo
er, en kornið ét ég sjálf," svaraði
krákan. Báðar sleiktu þær út um
þegar þær nálguðust hreiðrið.
Krákan flaug og settist á hreið-
urbarminn og skjórinn sýndi
henni það sem hún hafði fundið.
„Gullhringur með 14 karata
demanti, einmitt það sem mig
hefur alltaf langað að eiga, alveg
frá því ég fór að fljúga. Foreldr-
ar mínir voru bara maðkaætur,"
sagði skjórinn. Krákan útskýrði
fyrir kanínunni hvers kyns var:
„Ef ég get ekki gleypt það í mig,
þá vil ég ekki sjá það. Allt annað
er bara plat. Það eitt sem maður
getur í sig gleypt er þess virði að
trúa á það.“ Báðar kyngdu þær
því vonbrigðum sínum þar sem
ekkert annað vár að gleypa í sig
og skildu skjóinn eftir við að
njóta dýrgripsins síns. Birtan lét
allt sem glitrað gat glitra og allt
sem geislað gat geisla og skjór-
inn naut lífsins af hjartans list
þar til sólin settist.
Mórallinn í sögunni, segir
Thurber: Hver maður sinn
smekk, það er orð að sönnu, en
því skyldi maður fyrirlíta það
sem getur glatt aðra.
Það er líklega rétt að við ís-
lendingar verðum ekki ríkir af
ferðalöngum, sem labba um land
okkar með poka á baki og njóta
þess sem hjartað gleður og
skjálfa úr kulda í tjöldunum sín-
um á milli.
En kannski við gætum nú sjálf
líka bara labbað um og hrifist af
því sem glóir á jörðinni á falleg-
um sumardegi meðan sólin skín
og gleymt öllu bardúsinu við að
græða á meðan. Sumarið er svo
stutt, varla komið í byrjun júlí
og fer að hverfa er líða tekur á
ágúst. Verst þessi misvísun eða
smágalli sem orðið hefur, þegar
Islandi var slett á jarðkringluna
hér norður við heimsskautsbaug.
Hún gerir það að verkum að
björtu dýrðlegu næturnar koma
örlítið of snemma á undan sumr-
inu. Þær koma yfir okkur á und-
an hlýjunni. En við verðum þá
bara fyrst að njóta bjartra
nátta, en síðan hlýrra sumar-
daga með skuggsýnum kvöldum.
Það tvöfaldar bara ánægjuna.
Jóhannes úr Kötlum kunni vel
að njóta þessa lands, sagði:
Hamingjan er alstaðar og hvergi:
í ofurlítilli tó undir norðurásnum
á hafi úti
við þitt brjóst.
Dalvík:
10 sækja um
bæjarstjóra-
embættið
UMSÓKNARFRESTUR um bæjar-
stjórastöðuna á Dalvík rann út 25.
júní sl. 10 umsóknir bárust en sjö
umsækjenda æskja nafnleyndar.
Stefnt hefur verið að því að halda
bæjarstjórnarfund nk. fimmtudag,
en óvíst var í gær, hvort af honum
yrði fyrr en síðar.
Þeir þrír sem ekki æskja nafn-
leyndar eru: „Björn Mikaelsson,
Akureyri, Þorsteinn Máni Árna-
son, Dalvík, en hann er búsettur í
Danmörku, og Ævar Hjartarson,
Akureyri.
Mosfellssveit:
Páll Guðjóns-
son ráðinn
sveitarstjóri
PÁLL Guðjónsson bæjarritari í Vest-
mannaeyjum var kjörinn sveitar-
stjóri í Mosfellssveit á síðasta fundi
hreppsnefndar, en nítján sóttu um
stöðuna. Þá var Magnús Sigsteins-
son kjörinn oddviti, en varaoddviti
llilmar Sigurðsson, báðir úr Sjálf-
stæðisflokki, en flokkurinn hefur
þar hreinan meirihluta.
Núverandi sveitarstjóri í Mos-
fellssveit er Bjarni Snæbjörn
Jónsson frá Reykjum, en hann var
ráðinn tímabundið í starfið í eitt
ár. Bjarni er á förum til fram-
haldsnáms í Bandarikjunum og
fara sveitarstjórarskiptin fram 1.
ágúst.
Rey kj aví kurbréf
►♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 3. júlí ♦♦♦♦♦♦♦»♦♦♦#»
Mannréttindi
og meginreglur
Ekki eru skiptar skoðanir um þá
meginreglu þegnréttar í lýðræðis-
löndum, að allir skuli njóta sömu
og'sams konar mannréttinda —
vera jafnir fyrir lögum ríkisins.
Fáir munu og verða til að draga þá
staðreynd í efa að kosningaréttur-
inn, persónubundinn réttur til að
hafa áhrif á skipan Iöggjafar-
þings, er einn af hornsteinum al-
mennra mannréttinda.
Frá því að kjördæmaskipan var
síðast breytt hér, 1959, hefur íbúa-
tala og íbúahlutfall einstakra
kjördæma breytzt svo mjög, að
vægi atkvæða hefur verulega
raskast milli kjördæma. Kjósandi
í einu kjördæmi getur haft fjór-
föld áhrif í samanburði við kjós-
anda annars þegar gengið er til
alþingiskosninga. Þetta misrétti
er óviðunandi.
Sá málflutningur hefur heyrzt,
að ýmisskonar aðstöðumunur, sem
vissulega er fyrir hendi milli
landshluta, réttlæti mismunandi
þegnrétt við kjörborðið. Þessi
málflutningur stenzt ekki. Sú mis-
munun, sem fyrir hendi er í efna-
hagslegri aðstöðu þegnanna, m.a.
vegna mismunandi staðbundinna
aðstæðna, getur ekki réttlætt mis-
skiptingu almennra mannrétt-
inda. Að sjálfsögðu ber þjóðfélag-
inu — og Alþingi — að vinna að
hvers konar aðstöðujöfnun, en það
á ekki að gera með skerðingu al-
menns þegnréttar.
Undir það skal tekið að t.d. hús-
hitun á svokölluðum „olíusvæð-
um“, sem þar er margföld að
kostnaði i samanburði við heita-
vatnsverð í Reykjavík, veldur
lífskjaramismun. Þessum efna-
hagslega mismun þarf að mæta
með jákvæðari hætti en skerðingu
atkvæðisréttar „hitaveitufólks".
Hvernig væri að stjórnvöld, sem
gjarnan tönnlast á byggðastefnu,
sýndu einu sinni athafnir í stað
orðskrúðs — og felldu niður sölu-
skatt af flutningskostnaði nauð-
synja út á landsbyggðina. Hvers-
vegna þarf að bæta gráu ofan á
svart með því að auka verðmis-
mun nauðsynja með sérstakri
skattlagningu? Það er álíka
sanngirni í slíku og þegar ríkis-
valdið rúmlega tvöfaldar benzín-
verð með sköttum. Benzínkostnað-
ur er afgerandi útgjaldaliður hjá
fólki á höfuðborgarsvæðinu sem
oft þarf að fara langar vegalengd-
ir milli heimilis og vinnustaðar.
F organgsverk-
efni á næsta
þingi
í byrjun maímánaðar 1978 flutti
allsherjarnefnd Sameinaðs þings
tillögu til þingsályktunar um
kosningu nýrrar stjórnarskrár-
nefndar, er skila átti tillögum til
jöfnunar á kosningarétti fyrir
næsta þing, þ.e. þingið 1978—1979.
Formenn stjórnmálaflokkanna
allra fluttu siðan breytingartil-
lögu, sem samþykkt var með 49
samhljóða atkvæðum, m.a. þess
efnis, að nefndin hefði 2ja ára
starfstíma eða skilafrest. Þessi
starfstími er löngu liðinn, en ekki
bójar á tillögum.
í stjórnarsáttmála ríkisstjórn-
arinnar, sem gerður var í febrúar
1980, stendur orðrétt: „Stjórn-
arskrárnefndin, sem vinnur að
endurskoðun stjórnarskrárinnar,
ljúki störfum fyrir árslok 1980,
þannig að Alþingi hafi nægan
tíma til þess að ljúka afgreiðslu
stjórnarskrár- og kjördæmamáls-
ins fyrir lok kjörtímabilsins." Árið
1980 er löngu liðið en tillögu frá
nefndinni er enn vant til Alþingis.
Þar sem nú er áliðið kjörtíma-
bils sneri Mbl. sér til formanna
þingflokka og spurðist fyrir um
stöðu þessa mikiívæga máls.
Ólafur G. Einarsson, formaður
þingflokks sjálfstæðismanna,
sagði m.a.: „Ef stjórnarskrárnefnd
kemur málinu ekki frá sér í byrj-
un þings mun Sjálfstæðisflokkur-
inn leggja fram sínar tillögur ...
Miðað við þær hugmyndir að
breytingum, sem flokkarnir hafa
látið í ljós, hver fyrir sig, má ætla
að viðtæk samstaða geti náðst ...
Það er grundvallarkrafa sjálf-
stæðismanna, að kjördæmamálið
verði afgreitt á næsta þingi."
Sighvatur Björgvinsson, for-
maður þingflokks Alþýðuflokks-
ins, sagði m.a.: „Já, ég á fastlega
von á því að nefndin skili formleg-
um tillögum þegar í haust. Kjör-
tímabilið verður þá næstum út-
runnið. Það er því ekki seinna
vænna að skila tillögum ... Ég
spái því að reynt verði í fullri al-
vöru að ná samstöðu, einnig af
hálfu Framsóknarflokksins, sem
hingað til hefur verið andvígur
öllum breytingum, einn þing-
flokka."
Páll Pétursson, formaður þing-
flokks framsóknarmanna, sagði
m.a.: „Ég tel miklar líkur á því að
samstaða geti náðst ... Ég tel að
vel komi til greina að öllum upp-
bótarþingsætum verði úthlutað
eftir tölu atkvæða en ekki hlut-
falli, þannig að fjölmennari kjör-
dæmin fái hlut sinn bættan ...
Náist ekki hlutfallið frá 1959 með
breyttum úthlutunarreglum upp-
bótarþingsæta, þá tel ég koma til
greina að fjölga þingmönnum
nokkuð, en við þá fjölgun verður
þó að gæta hins mesta hófs.“
Svavar Gestsson, varaformaður
þingflokks Alþýðubandalags, vís-
aði m.a. til samþykktar lands-
fundar flokks síns 1981, en þar er
lögð áherzla „á nauðsyn þess að
fyrir næstu kosningar náist sam-
staða um lagfæringar á kjör-
dæmaskipan og kosninga-
fyrirkomulagi ... dregið verði úr
því mikla misgengi sem nú ríkir
milli einstakra kjördæma um
fjölda þingmanna og íbúafjölda,
þannig að svipað hlutfall fáist og
við kjördæmabreytinguna 1959.“
Kastljós almannaathygli mun
einkum beinast að þessu máli i
störfum Alþingis á komandi
hausti og vetri.
Biskupsvígsla
- Aldarafmæli
Hólaskóla
í síðustu viku vóru tveir kirkju-
legir atburðir í fréttaljósi fjöl-
miðla — og báðir tengdir Hólum í
Hjaltadal, hinu forna biskupssetri
Norðlendinga. Biskup landsins,
herra Pétur Sigurgeirsson, vígði
sr. Sigurð Guðmundsson á Grenj-
aðarstað vígslubiskup til hins
forna Hólastiftis. Og þorri ís-
lenzkra kennimanna sat presta-
stefnu að Hólum, en aðalviðfangs-
efni hennar var „Friður á jörðu".
Sex hundruð manns komu heim
til Hóla til biskupsvígslunnar. Þar
sem Hólakirkja rúmar aðeins 300
manns var mynd- og hljóðvarpað
úr kirkju yfir í íþróttasal Hóla-
skóla og hljóðkerfi komið fyrir í
kennslustofum skólans. Viðstadd-
ir vígsluna vóru m.a. dr. Sigur-
björn Einarsson, biskup, og Sig-
urður Pálsson, vígslubiskup
Skálholtsstiftis. Áð vígslu lokinni
vóru fjórir biskupar saman komn-
ir á Hólastað — og er óvíst, að
jafn margir slíkir hafi verið þar
saman komnir áður.
Nú um helgina er og minnzt 100
ára afmælis bændaskólans á Hól-
um. Hólaskóli hefur jafnan haldið
uppi reisn þessa forna menningar-
og trúarseturs, þó misjafnlega
hafi verið búið að honum í tímans
rás. Fiskeldi, sem er ný kennslu-
grein, er meðal námsefna í Hóla-
skóla, og fiskeldisstöð er á staðn-
um. Það sýnir, að skólinn vill
standast kröfur nýrra tíma. Mikil
hátíðahöld verða í dag nyrðra, í
tilefni aldarafmælisins, m.a. verð-
ur vígð ný sundlaug, sem gamlir
nemendur skólans og velunnarar
hafa gefið honum.
Ekki er hægt að minnast svo á
Hóla í Hjaltadal að ekki sé jafn-
framt getið Hólafélagsins, sem
vinnur að alhliða eflingu Hóla-
staðar, m.a. endurreisn biskups-
stóls á Hólum og trúarlegrar
menningarmiðstöðvar þar. Form-
aður félagsins er sr. Árni Sigurðs-
son, sóknarprestur á Blönduósi.
Mbl. árnar sr. Sigurði Guð-
mundssyni heilla í vígslubisk-
upsstarfi og bændaskólanum að
Hólum í Hjaltadal velfarnaðar á
nýrri starfsöld. Megi vegsemd
Hólastaðar vaxa með þjóðinni.
Megi Norðlendingar og þjóðin öll
sýna þessu forna menningar- og
trúarsetri ræktarhug um langa
framtíð.
Fridur með
frelsi
Kristinn siður vann lönd með
ýmsum hætti, í upphafi trúboðs í
álfunni, og ekki alltaf friðsamlega.
Hér á landi var lögtekið á hinu
forna Alþingi nálægt árinu 1000,
að íslendingar skyldu eina trú
hafa. Það var m.a. gert með þeirri
röksemd, að ef við sundur slitum
lögin — sundur slitum við líka
friðinn. Þannig innsiglaði kristni-
takan frið í hinu forna þjóðveldi,
þó sá friðarsáttmáli væri ekki ein-
hlítur. Engu að síður var það
táknrænt og vegvísandi, að íslend-
ingar tóku kristni undir merkjum
friðarviljans.
Kristin kenning hefur haft mik-
il og fa’ sæl áhrif á íslenzkt þjóðlíf
og íslenzka menningu gegn um
kynslóðir og aldir — og hefur enn.
í viðhorfum okkar, skoðunum, af-
stöðu og siðfræði er mun meira af
kristnum áhrifum en við gerum
okkur almennt grein fyrir. Jafnvel
einstaklingar, sem sjálfir telja sig
trúlausa, stjórnast oftlega í sið-
ferðilegu mati af kristinni arfleifð
og kristnum viðhorfum.
íslenzk þjóð tók kristni á Al-
þingi hinu forna — sem heild. Enn
í dag er þorri okkar í þjóðkirkju.
Þegar við gagnrýnum þessa
kirkju, sem fyrir kemur, gleymum
við því, að hún er m.a. það sem við
gerum hana sjálf, með áhrifum
okkar (eða áhrifaleysi) í söfnuðum
hennar. Prestar þjóðkirkjunnar
eru flestir og á heildina litið hinir
hæfustu kennimenn og sýna
margir hverjir lofsvert framtak
og viðleitni til þess að kirkjan
haldi áfram að vera þjóðkirkja.
Þeir hafa lagað sig og starf kirkj-
unnar að breyttum þjóðlífsað-
stæðum, án þess að víkja frá
kjarnaatriðum trúarinnar, sem
hvort tveggja er lofsvert. Enn má
þó sjálfsagt margt gera til að
beina fólki til kirkjunnar, sem af
svo miklu hefur að miðla til að
mæta innri þörfum manneskjunn-
ar. Velmegun tæknisamfélagsins
er af hinu góða en skilur eftir
ófylltar eyður í hugarlífi fólks,
sem kirkjan þarf að sinna.
Aðalviðfangsefni prestastefn-
unnar var sem fyrr segir: Friður á
jörðu. Friður, kærleikur og um-
burðarlyndi eru hugtök kristin-
dómsins. Friður með frelsi — en
ekki „friður" í helsi. Manneskja,
sem er andlega heft böndum al-
ræðis, einstaklingur, sem ekki
nýtur skoðanafrelsis, ekki tján-
ingarfrelsis, ekki ferðafrelsis, ekki
athafnafrelsis, ekki menntunar-
frelsis, ekki sköpunarfrelsis á
sviði lista, ekki frelsis til trúariðk-
ana — hann öðlast ekki frið í sálu
sinni. Þessvegna hlýtur friður og
frelsi að haldast í hendur, ef búa á
mannfólkinu óskaaðstæður.