Tíminn - 27.07.1965, Blaðsíða 9

ÞREÐJUDAGUR 27. iúli 1965
TÍMINN
fræðinga og unnið var allar.
sólarhringinn á þrískiptum
vöktum. Eftir að stríðinu
lauk áttu þeir því
fullkomnar skipasmíðastöðvar
og heilan her af góðurr skrpa
smiðum, en um leið áttu þeir
of mörg skip, sem dró úr allri
skipaframleiðslu. Þet'.ó varð
til þess, að þeir hafa smátn sam
an verið að dragast aftur úi'
í skipabyggingum og stöðvarn
ar eru að verða úreltar, miðað
við skipasmíðastöðvar í öðrurr
löndum.
Á sama tíma byggð'i aðrat
þjóðir upp sínar eigin skipa-
smíðastöðvar, með bandarísk
um lánum í sumum tilíellum og
studdust um leið við við banda
ríska tækni, sem þróaðist á
stríðsárunum.
Flestar siglingaþjóðir heims
leggja kapp á að stækka og
fullkomna verzlunarflota sinn.
i marz s. *. skipaði Lyndon B.
Johnson nafna sinn, Nichoias
Johnson, prófessor og lögfræð
ing, sem yfirmann skipaeftir-
litsstofnunar ríkistns For-iet-
inn skýrði frá því, að John-
son væri mjög vel til þess fall-
inn að kanna ástandió í þess-
um málum og teggja frant
raunhæfar tillögur til breyt-
inga á úreltum lögum og regl-
um, sem fram að þessu heíðu
aðeins dregið úr eðlilogri þró
un þessara mála
Nicholas Johnson nefur sið-
an lagt nótt við dag, og má
segja, að Hvíta husið mtmi
fara eftir tillögum hans og ráð
leggingum, sem eflaus* eiga
eftir að styðja að breyttum
og bættum aðstæðu.n innan
bandaríska verzlunarflotans.
Það er orðið þjóðarspursmál
að stöðva þessa öfugþróun í
skipamálunum, og um leið að
Þessi mynd er úr vélarúmi japanska flutningaskipsins Missis-
sippi Maru, sem er 12.000 tonn. Vélstjórarnir s'tia bara við þetta
stjórnborð, þar sem þeir geta fylgzt með öllu sem fram fer í véla-
rúminu.
þ.á.m. eru Rússar mjög fram-
arlega. Eins og fyrr getur í
þessari grein, eru Rússar með
sjotta stærsta farmskipaflot-
ann, .sem nemur 9.8 milljón
tonnum. Rússar hafa gert á-
ætlun um að eiga árið 1970
flota, sem geti flutt 20 mill-
jón tonn af varningi, og árið
1975 ætla þeir að flytja 27 mill
jón tonn. í sovézkum skipa-
smíðastöðvum er nú verið að
byggja 673 skip af öllum
stærðum (segir í nýlegri grein
í N.Y.Times) sem eru af öllum
gerðum og stærðum. Samtals
eru þessi skip 6.45 milljón
brúttótonn. í Bandaríkjunum
er verið að smíða aðeins 43
millilandaskip, sem eru sam-
tals minna en. 500.000 tonn.
Aðrar þjóðir, eins og t.d.
Japan, Noregur, Grikkland,
V-Þýzkaland, Svíþjóð, A-Evr-
ópu-þjóðir og fl. byggja nú
ný og fullkomin skip, svo rug
um, ef ekki hundruððum skipt
ir. Allar keppast þessar þjóð
ir við að útbúa skip sín með
nýjum og sjálfvirkum tækjum.
sem bæði minnka mannaflið
um borð og flýta fyrir lestun
og losun, auk þess sem þau
eru fljótari i ferðum. Nú er
svo komið, að hægt er að
stjórna flestu i vélarrúminu
frá stjórnpallinum. Þá -i
hægt að opna og ioka iestun
um með því að ýta á einn
hnapp Sum skip hafa svo
kallað ,lokað‘ sjonvarpskerfi
um borð, þanmg að í brunm
er hægt að fylgjast með ýms
um stöðum i skipinu á sjón
varpsskermum Þá má einnig
nefna sjálfvirk hleðsluta'Ki og
mæla vélarúm. sem aðeins
þur) agvaktii sem líta á
mæi. athuga vmsa >'éiai
hluta tæki, sem auðvelda alla
stjórn í höfnum og þegar lagzt
er upp að bryggju o.m.fl
reypa að byggja upp nýtízku
skipastól, sem gæti orðið - saril
keppnisfær á alþjóðlegum
grundvelli.
Það er ekki hægt fyrir stór
veldi eins og Bandaríkir. að
vera án verzlunarflota, sem get
ur keppt á eðlilegum grund-
velli við aðrar sigliogaþjóðir.
Eins er það óþolandi fjTir
þá að þurfa að lúta i iægia
haldi í hinni hörðu samkeppni
um flutninga á heimshöfunum.
Auk þess er þetta mikill
álitshnekkur fyrir þjóðina. Þá
er það skrítið, að þeir
skuli eiga öflugasta sjóher t
heimi á sama tíma og íarm-
skipafloti þeirra getur ekki
annað flutningum fyrir þjóð-
ina, ef til styrjaldar kæmi.
Hvað þá þeir geti 'innað meiri
hlutanum af eigin flutniagun
til og frá Bandaríkjunum í dag.
Það er ekki ofsagt að segja
að Bandaríkjamenn eigi hel-
sjúkan verzlunarflota, sem
ekki verður bjargað án rút-
tækra breytinga. Ef dæma
má af blöðum og tímaritum frá
Bandaríkjunum, virðist sem
viðkomandi aðilar séu að
vakna upp við vondan draurn,
og vilji nú reyna að finna
lausn eða lausnir á þessu
vandamáli og það sem allra
fyrst. Hvort það tekst eða
ekki er erfitt að spá um að
svo komnu máli, en eitt er
víst. að siglingaþjóðir fylgjasi
með björgunarstarfinu af mikl
um áhuga. —jhm

Það var fyrst eftir að erkibisk-
upinn í Köln hafði gefið þeim
Ansgari og Auðbjarti gott skip
með tveim viðhafnarkáettum, að
álit þeirra jókst hjá konungi, sem
lagði hald á aðra káetuna handa
sér sjálfum meðan á ferðinni stóð.
Dvölin í Danmörku og ferðin
öll varð þeim samt von-
brigði. Samt dvöldu þeir um tíma
í Heiðabæ í Slesvík og síðan í
Ribe. Fyrsta kirkja Danmerkur og
um leið fyrsta kirkja á Norður-
löndum var þá reist í Hedeby 850
og litlu síðar önnur í Ribe. Og
eru þessar borgir á Suður-Jót-
landi elztu kirkjustaðir á
Skandinavíu.
Ekkí notuðu Þeir neina þving-
un í boðskap sínum. Aðalaðferð-
þeirra var sú, að kaupa ánauðug-
um drengjum frelsi og kenna
þeim síðan kristinfræði og hvetja
þá síðan til að flytja boðskap
Krists til heimkynna sinna. Auð-
bjartur veiktist og sneri heim til
Þýzkalands aftur. En Ansgar fékk
boð eða beiðni um að koma til
Svíþjóðar, og lagði fúslega í þá
hættuferð og hafði nú enn einn
vin sinna með sér. En á leiðinni
var ráðizt á skip þeirra af sjó-
ræningjum, sem höfðu á brott all-
ar gjafirnar frá keisaranum og
auk þess safn bóka, sem þeir
höfðu .einrdg meðferðis. Samt
héldu j?eir áfram ótrauðir i gegn-
“(ím efitfáil úsa og veglausa myrk-
viðu Svíþjóðar og yfir óþekkt
vötn, unz þeir um síðir náðu til
Birka, sem var þá þekktur verzl-
unarbær á Bjarkaeyju í Malaren
vatni.
Þar fengu þeir góðar viðtökur
af konungi landsins og leyfi til
að halda guðsþjónustur. Þarna
hittu þeir fyrir marga kristna her-
fanga. En einnig létu margir heið-
ingjar skírast og þar á meðal höfð-
ingi borgarinnar Hergeir að nafni,
sem lét nú byggja kirkju í Birka,
hina fyrstu á Skandinavíu-skaga.
Þeir unnu þarna í hálft annað ár
með mjög góðum árangri, en
sneru þá suður aftur til að gefa
keisaranum skýrslu um ferðina.
Raunar er þessi kírkja í Birka-
oft talin fyrsta kirkja Norður-
landa, því að Suður-Jótaland með
Heiðabæ og Ribe taldist gjarnan
til Þýzkalands jafnt og Danmerk-
ur. Nú vildi keisarinn koma á
stofn erkibiskupsstóli í Hamborg,
og var Ansgar þar sjálfkjörinn
biskup, þótt ekki væru nema fjór
ar kirkjurnar i því biskupsdæmi
til að byrja með. Honum voru
nú afhent tignarmerki kirkjunnar
og gerður að sendiboða eða le
gáta páfans fyrir Norðurlönd-
ásamt Ebo í Reims.
Með þessu erkibiskupsembætti
var þegar lagður homsteinn að
formföstu starfi og starfsmiðstöð
fyrir hið norræna kristniboð. En
samt.voru miklir erfiðleikar fram-
undan. Trúboðið í Danmörku
stöðvaðist alveg um tíma, vegna
stjómmáladeilna og 845 sigldi Há-
rekur konungur upp Elfina og
rændi og brenndi Hamborg. Ans-
gar vildi í fyrstu verja borgina,
en hvarf frá því og flýði allt
hvað af tók með helga dóma kirkj
unnar. en gat ekki einu sinni
bjargað hempunni sinni með sér.
Fallega kirkjan hans, nýstofnað
klaustur og blómlegt bókasafn
fórst allt og brann tii kaidra kola
í eldi sjóræningjanna norrænu.
Hann huggaði sig með orðum
Jobs: „Drottinn gaf, Drottinn tók.
Lofað veri nafn hans að eilífu.“
Nokkru síðar lét páfinn Ans-
gar fá biskupstign í Bremen eins
og uppbót fyrir ósköp þau, sem
hann hafði orðið að þola, en þá
reis erkibiskup Kölnar til and-
stöðu. En eftir langvinnar og leið-
ar deilur varð Hamborg — Brem-
en erkibiskupsdæmi þó óháð
Köln, en það var ekki alveg til
lykta leitt fyrri en ári áður en
Ansgar andaðist.
Sem erkibiskup í Hamborg —
Bremen fór Ansgar margar ferð-
ir til Danmerkur og nú með góðu
samþykki Háreks Danakonungs,
sem gjarnan vildi koma sér í mjúk
inn hjá þýzkum stjórnarvöldum.
Hin viðhafnar mikla guðsþjónusta
kristinna manna hafði lokkandi
áhrif á hina heiðnu víkinga. Þeir
höfðu alltaf verið gefnir fyrir
íburð og skraut í höllum sínum
og köstulum. Ansgar og vinir
hans gáfu sig lítt fram sem far-
andpredikarar, enda fundu þeir
fljótlega að viðhöfn og skraut
helgisiðanna hafði ásamt góðum
predikunum mest að segja fyrir
Norðurlandabúa.
ingum. Þannig var t.d. um jóla-
hald og fórnarsiðu. Heilög tré not-
aði hann gjarnan sem kirkjuvið,
og helga staði sem samkomustaði
eða kirkjusetur að sögn. Og hann
sýndi oft mikla kænsku og stjóm-
vizku, þegar hann leitaði leyfis um
frelsi til sérstakra helgisiða og
ivilnana eða forréttinda hinum
nýja sið til framdráttar, sömu-
leiðis um réttindi til kirkjubygg-
inga og stofnum safnaða, sem íbú
ar landsins vildu stofna og starf-
rækja af fúsum vilja.
Ansgar reyndi aldreí að ná tðk
um með hinni engilsaxnesku
Kristshugsjón, þar sem Jesús var
predikaður sem hinn ungi glæsi-
legi konungur og sigurvegari, sem
gengi sem hertogi fyrir hirð sinni
troðandi djöfulinn og allt hans lið
undir fótum. Slík Kristshugsjón
mundi gjarnan hafa verið víking-
um að skapi.
Hins vegar dáðust þeir gjarna
að lífsháttum Ansgars, áreiðan-
leika hans, óttaleysi, mildi hans og
miskunnsemi. örlæti hans og ljúf-
lyndi.
En gagnvart tárum hans við-
kvæmni og syndavitund. iðrun
Síöari grein eftir
sr. Árelíus Nielsson
Eftir iát Háreks konungs kom
þó nokkur afturkippur í safnaðar
lífið og Slesvíkurkirkju var meíra
að segja lokað, en það lagaðist
fljótlega, þegar Hárekur kóngur
hinn yngri fann þörf fyrir áfram-
haldandi stuðning Þjóðverja.
Hann sendi því boð eftir Ansgari,
og taldi sig þurfa „Guðs náðar í
Kristi,“ eins og hann orðaði það
ekki síður en faðir hans og fvrir
rennari.
Ansgar tók sér nú fyrir hendur
Svíþjóðarför að nýju, en þar
hafði enginn prestur þá starfað í
inokkur ár við kirkjuna í Birka.
En nú var fullt tillit tekið til
óska hans og allt fært í lag.
Á dögum Háreks 2. var komið
fyrir kirkjuklukku i Heiðabæj-
arkirkju, en áður hafði það verið !
bannað, þar eða talið var, |
að klukknahljómurinn fældi brott
iandvætti eða reitti þá til reiði.
Kirkjan í Ribe var líka í hávegum
höfð, en Hárekur 2 tók aldrei
kristna trú opinberlega.
Það verður því að telja árang
ur þessa fyrsta norræna trúboðs
lítinn í samanburði við trúboðið
Saxlandi, þar sem öll þjóðin var
á sama tíma kristnuð á nokkr-
um árum. En það gerðist raunar
með yfirgangi og kúgun.
En allt slíkt var Ansgari víðs-
fjarri. Hann skírskotaði aldrei til
valds né valdhafa, og hann gekk
aldrei í berhöggi við heiðna siði;
og helgidóma. eyðilagði hvorki hof
né goðamyndir Reyndi heldur að
miðla málum af miklu frjálslyndi
og umburðarlyndi og tók gjarnan
tillit til þess. sem fólkinu hafði
verið heilagt og reyndi að sam-
ræma það hinum nýja sið og kenn
hans og hugarangri og öllu tali
hans um eftirdæmi Krists, stóðu
þeir ráðþrota. Og margir hinna
sigurvissu metnaðargjörnu og
stoltu höfðingjar töldu grát og tár
algjörlega fjarstæðu af karlmanni.
En einmitt þetta var sérkenni í
skapgerð Ansgars og hin síðustu
æviár er honum talin veitt sú náð
argjöf að geta grátið svo oft, sem
hann vildi. En einmitt þessir eig-
inleikar vöktu aðdáun fylgjenda
hans, lærisveina og vina. Þeir
litu á hann, sem heilagan mann,
sem andi og kraftur hins kærleiks-
ríka Guðs hefði tekið sér bústað
í. Því yrðu bænir hans svo áhrifa
miklar og honum auðvelt að gjöra
kraftaverk. Fólk kom einnig lang-
ar leiðir til hans að fá huggun.
kraft og lækningu við margs kon-
ar böli og sjúkleika. Og þetta
veitti Ansgar ótrúlega mörgum.
En sjálfur vildi hann aldrei hafa
það í hámælum og var mjög hlé-
drægur með líknarstörf sín. Við
eitt slíkt tækifæri sagði hann:
„Enginn þarf að hrósa mér fyr-
ir neitt. Megnaði ég nokkuð hjá
Drottni mínum og meistara, þá
mundi ég biðja hann að veita mér
eitt undur sinnar náðar. það að
gjöra mig góðan mann.“
Meðaumkun hans, mannúð og
góðvild virtust af þrotiausri upp-
sprettu, ekki sízt þeim, sem sízt
þóttu slíks verðir.
En Ansgar var ekki einungis
auðmjúkur og iðrandi munkur,
eins og Hrímbjartur lýsir honum.
Hann var einnig maður hins mikla
starfs og framkvæmda, hygginn,
þolgóður og gæddur þvi hugrekki
og dirfsku, sem knúði hann ekki
Framhald á bls 14