Morgunblaðið - 19.02.1983, Blaðsíða 22

70
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 1983
■ ■ Grein og viðtal um ferð til Hollywood, Los Angeles í boði American Film Institute ■ ■ ■
Hjáþeim„stóru“ ...
menn eins og Laszlo Kovacs og
Walter Murch. Kovacs, sem er
ungverskur að uppruna, hefur
unnið að kvikmyndum um 50
mynda í Bandaríkjunum s.s.
„Easy Rider", „Paper Moon“,
„Close Encounters of the Third
Kind“ og nú síðast „Frances".
Hann kynnti okkur fyrir ung-
verskum vini sínum sem var í
heimsókn þar, Lajos Koltai leik-
stjóra sem hefur gert m.a. mynd
er á ensku heitir „Time Stands
Still" og sem Kovacs hælir á hvert
reipi og lýsir eins og ... „ung-
verskum Graffiti ..."
Walter Murch sem var aðal-
klippari við mynd Francis F.
Coppola „Apocalypse Now“ og auk
þess hljóðmeistari við sömu mynd
skýrði okkur frá ýmsum þeim at-
vikum og brögðuin sem notuð voru
við töku og vinnslu þeirrar mynd-
ar. Þegar við ræddum síðan fram-
tíð kvikmynda í Bandaríkjunum
þá spáði hann því að í lok þess
áratugs sem nú er muni aðeins
helmingur af þeim kvikmynda-
húsum sem nú eru starfrækt verða
í gangi. Myndbandaþróunin og
kapalsjónvarp mun taka stökk
fram á við á kostnað kvikmynda-
húsanna og þess verður ekki langt
að bíða að menn geti keypt sér
nýjar kvikmyndir með hi-fi
hljómgæðum á myndböndum.
Þetta er nokkuð sérstakt þar sem
kynslóðin sem fæddist á fimmta
áratugnum hefur lagt gífurlegt
fjármagn í kvikmyndaiðnaðinn, en
nú eru það afkomendur þeirra sem
eru að breyta þeim iðnaði.
Rétt er að staldra hér við og
minnast þess sem Charles D.
Champlin ræddi um á einum fund-
inum. Hann var listritstjóri og
gagnrýnandi hjá Los Angeles
Times og Time Magazine og virð-
ist gjörþekkja sögu bandaríska
kvikmyndaiðnaðarins. Hann
sagði, að þegar sjónvarpið hóf inn-
reið sína í Bandaríkin 1946, þá
varð grundvallarbylting á sviði
kvikmynda í Bandaríkjunum. Það
sama ár fóru um 110 milljónir
Bandaríkjamanna í kvikmynda-
hús í viku hverri og var þá íbúa-
tala landsins 160 milljónir. Á síð-
asta ári sóttu kvikmyndahúsin 21
milljón manns og er þó íbúafjöld-
inn orðinn um 225 milljónir. Árið
1946 voru framleiddar um 600
leiknar kvikmyndir til sýninga í
kvikmyndahúsum — á síðasta ári
voru þær færri en 100. Hann sagði
jafnframt að sjálfstæð kvik-
myndagerð fyrir kapalsjónvarp
ætti eftir að færast í aukana og að
sjálf kapalsjónvarpsfyrirtækin
legðu fram töluvert fé í
framleiðslukostnað kvikmynd-
anna til þess að tryggja sér sýn-
ingarréttinn.
Nú, við hittum ýmsa aðra aðila,
s.s. kvikmyndatökumanninn Kris
Malkiewicz sem er næstum alvitur
á allt er snertir kvikmyndatöku,
tækni og efnasamsetningu filmu
cg ljóss og Walter Hill leikstjóra
sem hafði nýlega sent frá sér
myndina „48 hours". Hann leik-
stýrði jafnframt myndunum
„Southern Comfort", „The Long
Riders" og „The Warriors" svo
eitthvað sé nefnt. Við sáum „48
hours" og ræddum um hana við
hann og þótti sumum að sú mynd,
svo jg aðrar af myndum hans,
bæru þess keim að vera eingöngu
framleidd til þess að hala inn sem
mest af peningum, en ekki skal
lagður neinn dómur á það hér ...
Það þótti því mikill fengur að fá
tækifæri til að spjalla við Hal
Bartlett sem er sjálfstæður fram-
leiðandi og leikstjóri. í Hollywood
þýðir sjálfstæður að vera óháður
stóru kvikmyndagerðarfyrirtækj-
unum, þ.e. ekki samningsbundinn
þeim. Hal Bartlett er búinn að
vera í kvikmyndagerð í 23 ár og að
því er hann segir sjálfur, þá gerir
hann aðeins þær myndir sem hon-
um finnst þess virði að koma frá
sér og sem gætu komið öðru fólki
til að njóta þeirra. Sem dæmi
nefnir hann að frekar vilji hann
stunda götusölu heldur en að gera
álíka hasarmyndir og „48 hours"
og fór hann ekki leynt með álit sitt
á aðstandendum þeirrar myndar
„ ... I wouldn’t spend two years of
my creative life for that ... “
Hann áleit að aðeins ein af
hverjum tíu myndum sem fram-
ieiddar eru í Hollywood séu þess
virði að vera unnar. Sjálfur hefur
hann framleitt og leikstýrt 16
kvikmyndum, þeirra á meðal „Jon-
athan Livingston Seagull", „The
Saint of Generals", „All the young
men“ og „Global Affaire" svo ein-
hverjar séu nefndar.
Hann var spurður hvernig gengi
að fjármagna myndirnar því
myndir vestanhafs kosta oftast
milljónir dollara í framleiðslu og
ekki er óalgengt að kostnaður
hlaupi á tugum milljóna dollara.
Hann svaraði því til, að um það
giltu engar reglur. Til dæmis hefði
eitt sinn forríkur aðili sem bjó
með einum þekktasta stjörnu-
spámanni í heiminum boðist til að
fjármagna eina af myndum hans.
Ekki var það af neinum sérstökum
áhuga fyrir handritinu, heldur var
ástæðan sú að hann taldi myndina
borga sig, því Hal væri fæddur á
tilheyrandi réttum degi og á ná-
kvæmlega réttum tíma samkvæmt
stjörnukenningunni!!!
Þessi fyrsta vika okkar í Holly-
wood var nú liðin. Þetta var mjög
strembin vika — oftast var hópur-
inn ræstur um klukkan hálf sjö á
morgnana og síðan var okkur ekið
í hópferðarbílum frá hótelinu
okkar, sem var rétt við Sunset
Boulevard, og upp í skóla. Kvöld-
tímar voru alla skóladagana nema
á laugardeginum og var ekki óal-
gengt að skóladeginum lyki um tíu
eða ellefu á kvöldin og voru þá
flestir búnir að fá nóg. Þó gafst
okkur íslendingunum tækifæri til
þess að heimsækja ræðismann
okkar, Höllu Linker. Hún bauð
okkur til kvöldverðar heim til sín
og var virkilega gaman að heim-
sækja hana. Halla hafði áður fyrr
látið mikið að sér kveða, ásamt
manni sínum Hal Linker, í kvik-
myndagerð og sýnt þætti sína um
framandi þjóðir og dýralíf út um
allan heim. Á heimili hennar
mátti finna ýmsa sérkennilega
muni frá ferðum þeirra um víða
veröld og skemmtum við okkur vel
þetta kvöld.
Að auki gafst mér tækifæri til
þess að heimsækja Árna Egilson
þar sem hann býr uppi í Holly-
woodhæðum ásamt fjölskyldu
sinni. Hljóðupptökumeistari hjá
Twenty Century Fox sagði mér er
ég spurði hann um Árna, að „ ...
Árni væri sá fjölhæfasti og
skemmtilegasti bassaleikari sem
hann þekkti og væru þeir ófáir
sem hann hefði unnið með ..."
Óneitanlega kitlaði þetta þjóðar-
rembingsandann í mér að heyra
þetta og gat ég ekki stillt mig um
að tjá meistaranum að við Árni
værum landar ...
Nú hófst tími skoðunarferða til
hinna „stóru", kynning á tveim
háskólum í Los Angeles er kenna
kvikmyndagerð, kynning á
Kvikmyndaakademíunni er út-
hlutar m.a. Óskarsverðlaununum
ár hvert, og sýningar á kvikmynd-
um frá Norðurlöndunum. Állir
þátttakendurnir frá Norðurlönd-
unum voru áður búnir að skuld-
binda sig til að koma með filmu,
sem þeir höfðu unnið að, því halda
átti sýningu á þessum myndum í
Los Ángeles. Við íslendingarnir
lögðum fram 5 myndir — þrjár
skólamyndir, auglýsingamynd
fyrir tískuvöruverslun og mynd
um selveiðar við Island. Persónu-
lega, þá þótti mér Danirnir koma
langbest frá þessari sýningu. Ég
hafði hálft í hvoru búist við því að
Svíarnir með Dramatiska Insti-
tutet á bak við sig myndu „eiga“
sýninguna, en það var nú aldeilis
ekki.
Sýningarnar fóru fram í hús-
næði Kaliforníuháskóla, sem er
stærsti háskóli í Bandaríkjunum.
Þeir hafa mjög góða aðstöðu til
kennslu í kvikmyndagerð og upp-
töku á sjónvarpsefni, en háskólinn
í Suður-Kaliforníu sem við heim-
sóttum einnig er að taka sig á
hvað snertir aðstöðu til kennslu í
þessum greinum og mun innan
þriggja ára opna mjög fullkomna
kennsluaðstöðu í nýju og rúmgóðu
húsnæði.
The Academy of Motion Picture
Arts and Sciences (Kvikmynda-
akademían) er sá aðili sem skoðar
myndir og velur fyrir afhendingu
Óskarsverðlauna. En þessi stofn-
un gegnir einnig miklu fjölþætt-
ara hlutverki. Aðilar að Kvik-
myndaakademíunni eru um 4.500
og koma þeir úr hinum fjölmörgu
greinum iðnaðarins, t.d. handrita-
skrifarar, kvikmyndatökumenn,
leikmyndagerðarmenn og leik-
stjórar. Akademían heldur uppi
margvíslegri þjónustu við meðlimi
sína, t.d. í því formi að veita þeim
upplýsingar um alla þróun í iðn-
aðinum, tæknilega og vísindalega,
sýna kvikmyndir hvaðanæva úr
heiminum, gefa út uppsláttarrit
þrisvar á ári yfir alla þá leikara í
Bandaríkjunum sem eru starfandi
og svona mætti lengi telja. Al-
menningur á einnig kost á þjón-
ustu frá stofnuninni t.d. í formi
sýninga á kvikmyndum og öðrum
listgreinum, auk þess geta allir
sem þess óska fengið aðgang að
filmusafninu sem stofnunin sér
um og er stærsta filmusafn í
heiminum og er með auk filma,
safn handrita, ljósmynda, teikn-
inga og annarra atriða í þúsunda
tali. Þar geta kvikmyndagerðar-
nemar hvar sem er í Bandaríkjun-
um fengið afrit af þessum göngum
og greiða þá aðeins fyrir afritun-
arkostnað og burðargjald. Mér var
sem snöggvast hugsað til vinar
míns í Kvikmyndasafni íslands
þegar ég rölti þarna um sali ...
Á sviði 9 hjá 20th Century-Fox
voru þeir að kvikmynda síðasta
þáttinn um „M.A.S.H." sem við
kynntumst hér í íslenska sjón-
varpinu fyrir nokkrum árum.
Þessir þættir, sem eiga rætur sín-
ar að rekja til samnefndrar mynd-
ar Robert Altman’s frá 1970, hafa
notið gífurlegra vinsælda þau ell-
efu ár sem þeir hafa verið í fram-
leiðslu. Vinsældir „M.A.S.H." í
Bandaríkjunum sjást best á því,
að á hverjum degi eru sýndir ný-
legir þættir víðsvegar um landið
og endursýningar eldri þátta eru
stöðugt í gangi.
Síðustu dagana skoðuðum við
svo hjá „þeim stóru", þ.e. Univers-
al, Paramount og 20th Century-
Fox. Það var stórkostleg upplifun
að sjá þesasr „draugaborgir" sem
byggðar hafa verið sem leikmynd-
ir, forhliðin öll hin eðlilegasta, en
þegar betur var að gáð þá voru það
aðeins uppistöður og annað timb-
urverk á bakhliðinni. Þessar
leikmyndaborgir ná yfir geysi-
stórt svæði og fjölbreytnin er mik-
il. Þar mátti finna mexíkanskt
smáþorp, götumynd frá gömlu
London, aðalgötu úr villta vestr-
inu, torgmynd frá tímum róm-
versku keisaranna og fátækra-
hverfi úr stórborg svo eitthvað sé
nefnt. Oft var hluti af stórri
leikmynd, t.d. svalir og gluggar á
blokkarsamstæðu málaður á for-
hliðina og virkaði það mjög eðli-
lega séð úr fjarska. Þessu tók ég
eftir þegar „þvottur úti á snúrum”
hreyfðist ekki þrátt fyrir dálitla
golu. Það er líka sagt hjá Univers-
al, að þeir geti byggt um 500 ein-
býlishús fyrir það timburmagn
sem þeir nota á ári hverju í leik-
myndina og hráfilman sem þeir
nota árlega er að magni til það
mikil að hana mætti vefja fimm
sinnum í kringum miðbaug jarðar
Ég vil að lokum þakka þeim er
stóðu að þessari kynningu og
gerðu það kleyft að þessi ferð varð
að veruleika og þá sérstaklega
Amerísku kvikmyndastofnuninni,
Scandinavia Today-nefndinni og
Kvikmyndasjóði íslands.
Oli Örn Andreassen
kvikniyndagerðarmaður.
Þarsnýst ...
á Norðurlöndunum. Hinsvegar
varð ekki annað séð en danski
ríkiskvikmyndaskólinn væri tek-
inn við fyrsta sætinu, a.m.k. eftir
verkunum að dæma. Þetta kemur
líka heim og saman við fréttir af
alþjóðakvikmyndahátíð kvik-
myndaskóla, sem haldin var í
Munchen á síðasta ári en þar rak-
aði danski skólinn til sín verðlaun-
unum.
Að lokum var svo farið í kvik-
myndaver „20th Century Fox“,
„Paramount" og í stærsta kvik-
myndaver í heimi, sem er „Uni-
versal".
Hjá „Paramount" hittum við
leikstjórann Walter Hill, sem
gerði handritið að „Getaway" og
leikstýrði „The Warriors", sem
sýnd var í Tónabíói og kvikmynd-
ina „Southern Comfort", sem
einnig hefur verið sýnd hér. Nýj-
asta kvikmynd hans er 48 hours og
er hún nú „smash hit“ í Banda-
ríkjunum. Fjallar hún um lög-
reglumann, sem fær afbrotamann
lausan í 48 klukkustundir, til þess
að leysa sakamál, fer Nick Nolte
með aðalhlutverkið í myndinni.
Við sáum einmitt þessa mynd hjá
Paramount í sérstökum sýn-
ingarsal, þar sem við létum fara
vel um okkur í djúpum og mjúkum
leðurstólum. Á eftir ræddum við
við Walter Hill og spurðum hann
meðal annars að því, hvers vegna
svona mikið ofbeldi væri í mynd-
um hans, sem raun ber vitni. Þá
nefndi hann það atriði, sem öllu
virðist stjórna i bandaríska
kvikmyndaiðnaðinum, en það eru
peningar. „Eftir því sem ofbeldið
er meira í myndunum þvi fleiri
sækja þær,“ sagði Hill. „Ég hugsa
líka um það, að ég verði að fá
áframhaldandi vinnu," bætti hann
svo hreinskilnislega við. Þessi
hugsunarháttur átti ekki upp á
pallborðið hjá hópnum, sérstak-
lega ekki hjá Svíunum."
Ilvað fannst þér athyglisverðast
er þið skoðuðuð kvikmyndaverin?
„Það var hversu mikið af kvik-
myndavinnunni fer fram innan
sjálfra kvikmyndaveranna. Þarna
hafa verið reist heilu draugaþorp-
in eða borgarhlutar með háum
byggingum, þar sem eingöngu er
smíðuð framhliðin eða sú hlið sem
snýr að tökuvélinni. Við þekkjum
svipaða hluti héðan, en hluti af
gömlu Reykjavík var reistur
vegna töku á Brekkukotsannál en í
Hollywood eru mannvirkin miklu
stærri og meiri.
Það er líka ótrúlegt að horfa á
hvernig þeir beita hinum ýmsu
tæknibrögðum. Við fylgdumst
með upptöku á vandaðri sjón-
varpskvikmynd. Eitt atriði úr
henni var er flugvél með farþega
innanborðs lenti í miklum veður-
ofsa í háloftunum. Var þetta atriði
tekið í „stúdíói" með skemmtilegri
bakgrunnstækni og vönduðum
vinnubrögðum tæknimanna, sem
kalla greinilega ekki allt ömmu
sína.
En hápunktur ferðarinnar var
er við Gústi og Edda fylgdumst
með upptöku myndarinnar
„Scareface" með A1 Pacino í aðal-
hlutverki, en leikstjóri er Brian
De Palma, sem leikstýrt hefur
meðal annars kvikmyndunum
„Dressed to Kill“ og „Blow Out“.
Þarna sáum við virkilega stór-
mynd í framleiðslu og fylgdumst
með upptökum í heilan dag.
Það sem kom mér virkilega á
óvart við upptöku þessarar mynd-
ar var hversu margir unnu við
hana. Þarna voru rúmlega eitt
hundrað manns, sem gegndu hin-
um ýmsu störfum, allt frá því að
pússa bílrúður eða sjá um að aðal-
leikarinn fengi heitt te eftir þörf-
um, upp í leikstjórann, sem er
hæstráðandi við kvikmyndatök-
una. En þegar við erum að vinna
að kvikmynd hér heima, sem er
gagnrýnd á sama grundvelli, þá
erum við með hámark 18 manna
starfslið.
Við upptöku myndarinnar var
greinilegt að A1 Pacino var þunga-
miðja kvikmyndarinnar, ekki að-
eins vegna þess að hann fer með
aðalhlutverkið heldur virðist hann
ráða miklu um vinnslu hennar.
Enda kom það á daginn að myndin
„Scareface" er gerð að hans frum-
kvæði.
Seinna um daginn kom svolítið
óvænt fyrir. í upphafi töku með A1
Pacino og 5 öðrum leikurum, þá
gerðist það, að Pacino gekk allt í
einu út í miðri tökunni. Leikstjór-
inn stökk á eftir honum og þeir
töluðu saman í um 20 mínútur úti
í kaffivagni, sem var þarna rétt
hjá. Svo komu þeir aftur og tökur
hófust að nýju. Það, sem olli
brotthlaupi Pacinos, var, að hann
var eitthvað óánægður með sjálf-
an sig þar eð honum hafði mistek-
ist tvisvar að fara með textann
sinn rétt.“
En við megum ekki gleyma einu
atriði og það var er hópurinn
skoðaði „The Academy of Motion
Pictures, Arts and Sciences", þá
stófnun, sem úthlutar óskarsverð-
laununum og þar býður kvik-
myndin „Okkar á rnilli", eftir
Hrafn Gunnlaugsson, eftir því að
nefnd fjalli um hana. Var hópnum
kynnt starfsemi þessarar stofnun-
ar og saga Óskarsverðlaunanna,
en að sögn Karls var einmitt mik-
ið um að vera í Hollywood vegna
væntanlegrar afhendingar
Óskarsverðlaunanna.
Hver voru svo áhrifin af því sem
Karl sá og heyrði í þessari kynnisfór
um kvikmyndaver, kvikmyndaskóla
og aðra stofnanir, sem hýsa kvik-
myndaiðnaðinn í Hollywood?
„í heildina er ekki hægt að segja
annað en þessi ferð hafi virkað
bæði örvandi og upplýsandi, eins
og gefur að skilja.
Það sem mér fannst athyglis-
vert er hve peningarnir skipta
þarna miklu máli, því þeir virðast
oftast vera númer eitt í umræðum
um kvikmyndagerð, það er miklu
fremur talað um að þessi eða hin
kvikmyndin hafi gengið illa eða
öðlast miklar vinsældir en að rætt
sé um innihald þeirra eða hvað
þær segja okkur. Strax í kvik-
myndaskólum er nemendunum
innrætt að þeir eigi að lúta kröf-
um áhorfendanna, þeir verði að fá
eitthvað fyrir sinn snúð, en
kvikmyndagerðarfólkið eigi ekki
að þjóna eigin sérvisku. Kvik-
myndaiðnaðurinn í Hollywood
virkar því á mann sem stór mask-
ína, sem ekki nema sterkustu ein-
staklingar geta brotist út úr,
menn eins og Spielberg, Coppola,
Cimino og fleiri. Eru mörg dæmi
um það, að mjög skapandi menn
hafa hreinlega verið étnir upp í
Hollywood vegna þess að þeir
þjónuðu ekki lögmálum markað-
aritis.
Við ókum um Beverly Hills og
Bel-Air, þar sem þeir búa, sem
hafa náð árangri í þessari stóru
maskínu. Þar ríkir mikil sýndar-
mennska, sem sést á klæðnaði
fólksins, glæsilegum bílum og hús-
um. En þegar við fórum þarna um
var ég minnugur þess, sem einn
framleiðandi sagði við okkur
krakkana: „Þetta fólk sem lifir
fyrir frægð og að því er virðist
fánýta hluti er samt stöðugt leit-
andi að einhverju sem því gengur
erfiðlega að finna en það er ...
kærleikur. En það er eitt af því,
sem lítið er af í henni Hollywood."