Morgunblaðið - 18.01.1983, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 1983
Útgefandi nlilnb ií» hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson. : |
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, . i Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson. i
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aóalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 12 kr. eintakiö.
„Máttarspýtur
falla frá“
Nýr stjórnmála-
flokkur
Hinn nýi flokkur Vilmund-
ar Gylfasonar, Bandalag
jafnaðarmanna, var stofnaður
laugardaginn 15. janúar með
því að kynnt var um 30 manna
sjálfskipuð miðstjórn flokks-
ins og lögð fram drög að mál-
efnagrundvelli. Vilmundur
hefur setið á þingi fyrir Al-
þýðuflokkinn en sagði skilið
við hann með bréfi dagsettu
18. nóvember 1982 og sama
dag lýsti hann því yfir á al-
þingi, að í undirbúningi væru
ný samtök, Bandalag jafnað-
armanna. Þá lagði hann fram
þingsályktunartillögu um að-
skilnað framkvæmdavalds og
löggjafarvalds og beina kosn-
ingu forsætisráðherra. Annað
málið sem Bandalag jafnað-
armanna lagði fram á þingi er
um það, að fiskverð skuli gefið
frjálst: „Burt með oddamann-
inn, burt með ríkisvaldið,"
sagði Vilmundur í þingræðu
23. nóvember, þegar hann
kynnti stefnu flokks síns og
viðhorf. Og hann komst einnig
svo að orði: „Alþingi er skylt
að gera tvennt áður en næstu
alþingiskosningar fara fram.
Koma því skikki á efnahags-
mál sem hægt er, þó það sé
auðvitað þolinmæðisverk sem
tekur tíma, og ganga frá frum-
varpi til nýrrar stjórnarskrár.
Það væri pólitískt óhæfuverk
að efna til kosninga í skynd-
ingu áður en slíku verki er lok-
ið. Þess vegna á að kjósa í vor,
þó svo að hið þrönga valda-
kerfi sé nú ótt og uppvægt að
efna í skyndingu til kosninga
þegar það finnur hina þungu
undirstrauma samfélagsins,
hina hljóðlátu og ábyrgu upp-
reisn gegn því sjálfu."
í hinum tilvitnuðu orðum
lýsir formaður Bandalags
jafnaðarmanna þeirri stefnu
sem hann ætlar að fylgja í
bráð á alþingi og lengd gagn-
vart kjósendum. Vilmundur
Gylfason vill ekki að kosið
verði til alþingis strax, af
þeim sökum ætlar hann til
dæmis að styðja framgang
frumvarps Steingríms Her-
mannssonar sem hann flytur
vegna ákvörðunar um fiskverð
nú um áramótin. Vilmundur
veit, að það flýtir fyrir kosn-
ingum að fella frumvarpið.
Svo virðist sem aðeins tveir
menn á alþingi, Gunnar
Thoroddsen, formaður stjórn-
arskrárnefndar, og Vilmundur
Gylfason, geri sér enn vonir
um það, að hugmyndir um
nýja stjórnarskrá verði höfuð-
mál þingsins næstu vikur og
mánuði og vegna þess dragist
á langinn að efna til kosninga.
Fyrir Gunnari vakir að sitja
sem lengst á stóli forsætis-
ráðherra en Vilmundi að
vinna tíma til að geta boðið
fram í öllum kjördæmum eins
og hann hefur lofað. Vilmund-
ur situr einmitt í neðri deild
þar sem ríkisstjórnina vantar
eitt atkvæði og nægir að hann
sitji hjá til að mál stjórnar-
innar nái þar fram og hún geti
í krafti þess setið til næsta
hausts eins og forsætisráð-
herra hefur lofað.
Á síðari árum hefur enginn
verið jafn sannfærður tals-
maður þess að prófkjör ættu
að ráða vali manna á fram-
boðslista og Vilmundur Gylfa-
son. Hann taldi til dæmis
mega rekja góðan sigur Al-
þýðuflokksins í alþingiskosn-
ingunum 1978 til prófkjörs
flokksins þá. Bandalag jafnað-
armanna sýnist hins vegar
ekki ætla að efna til prófkjörs,
en nú er þess beðið hvaða
frambjóðendur hin sjálfskip-
aða miðstjórn velur.
Frumlegt
ábyrgöarleysi
Nýjasta efnahagsúrræði
Steingríms Hermanns-
sonar og ríkisstjórnarinnar er
að nota eigi gengishagnað af
óseldri skreið til að halda úti
skipum þeirra útgerðarfyrir-
tækja sem rekin eru með botn-
lausu tapi. Þetta er svo sann-
arlega frumlegt ábyrgðarleysi.
í því felst einnig að tekið er fé
frá þeim útgerðarfyrirtækjum
sem enn lafa fyrir ofan núllið
og veitt til hinna sem eru und-
ir núllinu. Þetta er ekki
ábyrgðarleysi heldur aðför að
eignarréttinum. En sjávarút-
vegsráðherrann, formaður
Framsóknarflokksins, ypptir
bara öxlum þegar hann talar
um ráðstöfun á pappírshagn-
aðinum af óseldu skreiðinni og
glottir við tönn þegar eignar-
réttinn ber á góma. Meðal
þeirra fyrirtækja sem njóta
eiga góðs af þessum ráðstöfun-
um er Búlandstindur á Djúpa-
vogi. Til þess fyrirtækis hefur
ómældum fjármunum verið
veitt undanfarið í því skyni að
íbúarnir hefðu nóg fyrir stafni
— en nú er Búlandstindur í
fréttum vegna deilna út af að-
búnaði kanadískra verka-
kvenna hjá fyrirtækinu.
— eftir Kára Jónsson,
Sauðárkróki
Á gamlársdag birtist að venju í
Morgunblaðinu grein eftir for-
mann Sjálfstæðisflokksins er
hann nefnir „Áramót“. Þar er
fjallað um málefni lands og þjóð-
ar, helstu atburði liðins árs á sviði
stjórnmála, og dregnar ályktanir
af þeim. Geir Hallgrímsson skrif-
ar um þessi mál af raunsæi og
gjörhygli, sem hann er þekktur
fyrir. Að sönnu kemur þar fátt á
óvart, myndin sem hann dregur
upp af ástandi þjóðmála er öllum
mæta vel kunn.
Eftir þriggja ára „stjórn" Gunn-
ars Thoroddsen og meðreiðar-
manna hans er svo komið, að at-
vinnuvegir landsmanna eru að
stöðvast, stórfellt atvinnuleysi
vofir yfir, verðbólga er meiri en
áður hefur þekkst, virðing Alþing-
is sjaldan verið minni — þjóðfé-
lagið í uppiausn. Þannig er um-
horfs þegar komið er að skulda-
dögum Gunnars, Pálma og Frið-
jóns. Vinur þeirra og samstarfs-
maður, Svavar Gestsson, boðar
neyðaráætlun til að „bjarga" þjóð-
inni eftir snilldartök þeirra kump-
ána á vandamálum íslensku þjóð-
arinnar.
En forsætisráðherrann klórar í
bakkann. í áramótaávarpi á gaml-
árskvöld (sem reyndar var lítið
annað en falleg orð, raðað saman
af smekkvísi) sagði hann í lokin:
.Landinn hefur um aldir þraukað,
lifað og sigrað. Á hinum dimm-
ustu dögum hefur hann alltaf eygt
einhverja von. í sínu mikla and-
streymi og þrengingum orti snill-
ingurinn Bólu-Hjálmar:
„Sýnist mér fyrir handan haf
hátignarskær og fagur
brotnuðum sorgaröldum af
upp renna vonardagur."
Já, vel er ort, rétt er það. En ég
held að önnur vísa Hjálmars
gamla hefði átt betur við á þessari
stundu þegar hinn rómaði „snill-
ingur“ íslenskra stjórnmála skilar
af sér. Hún er svona:
Máttarspýtur falla frá,
fárra nýtur gæða,
hvar sem lítur augað á
yfir flýtur mæða.
Þess er ekki að vænta, að „fagur
vonardagur" renni upp í þjóðlífi
íslendinga fyrr en dáðlaus ríkis-
stjórn Gunnars Thoroddsen hefur
hrökklast frá völdum. Sem betur
fer er sá dagur ekki „fyrir handan
haf“, enda málum svo komið að nú
duga ekki lengur áferðarfallegar
ræður um allt og ekki neitt, ekki
heldur óstöðvandi vaðall Svavars
Gestssonar eða marklausar yfir-
lýsingar Steingríms Hermanns-
sonar. Þaðan af síður erum við í
þörf fyrir menn, sem hugsa aðeins
um eigin frama, láta sér í léttu
rúmi liggja málefni og hugsjónir,
sem þeim var trúað til að fylgja
fram en glepjast af stundar upp-
hefð. Ef til vill eru þeir síðasttöldu
lakastir.
Við núverandi aðstæður er
freistandi að bera saman tvo
stjórnmálamenn, annars vegar
Gunnar Thoroddsen, þreyttan og
ráðþrota, og hins vegar Davíð
Oddsson, borgarstjóra, ungan og
heiðarlegan stjórnmálamann, sem
tekur á vandamálum líðandi
stundar af festu og raunsæi og
leggur sig fram við að leysa þau í
stað þess að sópa þeim undir gólf-
teppið. í öllu gerningaveðrinu,
sem yfir gengur gefa menn, á borð
við hinn unga borgarstjóra, fylgis-
mönnum Sjálfstæðisflokksins
vonir um betri tíð — ósvikna von-
ardaga.
Um áramót eru menn oft spurð-
ir, hvað þeim sé minnisstæðast frá
Jiðnu ári. Af því sem tengist
Kári Jónsson
„Formanni Sjálfstæðis-
flokksins, Kjördæmisráði
(sem samkvæmt reglum
ákveöur endanlega fram-
boð til Alþingis), og öðrum
sem hlut eiga að máli, skal
á það bent, að til þess að
stuðningsmenn flokksins í
kjördæminu líti á það sem
sjálfsagðan hlut að greiða
lista hans atkvæði í kom-
andi kosningum með
Pálma Jónsson í fyrsta
sæti, þarf eitthvað það að
gerast, sem endurvekur
traust þeirra á honum.“
stjórnmálum er mér efst í huga
grein, sem Pétur Kr. Hafstein rit-
aði í Morgunblaðið 17. desember
sl. og bar yfirskriftina „Um sátt-
fýsi og tillitssemi". Að vísu er
grein Péturs aðeins ein af mörg-
um, sem birtust á sl. ári og fjöll-
uðu um átökin í Sjálfstæðis-
flokknum, en hún sker sig úr að
því leyti, að þar er sonur að bregða
skildi til varnar minningu föður
síns, Jóhanns Hafstein, fyrrver-
andi forsætisráðherra og ' for-
manns Sjálfstæðisflokksins, þess
dáða og virta drengskaparmanns.
Tilefnið var grein, sem birtist í
Mbl. skömmu áður og skrifuð var
af einum stuðningsmanna Gunn-
ars Thoroddsen, en margir þeirra
hafa verið ólatir að rita í blöð til
að upphefja persónu Gunnars, og
þá gjarnan á kostnað annarra.
Flest eiga þessi skrif það sameig-
inlegt, að í þeim er í sífellu tönnl-
ast á sáttfýsi Gunnars, Pálma og
Friðjóns en í sömu andrá stendur
grjóthríðin á „Geirs-liðið", en svo
eru þeir gjarnan kallaðir einu
nafni, sem vilja hafa í heiðri rétt-
ar leikreglur og lýðræðisleg vinnu-
brögð.
Lokaorðin í grein Péturs eru
þessi: „Þótt Gunnar Thoroddsen
hafi að vísu verið umdeildur á
margan veg, verður hann seint
grunaður um sáttfýsi í Sjálfstæð-
isflokknum". Ég þekki ekki Pétur,
en mér er sagt af kunnugum að
hann sé gagnvandaður maður,
hófsamur og yfirvegaður í skoðun-
um. Hann mun lítið hafa haft sig i
frammi í stjórnmálum, þó tekið
þátt í starfi Sjálfstæðisflokksins,
og þekkir þar trúlega vel til mála.
Þegar slíkur maður finnur sig
knúinn til að taka sér penna í
hönd til að verja minningu föður
síns fyrir svokölluðum samherjum
hans, er ekki að undra þótt marga
sjálfstæðismenn setji hljóða. Þeim
verður nú ljóst að ódrengskapur,
undirferli og slægð hafa fylgt
flokki þeirra lengur en þá grunaði.
.Þess vegna er grein Péturs í Morg-
unblaðinu 17. desember sl. mér
minnisstæð, hún sýnir í hnotskurn
vanda Sjálfstæðisflokksins.
í áramótagrein sinni í Morgun-
blaðinu segir Geir Hallgrímsson
m.a.:
„Nú hefur Pálmi Jónsson verið
valinn frambjóðandi Sjálf-
stæðisflokksins í prófkjöri og
Friðjón Þórðarson ákveðið að
taka þátt í prófkjöri Sjálfstæð-
isflokksins í Vesturlandskjör-
dæmi. Sjálfsagt (leturbr. mín)
er því að þeir heyi kosninga-
baráttu á vegum Sjálfstæðis-
flokksins en ekki við hlið and-
stæðinga hans, sem vilja veg
Sjálfstæðisflokksins sem
minnstan.“
Þegar við kjósendur Sjálfstæð-
isflokksins í Norðurlandskjör-
dæmi vestra kusum Pálma Jóns-
son á þing í síðustu kosningum
fannst okkur meira en sjálfsagt að
hann skipaði sér í raðir skoðana-
bræðra á Alþingi en „ekki við hlið
andstæðinga" okkar.
Sú varð þó raunin. Þótt Pálmi
Jónsson hafi nú „verið valinn
frambjóðandi Sjálfstæðisflokks-
ins í prófkjöri" má um það segja,
að ekki sé sopið kálið þótt í ausuna
sé komið. Hætt er við, að ekki uni
allt sjálfstæðisfólk því, að yfir-
lýstir andstæðingar okkar ráði
röðun frambjóðenda á lista
flokksins, en eins og alþjóð veit
tóku hundruð þeirra þátt í þessu
dæmalausa prófkjöri. Enn síður er
ástæða til að sætta sig við, af holl-
ustu við Sjálfstæðisflokkinn, að
kjósa þegjandi og orðalaust mann,
sem sýnt hefur, að hann svífst
einskis þegar metorð og völd eru
annars vegar. Þegar Pálmi Jóns-
son hljópst undan merkjum og tók
þátt í myndun stjórnar með erki-
féndum Sjálfstæðisflokksins 1980
var það hnefahögg í andlit okkar
kjósenda flokksins. Sjálfbirgings-
legar yfirlýsingar hans, nú síðast
að loknu prófkjöri, draga ekki úr
sársaukanum né vekja vonir um,
að hann muni ganga heilshugar tii
liðs við sjálfstæðismenn á þingi,
að kosningum loknum. Hjáseta
hans í atkvæðagreiðslu við sam-
þykkt stjórnmálayfirlýsingar
flokksráðsfundarins í byrjun des-
ember sl. talar einnig sínu máli.
Formanni Sjálfstæðisflokksins,
Kjördæmisráði (sem samkvæmt
reglum ákveður endanlega fram-
boð til Alþingis), og öðrum sem
hlut eiga að máli, skal á það bent,
að til þess að stuðningsmenn
flokksins í kjördæminu líti á það
sem sjálfsagðan hlut að greiða lista
hans atkvæði í komandi kosning-
um með Pálma Jónsson í fyrsta
sæti, þarf eitthvað það að gerast,
sem endurvekur traust þeirra á
honum.
í haust skrifaði ég að gefnu til-
efni stutta grein í Morgunblaðið
sem ég nefndi „Að sækja stjórn-
málamenn til ábyrgðar."
Þar vitnaði ég til orða formanns
flokksins, Geirs Hallgrímssonar, á
fundi í Landsmálafélaginu Verði
nokkru áður. Þau segja raunar
hvernig við skuli bregðast þegar
upp kemur vandi líkur þeim, sem
við höfum orðið að búa við hér í
kjördæminu. Geir sagði:
„Við eigum aðeins eitt svar við
þessu, að kjósendur geri
ákveðnar og strangar kröfur til
stjórnmálamanna hvar í flokki
sem þeir standa, að stjórn-
málamenn séu samkvæmir
sjálfum sér, að þeir segi ekki
eitt fyrir kosningar og fram-
kvæmi annað eftir kosningar,
að þeir standi og falli með
gjörðum sínum“.
Er ekki sjálfsagt að hlíta þessum
hollu ráðleggingum?