Morgunblaðið - 17.04.1983, Page 12

60
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. APRÍL 1983
Veröld
Arlega sígur borgin Bang-
kok um fjóra þumlunga,
og ef svo heldur fram sem
horfir gæti hún sokkid í sæ
innan tveggja áratuga.
VandamáliA stafar af geysi-
legri aukningu á fbúafjölda,
en borgarbúum hefur fjölgað
um helming á síðustu 10 ár-
um og eru þeir nú rösklega
fimm milljónir talsins.
Astæðan er sú, að fólk
streymir úr sveitum til borg-
arinnar í atvinnuleit.
Ríkisstjórninni hefur ekki
tekizt að láta leiða nægilega
mikið af vatni eftir leiðslum til
borgarinnar til að mæta þessari
öru fjölgun, svo að borað hefur
verið eftir vatni víðs vegar í
LANDSIG
Það bólar ekki á
Bankok eftir 20 ár
nágrenni borgarinnar. Þessar
boranir eftir grunnvatni valda
því, að mýrlendið sem borgin
stendur á, þornar smám saman
upp, og þegar vatninu er dælt út,
sígur jarðvegurinn.
Dr. Prinya Nutalaya jarð-
fræðingur stjórnaði síðustu
rannsókn á þessari þróun og er
hann ómyrkur í máli um vænt-
anlegar afleiðingar: Ástandið
gæti orðið svo alvarlegt, að
borgarbúar þurfa ef til vill að
reisa varnargarða umhverfis
húsin sín eftir örfá ár, vatnið
verður ónothæft sökum meng-
unar og húsin verða ef til vill
farin að hallast.
I Bangkok er meira um há-
vaða, mengun og glæpi en í
flestum öðrum höfuðborgum í
heiminum. íbúarnir þar hafa
mætt viðvörunum vísinda-
manna með sínu alkunna skeyt-
ingarleysi.
Þegar monsúnvindar eru í
nánd og nýjar holskeflur, þá
verja húseigendur eignir sínar
með sandpokum og reisa eins-
konar virki til að draga úr
vindhraðanum. Veggir eru reist-
ir umhverfis inngöngudyr að
verzlunum og veitingahúsum,
svo að vatnið streymi síður inn.
Fólk lætur sér lynda að vaða
upp að hnjám á leið til vinnu.
Jarðvegshræringar valda því að
opnar sprungur koma í hús og
önnur mannvirki niðri við jörðu
og á nokkurra mánaða fresti er
reynt að múra upp í stærstu
glufurnar. Fyrir skömmu mynd-
aðist stærðar sprunga í miðja
akbrautina á Rama Four, sem er
mikil umferðaræð. Olli þetta
mörgum bíl- og bifhjólaslysum.
Á sjötta áratugnum seig
Bangkok aðeins um nokkra
millimetra á ári, af því að þá
bjuggu þar aðeins tvær milljón-
ir og enginn notaði grunnvatn
— segir Dr. Prinya. — Nú
stækkar borgin svo ört að
vatnsveitart getur aðeins séð
helmingi íbúanna fyrir nægu
vatni. Hann segir að þetta
slæma ástand sé vegna mistaka
í stjórnsýslu og tækni, en telur
að ríkisstjórnin muni tæpast
hefjast handa um úrbætur alveg
á næstunni, því að kosningar í
Thailandi eru fyrirhugaðar í
júní næstkomandi.
- DELLA DENMAN
SIÐFRÆÐI OG SJÚKDÓMAR
stað, sem á meira skylt við hagnað-
arvonina en vonina um betri og
bjartari tíð fyrir fársjúkt fólk. Fjöl-
skylda Clarks heitins er nú að
semja við tímarit, bókaútgefendur
og sjónvarp um einkarétt á sögunni
um síðustu ævidaga fjölskylduföð-
urins, sem nú þykja jafn „sniðugir"
og þegar dr. Christian Barnard
skipti fyrst um hjarta í manni í
Suður-Afríku.
Dr. Robert Veatch við George-
town-háskólann hefur hins vegar
varað við því að verið sé að blekkja
bæði lækna og almenning með
„tæknilegum nýjungum" um leið og
sú grundvallarspurning gleymist
hvernig takmörkuðu fjármagninu
verði best varið.
„Sjálfur hef ég látið blekkjast að
sumu leyti og vissulega hef ég ekk-
ert á móti plasthjörtum. Við skul-
um þó ekki gleyma því, að það er
miklu meiri þörf fyrir fleiri hjarta-
gæslustöðvar, og minnumst þess
líka um leið, að hér í landi er ekki
einu sinni almennilegt trygginga-
kerfi,“ segir dr. Veatch.
— CHRISTINE DOYLE
—ÞRÓUN^—^
Víóast hvar hefur sá siður verið
aflagður, að menn dragi
vagna og kerrur, en síðustu far-
artækin þessarar tegundar eru í
Kalkútta á Indlandi. Til skamms
tfma hafa um 100 þúsund borg-
arbúar haft atvinnu af því að
draga samborgara sína í vögnum,
en nú hefur þeim flestum verið
sagt upp störfum.
Samkvæmt tilskipun ríkis-
stjórnarinnar á síðasta ári er
aðeins leyfilegt að hafa 6.000
slíka vagna í umferð, en um
20.000 hafa verið gerðir upp-
tækir og lögreglan hefur látið
brenna þá. Enn eru þó í gangi
um 30.000 vagnar til viðbótar í
leyfisleysi og gera má ráð fyrir
að þeir verði þá og þegar gerðir
upptækir.
Menn eru ekki á einu máli
um, hvað vakir fyrir stjórn-
völdum með þessum aðferðum.
Sumir segja að tilgangurinn sé
að auka umferðarhraðann, aðr-
ir segja að hann sé sá að útvega
vinnu fyrir Bengali, en þeir sem
dregið hafa vagnana eru eink-
um úr hópi Bihari-manna, sem
eru í minnihluta á þessum slóð-
um. A.m.k. er stjórnin staðráð-
in í því að láta dráttarvagnana
víkja fyrir vélknúnum vögnum,
svipuðum þeim, sem oft sjást á
götum Bangkok.
Þar með lýkur kafla í sögu
flutninga, er hófst er trúboði í
Japan fann upp tveggja hjóla
dráttarkerru árið 1880. Bretar
fluttu þetta samgöngutæki til
Indlands um síðustu aldamót.
Tveir eða þrír menn draga
vagnana í Kalkútta á 8 klukku-
stunda vöktum á hverjum degi.
Þegar vagnarnir hverfa munu
því um 100.000 dráttarmenn
missa atvinnuna. Öryggisleysi
blasir einnig við um 100.000
tré- og málmsmiðum, sem hafa
haft atvinnu sína af smíðum og
viðgerðum á vögnumum. Sam-
anlagt er hér um að ræða rösk-
lega 8% af vinnuafli í borginni.
Erfiðis-
menn á
síðasta
snúning
San Akbar kom til Kalkútta
fyrir 17 árum frá hinu fátæka
ríki Bihar, sem er 250 mílur
vestur af borginni. Hann er
heldur óánægður með þessar
ráðstafanir stjórnvalda og seg-
ir: „Ef stjórnin heldur áfram að
gera vagnana upptæka, fæ ég
enga peninga til að lifa af og
senda fjölskyldu minni.“
Mikil umræða fer nú fram meðal
bandarískra lækna um siðfræði-
leg efni og sá, sem hratt henni af stað,
heitir Barney B. Clark, tannlæknir frá
Seattle, sem lifði í 112 daga með
gervihjarta í brjósti sér.
Margir læknar telja, að plast-
hjartað, sem tengt var með sex feta
löngum slöngum við 185 kílóa loft-
dælu, hafi verið notað allt of
snemma, jafnvel þótt Clark hafi
verið fús til að gerast tilraunadýr
og þrátt fyrir þann skerf, sem hann
lagði með því til læknavísindanna.
Dr. Denton Cooley, hjartaskurð-
læknir í Texas, segir t.d., að fyrir nú
utan, að tækjabúnaðurinn hafi
haldið sjúklingnum sem í herkví, þá
sé gervihjartað sjálft alls ekki nógu
fullkomið til að nota í lifandi
manni. Læknarnir í Salt Lake City í
Utah, sem komu gervihjartanu
fyrir í Clark, eru samt sem áður
staðráðnir í að nota það a.m.k. enn
einu sinni á væntanlegum sjálf-
boðaliða.
Ein þeirra spurninga, sem um er
spurt í þessari umræðu, er að hve
miklu leyti „tæknilegar" tilraunir í
Gervi-
hjartað
fer mis-
jafnlega í
læknana
læknavísindunum stangist á við
þær fjárhagslegu skuldbindingar,
sem iðnfyrirtæki og stjórnvöld hafa
tekist á hendur gagnvart hjarta-
lækningunum, en til þeirra fer nú
sjötti hluti allra fjárframlaga til
heilbrigðismála í Bandaríkjunum.
Þegar fitjað er upp á einhverju
nýju, eins og t.d. gervihjartanu
hans Clarks, fer ýmislegt annað af
ÞOLGÆÐI—i^^—1^—■—
Eiginkonur
útlaganna
að voru aðeins tveir dagar þang-
að til eiginmaður hennar yrði
látinn laus svo að Katya Abramkin
setti nýju fötin, sem hún hafði keypt
handa honum, niður í töskuna, gáði
hvort strákurinn þeirra litli væri vel
til hafður og athugaði með lestar-
miðana. Þetta var upphafið að ferð-
inni, sem aldrei var farin.
„Tveimur stundum fyrir brottför-
ina komu þeir og leituðu í allri íbúð-
inni,“ sagði hún. „Þeir settu allt á
annan endann, tóku bréfin hans og
allt annað, scm þeir fundu — skjöl
og bækur. Ég þykist vita að það eigi
að nota það gegn honum.“
Þetta var 2. desember sl. og
sama dag fékk hún að vita, að
maðurinn hennar, Valery, hefði
verið fluttur í fangelsi í Barnaul í
Suður-Síberíu þar sem hann yrði
látinn svara til nýrra saka fyrir að
hafa „munnlega dreift óhróðri um
sovéska ríkið." Þessar fréttir
komu eins og þruma úr heiðskíru
lofti enda hafði ekkert borið til
tíðinda þau þrjú ár, sem hann
hafði verið í fangabúðum fyrir að
ritstýra neðanjarðarriti.
„Nú verð ég að fara til Barnaul
til að vera við réttarhöldin og síð-
an verð ég líklega að fá mér ein-
hverja vinnu," sagði Katya. „Ann-
ars situr það víst síst á mér að
kvarta. Ég reyni að lifa fyrir litla
drenginn okkar en ég er ekki vön
því að vera ein.“
Katya Abramkin, sem er rúm-
lega þrítug, var stödd í íbúð Andr-
ei Sakharovs þegar hún sagði sögu
sína. Það var á sextugsafmæli eig-
inkonu hans, Yelenu Bonner, fyrir
skömmu en af því tilefni höfðu
safnast þar saman nokkrar konur,
sem áttu eiginmenn eða syni í
vinnubúðum, fangelsi eða í útlegð.
Þessar konur berjast stöðugt
fyrir því að fá að hitta ástvini
sína, fyrir bréfi frá þeim eða öðr-
um upplýsingum um að þeir séu á
lífi. Þær senda ráðamönnunum
skeyti og leita uppi erlenda frétta-
menn til að menn þeirra og synir
verði ekki gleymskunni að bráð.
Sögur þeirra eru jafn ólíkar og
þær sjálfar en sumt er þeim öllum
sameiginlegt. Bréfin, skeytin,
pakkarnir, óvissan og sálarlaus
skriffinnskan, hin alltumlykjandi
öryygislögregla, versnandi heilsa
manna þeirra og minnkandi áhugi
á örlögum þeirra erlendis.
Irina Brailovsky er falleg kona
og ungleg þótt hana vanti aðeins
þrjú ár í fimmtugt, en gráu hárun-
um hefur að vísu fjölgað nokkuð
síðan maður hennar, Viktor, var
sendur í útlegð til Kazakhstan
fyrir tveimur árum. Nú er lífi
hennar þannig háttað, að í sex vik-
ur er hún með manni sínum og sex
vikur í Moskvu þar sem hún reynir
að komast yfir niðursuðuvörur og
bækur til að hafa aftur með sér,
annast móður sína hálfáttræða,
son þeirra hjóna, 22ja ára gamlan,
og dóttur, níu ára. Ferðin hvora
leið tekur tæpa tvo sólarhringa.
Við annan endann bíður maður
hennar í einmanaleik sínum, há-
menntaður stærðfræðingur, sem
er neyddur til að lappa upp á
reiknivélar alla daga, og við hinn
endann er fjölskyldan.
Fyrir Irinu Orlov, eiginkonu
Yuri Orlov, er vandinn sá að frétta
eitthvað af manni sínum, að fá að
hafa samband við hann. Hún býr í
Ylena Bonner: stöðug spenna.
fjölbýlishúsi á fyrstu hæð, um-
kringd bókum, stóru píanói, íkon-
um og myndum af manninum sín-
um. Á borðinu er skeytabunki,
tveggja þumlunga þykkur.