Morgunblaðið - 06.01.1984, Blaðsíða 6

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. JANÚAR 1984
Dario Donatelli
sat gneyptur í
stólnum,
studdi olnbog-
anum á hnén,
læsti greipunum svo
sterklega saman, að hnú-
arnir hvífnuöu, og lokaöi
augunum.
„Allt í lagi,“ sagöi hann,
„ég er tilbúinn."
Vísindamaðurinn ýtti á
takkann á skeiöklukkunni
og tók meö blæbrigða-
lausri röddu aö lesa tölur
af tölvuafriti fyrir framan
hann, eina tölu á sekúndu:
„1 5185937655021
57841665850612
09488568677273
14181861054629
74801294974965
9 2 8.“
Donatelli haföi setiö spenntur
og hreyfingarlaus á meöan listinn
haföi verió lesinn upp, en skyndi-
lega fór aö færast Itf t líkama hans.
Hann tók ýmist aö nudda á sér
hökuna, dangla fótunum ótt og títt
í gólfið, telja á fingrum sér og
renna fingrunum gegnum háriö um
leið og hann meö æöisgengnum
hraöa hvíslaöi tölur í hálfum hljóö-
„Jæja,“ tilkynnti hann einni mín-
útu og fjörutíu og átta sekúndum
síöar. „Fyrsta rööin er 1518. Þá
5937 ... “ Hann endurtók tölurnar
allar í þriggja eöa fjögurra stafa
rööum.
„Hvernig fórstu aö þessu?"
spuröi vísindamaöurinn.
„Fyrsta rööin var þriggja mílna
tími,“ sagöi Dario. „Önnur rööin
var tíu mílna tími. Þá míla. Hálf
míla. Tveggja mílna tími. Tímabil.
Tvær mílur. Tvö tímabil. Tímabil.
Þrjú þúsund metra tími. Míla.
Dægur. Míla. Tiu þúsund metrar.
Tvær mílur. Tímabil. Tímabil.
Tímabil. Tvær mílur.“
Meö því aö endurtaka sjötíu og
þrjár tölur eftir minni haföi Dario
Donatelli slegiö metiö í talnaminni,
sem þýzkur stæröfræöiprófessor
setti áriö 1911. Þaö met var átján
tölur.
Skömmu síöar las annar maöur,
sem vann viö þessar athuganir,
eftirfarandi af seðli: „716, 723 í
ööru veldi."
Arthur Benjamin fór allur aö iöa,
svipaö og Donatelli áöur.
„Drottinn minn dýri, hvernig fer
ég aö þessu?“ Hann virtist
áhyggjufullur, en svo tók hann viö
sór. „Jæja, þá byrjum viö. Kadish
og kanom. 716 í ööru eru 512,400
plús 256 — 512,656, þaö- eru
512,656, þarna þarf að geyma, þá
513 milljaröar. Jellyish, jellyish,
716 sinnum 723, 7 sinnum 739 eru
557,300 ... ó, nei það eru 500, 7
sinnum 739 eru 5,110 plús ... svo
þaö eru 5,173, tvisvar sinnum eru
10,346, svo þetta eru þá
10,103 ... nei, bíöum við, hvaö er
þetta? O, allt í lagi; 7 sinnum 739
eru 5,173,517,300 plúst 16 sinnum
23, en þaö eru 368, svo þaö gerir
517,668 sinnum tveir veröa
1,035,336 — 336 eru mymatch."
Benjamin hélt áfram meö heila
skæöadrífu af útreikningum og
tautaði aö því er virtist eitthvert
bull, en tilkynnti svo: „691 milljón".
Meiri útreikningar og svo: „858“
þúsund 729“. Allur sá tími, sem
fariö haföi í aö slá því föstu, aö
716.7232 væru sama sem
513,691,858,729, voru aöeins
þrjár mínútur og tuttugu og ein
sekúnda, en það er næstum því
örugglega heimsmet í aö reikna
sexstafa tölu í ööru veldi.
Minnisatriði
Dario Donatelli og Arthur Benja-
min, nýútskrifaðir frá Carnegie-
Mellon-háskóla í Pittsburgh, eru
þátttakendur í heilli röö tilrauna
varöandi minnisgáfu á vegum
sálfræöideildar háskólans. Meöal
annars er ætlunin með þessum til-
raunum aö leita skýringa á, hvern-
ig menn öðlast afburöa minni.
Þeir, sem viö þessar athuganir
vinna, báöu því þá Donatelli og
Benjamin um munnlega „geröa-
bók“ eöa lýsingar á hugsanagangi
þeirra, meöan á tilrauninni stæöi.
„MinnistengsP er aöferö, sem þeir
styöjast báöir viö, þaö er aö segja
aö þeir tengja nýtt efni, sem muna
á, viö eitthvað þekkt í fórum minn-
isins. Donatelli, sem er þekktur
þolhlaupari, skiptir talnarununum
upp i þriggja og fjögurra stafa töl-
ur, sem hann tengir ýmsum hlaup-
lengdum og tíma þeirra.
Þannig getur hann „haft upp á“
1518 meö því aö slá því föstu, aö
fimmtán mínútur, átján sekúndur
sé nánast tíminn á þriggja mílna
vegalengd. Hann kemur líka á
tengslum viö aldur, tímabil og ártöl
í mannkynssögunni: 1861 er
„nærri upphafi Frelsisstríös
Bandaríkjanna“ og 5686 eru „aldur
fööur og afa".
Arthur Benjamin liöar sundur
geysistór margföldunardæmi í fjöl-
mörg smærri og einfaldari. Til þess
aö reikna 716,723 í ööru veldi byrj-
ar hann á því aö umbreyta dæminu
í 716 sinnum 716 sinnum milljón
plús tvisvar sinnum 716 sinnum
723 sinnum þúsund, plús 723 sinn-
um 723. Þá liðaði hann þriggja
starfa margfaldanir ennfremur
niður í einnar tölu dæmi. Þegar
hann þannig margfaldaöi 23 sinn-
um 16, þá margfaldaði hann 23
sinnum átta sinnum tveir. Hann hóf
útreikningana frá vinstri og fikraði
sig yfir til hægri — fyrst milljarð-
ana, þá milljónirnar í sexstafa
dæmum — og þá lét hann smærri
útreikningana loks renna saman i
lokaniöurstööinni. Aö leggja fram
rétta svariö aö lokum er í augum
Benjamins fremur minnisþraut en
leikni í reikningi, þvi bæöi hann og
eins Donatelli veröa aö hafa marg-
ar tölur samtímis í höföinu. i staö-
inn fyrir tíma í kapphlaupi á ýmsum
vegalengdum notar Benjamin
hljóöfræöidulmál til þess aö um-
breyta tölunum í orö, sem auð-
veldara er aö muna, og hann er
alltaf aö „æfa“ þau viö og viö: 716
veröur til dæmis kadish, af því aö 7
= k, 1 = d og 6 = sh (sérhljóöunum
skýtur hann inn i aö geöþótta,
meöan á útreikningunum stendur).
Arthur Benjamin sýndi afbragös
hæfileika í hagnýtri stæröfræöi viö
Carnegie-Mellon-háskóla enda
„Verið meö tölur á heilanum" og
sífellt aö margfalda tölur í hugan-
um allt frá grunnskóla. Meö árun-
um hefur honum tekist aö upp-
hugsa einkar haldgott kerfi til aö
stytta sér margföldunarleiöina, en
hann neitar því hins vegar, aö
hann hafi óvenjulega meöfædda
snilligáfu í aö reikna.
„Fólk er alltaf aö segja viö mig:
„Þetta er alveg ótrúlegt. Þú hlýtur
aö vera fæddur meö þessu,“ segir
hann. „En þetta er allt ósköp blátt
áfram. Ég held ekki, aö ég sé
raunverulega neitt sérstakur. Mér
gengur vel í stæröfræöi, ég dreg
enga dul á það, en minnið hjá mér
er rétt eins og gengur og gerist hjá
fólki. Þaö eru sennilega til hundruð
þúsunda annarra manna, sem
myndu veröa fljótari en ég er, ef
þeir heföu sams konar áhuga á
tölum og sæju ástæöu til þess aö
æfa sig í nokkur ár í aö reikna í
huganum."
Dario Donatelli sýndi alls enga
sérstaka minnisgáfu, áöur en hann
hóf þátttöku sína í tilraununum viö
Carnegie-Mellon-háskóla fyrir fjór-
um árum. Minni hans reyndist rétt
í meöallagi. Einmitt þetta var
reyndar ástæöan fyrir því, aö hann
var valinn til þátttöku í tilraununum
— auk þeirrar staðreyndar, aö
hann var í frjálsíþróttaliöi háskól-
ans.
Einstakur árangur
af þjálfun
Einn af vinum Donatellis í
íþróttaliöi háskólans, Steve Fa-