Morgunblaðið - 24.09.1982, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1982
Barnleysi aðallega talið stafa af ófrjósemi kvenna hér áður, en
auknar rannsóknir á karlmönnum hafa stuðlað að skjótum fram-
förum og gefið barnlausum hjónum betri vonir.
Allt fram að 6. áratug þessarar
aldar var ófrjósemi talin nær ein-
göngu vandamál kvenna. Nú hafa
læknir komist að raun um, að ná-
lega 50% barnlausra hjóna, sem
vilja eignast erfingja, geta það
ekki vegna þess að eigínmaóur-
inn á við vandamál að stríða. Hér
birtist úrdráttur úr

Valgerður Jónsdóttir
Fyrir um þaö bil einni kynslóö þurftu karlmenn
yfirleitt engar áhyggjur aö hafa af ófrjósemi. Ef
æxlunarfæri þeirra virtust vera í lagi, gátu þeir
getiö erfingja, eöa svo héldu þeir aö minnsta kosti.
Karlmaöur virtist ekki hafa nokkra ástæöu til aö ætla
að hann gæti ekki aukiö kyn sitt nema eitthvaö væri
sýnilega bogiö viö hann. Álitið var aö kyngeta og
frjósemi væri eitt og hiö sama, og í mörgum samfé-
lögum léku menn þann leik aö fá sér nýja eiginkonu,
ef sú fyrri var barnlaus.
En tímarnir breytast og mennirnir meö, og skilnaö-
arorsök vegna ófrjósemi er nú yfirleitt úr sögunni.
Barnlaus hjón hafa undanfarna áratugi reynt aö ætt-
leiöa börn. Ef sýnt var, aö barnleysið í hjónabandinu
var ekki konunni aö kenna, var sú skýring yfirleitt
tekin góð og gild, aö orsökin væru ókunn. I lok 7.
áratugarins og i upphafi þess áttunda varö mjög
erfitt aö fá börn til ættleiðingar. Barnlaus hjón létu
þvi æ oftar athuga, af hverju ófrjósemin stafaöi. I
fyrsta sinn tóku nú læknar aö rannsaka karlmenn
eins gaumgæfilega og konur. Á sjötta áratugnum
héldu læknar aö barnleysi í hjónaböndum væri ein-
ungis sök karla í 10% tilvika. Núna hafa þeir komizt
aö raun um, aö barnleysi stafar af ófrjósemi eigin-
mannsins í nær helmingi tilvika.
Fæöingatíönin hefur nú aukizt á nýjan leik, og á
grein frá New York Times Magaz-
ine, og þar getur Katherine Bout-
on um fjölmargar ástæður ffyrir
ófrjósemi karla. — Næstum allt,
sem virðist vera hættulegt, er í
raun hættulegt, — segir hún, og
fjallar um framfarir í sjúkdóms-
greiningu og meðferó, sem gefur
barnlausum hjónum nýjar vonir.
síöasta áratug jókst hún um allt að 10%. Stööugt
fleiri hjón reyna aö eignast erfingja, en mörgum veit-
ist þaö erfitt. 15% af þeim hjónum sem vilja eignast
börn, geta þaö ekki, og önnur 10% hjóna, sem þegar
hafa eignazt eitt barn, geta ekki ekki eignazt fleiri.
Ástæöan er ef til viil ekki sú, aö karlar séu frá
náttúrunnar hendi ófrjórri nú á tímum en jafnan áður.
Þá eru engar sannanir fyrir því, aö truflanir á kirtla-
starfsemi séu meiri en fyrrum, né heldur meira um
líkamlegan öfuguggahátt. Einhverjar niöurstööur
hafa þótt sýna, aö sæðisfrumum bandarískra karl-
manna hafi fariö ört fækkandi á undanförnum árum,
en flestir læknar telja aö þær byggi á lélegum ran-
nsóknum og séu í alla staöi illa rökstuddar. En margt
kemur hér til greina. Kynhegöun fólks hefur breytzt.
Meira af eiturefnum er í umhverfinu nú en áöur, fíkni-
efnaneyzla hefur aukizt og færzt hefur í vöxt, aö fólk
gangi seinna í hjónaband en áöur var. Þeir sem
fæddust skömmu eftir striö eru nú margir hverjir aö
eignast sín fyrstu börn, ef þeir þá geta þaö. Miklu
fleira fólk en nokkru sinni áöur reynir nú að eignast
börn án árangurs, og í helmingi tilvika er ástæöa
þess ófrjósemi karlmanns.
Algengasta orsök
ófrjósemi karlmanna
Algengasta orsök ófrjósemi í karlmönnum og jafn-
framt sú, sem auöveldast er aö ráöa bót á, er sú, aö
æö í vinstra eista tútnar út, og myndast þar eins
konar hnútur, svonefndur bláæöahaull. Stöku sinn-
um er þaö þó æö í hægra eista eöa í þeim báöum.
Tveir sérfræöingar í þvagfærarannsóknum viö
Góö
grænmetis
súpa
Grænmetissúpur
Þaö er reglulega ánægjulegt aö
litast um í matarverslunum á þess-
um tima árs, þegar grænmeti er í
hvaö mestu úrvali.
Því miður er grænmeti allt of
dýrt, eins og iöulega hefur verlö
minnst á í þessum dálkum, von-
andi veröur breyting á því ein-
hverntíma á næstunni.
Hvað um þaö, viö verðum samt
aö reyna aö neyta þess í miklum
mæli á meöan þaö er nýtt og
ferskt, og góö grænmetissúpa er
eitt af því sem ástæöa er til aö
hafa á boröum á þessum árstíma,
sem öörum.
Góð súpa
1 blómkálshöfuö ca. 500 gr., tekiö
sundur í greinar,
500 gr. kartöflur, afhýddar og
skornar í teninga,
2—3 súputeningar, 3—4 dl mjólk.
4 matsk. söxuö persilja,
1 matsk. rifinn ostur,
V2 tsk. karrý, 1 lítri vatn.
Blómkál og kartöflur soöiö í
vatninu þar til meyrt, síöan stapp-
aö saman viö soöiö, smjörbiti og
súputeningar sett saman viö og
þeytt vel, mjólk, persilja, karrý og
ostur sett saman viö, suöan látin
koma upp, hrært vel í á meöan.
Súpan borin fram sjóöandi heit,
góö rúnnstykki eöa annað gott
brauð boriö meö.
Grænmefíssúpa
1 stór púrra, 1 stór gulrót,
2 stórar kartöflur.
1 lítill hvítkálshaus,
75 gr. bacon,
2 tómatar,
1 laukur,
1 matsk. söxuö steinselja,
1 I soö eöa vatn, salt,
2 matsk. smjörlíki.
Grænmetiö hreinsaö og skorið í
litlar ræmur. Smjörlíkið brætt í
mátulega stórum potti, baconiö og
laukurinn látið krauma í þvi smá-
stund. Vatniö er nú sett í pottinn
og síöan allt grænmetiö. Þetta er
látið sjóöa í 1 klst., þá er súpan
tilbúin, bragöbætt meö salti og
kjötkrafti ef meö þarf.
---------------------------------------1
Helmillshorn
Bergljót Ingólfsdóttir
HÚFA FYRIR
VETURINN
Húfan, sem hér sést é mynd, er búin til úr 12 þríhyrningum,
sem hægt er aö prjóna úr mismunandi litum eftir því sem til er
í garnpokanum.
Hver þríhyrningur er 12 cm á lengd og 7 cm á hæð, þ.e. lína
dregin frá miðjum 12 cm fletinum á að vera 7 cm á skýringar-
myndinni ætti þetta aö koma greinilega í Ijós.
Þegar búiö er að prjóna 12 þríhyrninga, eru þeir saumaðir
saman 5 og 5, svo líkist bolta eða hring, þessir tveir hringir eru
lagöir saman og þá sést hvar fram- og afturstykkin, merkt 1 og 2
á skýringarmynd eiga að koma. Þríhyrningarnir eru festir saman
með hekli eða grófum saumi, og þá með einhverjum einum lit,
sem fer vel við þá sem eru á hlutunum. Hægt er að hafa alla liti,
hér eru þríhyrningarnir rauðir, gulir, bláir og dökklilla og þráður-
inn sem saumað er með saman er svartur. Eflaust er hægt aö
búa húfuna til úr efnisbútum, en þá þarf að ganga vel frá brún-
unum t.d. með sikk-sakkspori.