Morgunblaðið - 19.02.1983, Blaðsíða 14

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 1983
Veröld
LJÓSMYNDIR
Hitler frá
öllum hliðum
Þad fór kliður um salinn þegar
hlutur nr. 96 var boðinn upp
hjá uppboðsfyrirtækinu Warwick
and Warwick á Grand Hotel í
Birmingham nú fyrir skömmu.
Bókin, sem haldið var á loft, var
með eldrauðum hakakrossi á
kápunni og hafði að geyma 75
Ijósmyndir af Adolf Hitler —
Hitler standandi, Hitler sitjandi
og Hitler að leik.
Fátt er vitað um tildrögin að
sölu bókarinnar í Birmingham
og lengi var ekkert vitað um
seljandann. Það vitnaðist þó að
lokum og reyndist hann vera
séra Donald Dowie frá Durban
í Suður-Afríku. Ailt, sem upp-
boðsskráin sagði um bókina,
var, að hún væri „merkilegt
myndasafn frá Þriðja ríkinu,"
sem gæti hafa verið í eigu ást-
konu Hitlers, Evu Braun.
Það var ljósmyndari frá
Daily Mirror og sovéskur her-
maður, sem fundu bókina fyrst
þegar þeir fóru niður í byrgi
Hitlers í Berlín skömmu eftir
að hann hafði framið sjálfs-
morð. Hermaðurinn braut upp
skúffu í snyrtiborði í herbergi
Evu Braun með byssustingnum
og kom þá bókin í ljós. Ljós-
myndarinn breski varð hins
vegar fyrri til að ná henni.
I bókinni eru myndir af ýms-
um nánum vinum Hitlers eins
og Himmler, Göbbles og Gör-
ing, en það undarlega er, að á
langflestum myndanna er ann-
ar maður í baksýn, ekki foring-
inn sjálfur, heldur snyrtilegur
og myndarlegur SS-maður.
Sumir hafa getið sér til um, að
hann hafi verið ástmaður Evu
Braun en fleirum þykir slík
fífldirfska fremur ólíklega.
Daily Mirror birti nokkrar
myndir úr bókinni árið 1945 en
síðan hafði ekkert til hennar
spurst.
— PAUL JOHNSON.
HETJUR & HEYBRÆKUR
Þorstinn hrjáði suma
sendiherrana mest
Eins og kannski suma rekur
minni til gerðist sá atburður
fyrir þremur árum, að kólombískir
skæruliðar náðu á sitt vald flestum
erlendum sendimönnum í höfuð-
borginni Bogota og héldu þeim í
gíslingu í tvo mánuði. Nú í þessum
mánuði er væntanleg bók um þenn-
an atburð og má af henni ráða, að
ekki eru allir diplómatar dyggðum
prýddir þótt þeim finnist sjálfum
mikið til sín koma.
Höfundur bókarinnar er Diego
Asencio, sem var sendiherra
Bandaríkjanna á þessum tíma,
og innihaldið er saga um hug-
leysi, svik, spennu og kynmök
(kynvillu jafnt sem þetta venju-
lega). Sá diplómatanna, sem
verstu útreiðina fær, er sendi-
herra Uruguay, en honum tókst
að sleppa frá skæruliðunum nótt
eina og var umsvifalaust hylltur
sem hetja í flestum fjölmiðlum í
rómönsku Ameríku. Sannleikur-
inn var sá, segir Asencio, að
maðurinn var ein taugahrúga og
allt annað en vinsamlegur hinum
sendimönnunum. Þegar hann
flýði litu hinir á hann sem hug-
leysingja og svikara, sem með
framferði sínu hefði stofnað
þeim öllum í stórkostlega hættu.
Annar sendiherra frá Suður-
Ameríku var að því er Asencio
segir alltaf eins og þaninn
strengur og stöðugt á mörkum
þess að fá taugaáfall. Hann
drakk stöðugt, og dag nokkurn,
þegar ekkert áfengi var til, var
hann staðinn að því að svolgra í
sig munnskolvatn frekar en ekki
neitt. Þegar sendiherrarnir losn-
uðu loks úr prísundinni trylltist
hann hins vegar af bræði og hélt
því fram, að lausnargjaldið væri
skammarlega lágt fyrir svona
merkilega fanga.
í fyrstunni var áfengi af frem-
ur skornum skammti. Samninga-
viðræður skæruliðanna við
stjórnvöld báru hins vegar þann
árangur,að matur var sendur til
þeirra reglulega, en hinir ungu
meðlimir í M-19-hreyfingunni
vildu ekki leyfa of miklar áfeng-
issendingar. Af einhverjum
ástæðum var þó svissneska
sendiherranum leyft að fá reglu-
legar sendingar af uppáhaldsvín-
inu sínu frá sendiráðinu. En, seg-
ir Asencio, hann gætti þess vel
að bjóða samföngum sínum
aldrei einn einasta dropa. Þegar
skæruliðarnir síðar leyfðu meiri
áfengissendingar hefndu þeir sín
með því að efna til veislu án þess
að bjóða svissneska sendiherran-
um.
í skæruliðahópnum voru 16
manns, þar af fjórar urigar og
aðlaðandi konur. Þær voru alls
ófeimnar að leggjst með karl-
mönnunum, félögum sínum, og
Bókarhöfundur: Diego Asencio
sendiherra.
döðruðu einnig opinskátt við
gíslana, sem kunnu vel að meta
það sumir hverjir, að því er As-
encio segir.
Asencio leggur mikla áherslu á
mikilvægt hlutverk mexíkanska
sendiherrans, Ricardo Galan, og
skæruliðans, Carmenza Cardona,
hinnar föngulegu „byltingareig-
inkonu" Pabon Pabons. Galan,
sem var fulltrúi gíslanna, og
Cardona fóru dag hvern að trukk
úti fyrir sendiráðinu til að ræða
við talsmenn stjórnvalda. Asenc-
io hrósar Galan fyrir gáfur og
hugrekki, og segir um Cardona,
að hún hafi verið „sveigjanleg og
geðug“. Hún féll fyrir stjórnar-
hermönnum einu ári síðar.
Asencio segir, að í gíslatökunni
í Bogota hafi hinna svokölluðu
„Stokkhólms-einkenna“ ekki orð-
ið vart en þá er átt við, að gísl-
arnir gerist andlega háðir fanga-
vörðum sínum og taki að treysta
á þá. Þessu var raunar alveg
öfugt farið. Eftir því sem á leið
leituðu skæruliðarnir æ meira
ráða hjá sendimönnunum um,
hvernig þeir skyldu standa að
samningaviðræðunum við stjórn-
völd í Kólombíu.
Skæruliðarnir komust loks í
burt með 1,2 milljónir í lausn-
argjald fyrir gíslana, en Pabon
Pabon var handtekinn ári síðar
og dæmdur í 20 ára fangelsi. í
desember sl. var hann þó látinn
laus ásamt nokkrum öðrum leið-
togum M-19-hreyfingarinnar í
sakaruppgjöf stjórnarinnar.
- GEOFFREY MAtTHEWS.
Galan sendiherra meó einni konunni i skærulióahópnum. SkæruliAarnir voru
l'rímukladdir þá þeir þurftu að fara út úr sendiráósbyggingunni til samn-
ingavióræóna.
LESTIR
Ofdrykkjan enn á
dagskrá í Sovét
Yuri Andropov, leiðtogi Sovétríkjanna, hefur þegar sýnt, að hann
ætlar að beita sér fyrir úrbótum í efnahags- og atvinnumálum
Rússa með oddi og egg. Einkum vill hann auka aga og afköst í
atvinnulífinu, en þar stendur hann andspænis voldugum mótherja,
sem gert hefur mörgum fyrirrennurum hans lífið leitt — þ.e. landlæg-
um drykkjuskap Rússa.
í ritstjórnargrein í Pravda á
dögunum var frá því skýrt, að
stjórnmálaleiðtogum væri það
sérstakur þyrnir í augum,
hversu fjarvistir starfsmanna
frá vinnu væru tíðar. Fjarvistir
eru orðnar dragbítur á fram-
leiðslu í mörgum verksmiðjum,
að því er blaðið skýrir frá. Og
orsök þessara fjarvista er nán-
ast eingöngu ofneysla áfengis.
í Sovétríkjunum hafa farið
fram kannanir, sem leiða í ljós,
að áfengisneyzla er bein eða
óbein orsök níu af hverjum tíu
fjarvistum. Fyrir nokkrum ár-
um reiknaði þjóðfélagsfræðing-
ur það út, að framleiðni í sov-
ézkum verksmiðjum gæti auk-
izt um 10%, ef starfsmenn létu
af áfengisneyzlu.
Aukin afköst eru nú talin
helzta forsendan fyrir auknum
hagvexti í Sovétríkjunum í
framtíðinni. Það er því ekki að
ófyrirsynju, að menn hafi vax-
andi áhyggjur af hinum alvar-
legu áfengisvandamálum.
Á boðstólum eru ýmiss konar
tillögur til úrbóta. Ein verk-
smiðja gerir nú t.d. tilraun með
sérstakt vinnuskipulag. Sam-
kvæmt því er starfsmönnum
skipt niður í svokallaða fram-
leiðsluhópa. Ef einn maður úr
hverjum hópi mætir ekki til
vinnu, þarf að fara í afvötnun
eða brýtur vinnuagann á ein-
hvern hátt, verða félagar hans
allir fyrir tekjutapi. Slíkt ætti
að vera mikið aðhald fyrir
starfsfólk, en fjórðungur af
starfsmönnum verksmiðjunnar
hefur neitað að taka þátt í til-
raun þessári.
í borginni Divnogorsk í Sí-
beríu hafa verið reyndar ýmsar
ráðstafanir gegn drykkjuskap.
Yfirvöld í þessari litlu borg
komust nýlega að raun um, að
þar fóru í súginn árlega tugir
milljóna króna, af því að fólk
tók sér sjúkrafrí samkvæmt
læknisráði eftir að hafa fengið
sér einum of rækilega neðan í
því. Til að sporna gegn þessu
>
HINIR ÚTVÖLDU
Vináttubönd
bandingjanna
frá Auschwitz
A' hverju þriðjudagskvöldi safn-
ast klúbbfélagarnir saman í
húsi nokkru við Senatorcka-stræti
í Varsjá, þar sem þeir taka í spil,
prjóna og rifja upp endurminn-
ingarnar úr helfórinni. Hér er um
að ræða Auschwitz-klúbbinn, ein-
hvern lokaðasta klúbb í heimi,
sem samanstendur af fólki, sem
lifði af vistina í fangabúðum nas-
ista.
Meira en fjórar milljónir
manna voru fluttar í Ausch-
witz-Birkenau-búðirnar fyrir
sunnan Kraká, sem nú kallast
Oswiecim, en aðeins um 7000
manns lifðu það af. Af þeim eru
um 1200 félagar í klúbbnum,
þeirra á meðal prestar, læknar,
blaðamenn og verkamenn. „Það,
sem við upplifðum, var svo
hræðilegt, að það er eiginlega
ekki hægt að segja frá því,“ seg-
ir Jozef Wiacek (fangi nr. 1853),
einn klúbbfélaganna, „og á ein-
hvern hátt líður mér jafnvel
betur hér en hjá minni eigin
fjölskyldu."
Klúbbfélögunum finnst sem
þeir séu á einhvern hátt útvald-
ir, kallaðir til að lifa, og þessi
tilfinning þeirra er þá sönnust
þegar þeir koma saman. í
Auschwitz lifðu fáir lengur en í
þrjá mánuði.
í búðunum mynduðu þeir,
sem báru lág númer — flúruð á
úlnliðinn skömmu eftir komuna
— nokkurs konar öldungadeild.
Menn eins og Wiacek, sem komu
í búðirnar árið 1940 og höfðu
lágt númer því til sanninda-
merkis, nutu nokkurrar virð-
ingar og jafnvel hjá þýsku vörð-
unum.
í fangabúðunum voru stund-
um væringar meðal fanganna
sjálfra, en Wiacek segir að allt
slíkt sé gleymt, aðeins hrylling-
urinn lifi enn. Bestu störfin í
búðunum voru í eldhúsinu, þar
sem unnt var að næla sér í ein-
hverjar leifar, í spítalanum eða
í „Canada", en svo kallaðist
deildin, þar sem nýkomnir fang-
ar voru rúnir öllum verðmætum
og matnum, sem sumir höfðu
með sér. „Canada" var alls-
nægtalandið og þeir, sem þar
unnu, urðu ríku mennirnir i
Auschwitz.
Nú eru þeir efnaðastir sem
höfðu nægilegt þrek eftir stríðið
til að stunda nám eða leggja
fyrir sig viðskipti. Þessi munur
er augljósastur meðal kvenn-
anna; sumar koma í klúbbinn
með nýlagt hárið og vel klæddar
en aðrar í ólögulegum kápu-
druslum beint úr biðröðunum.
Allar hafa þær þó fanganúmer-
ið á sama stað.
Wiacek líkar best að vera með
þeim, sem voru fluttir í búðirn-
ar samtímis honum, í lest með
rúmlega 3000 fanga, en aðeins
um 40 þeirra lifðu fram til 1945.
Nokkrir þeirra eru enn í
klúbbnum. Wiacek og félagar
hans urðu oft vitni að því þegar
líkahrúgurnar úr gasklefunum
voru urðaðar og stundum kom
það fyrir að lífsneisti leyndist
með einhverjum mannanna,
sem börðust þá um í kösinni í
örvæntingarfullri tilraun til að
\