Morgunblaðið - 26.07.1985, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 1985
HEILSAN
Ariö 1983 var selt tóbak
hér á landi sem nam 2
kg á hvet mannbarn eöa
525 tonn alls. Fjórir
fimmtu hlutar þess voru sígarettur,
en hitt voru vindlar, píputóbak,
neftóbak og munntóbak. Á mark-
aöi hér eru 44 sigarettutegundir.
Hvaöa munur er á þessum sígar-
ettum? Eru heilsusþillandi áhrif
þeirra mismikil?
j tóbaksreyk eru yfir 4.000 efni
og efnasambönd í formi loftteg-
unda, úöa og örsmárra rykagna.
Hér veröur gerö grein fyrir þremur
mikilvægum efnum í tóbaksreyk
og rætt um þaö hvaöa áhrif þaö
hefur á heilsuna ef dregiö er úr
notkun þeirra.
Tjara er samheiti á rykögnum og
úöa tóbaksreyksins en hún inni-
heldur mörg krabbameinsvaldandi
efni. Nú oröiö er mun minna af
tjöru í sígarettum en áöur var. Sem
dæmi má nefna aö áriö 1955 komu
aö meöaltali 39 milligrömm af tjöru
úr bandarískum sígarettum en 17
milligrömm áriö 1976. Átt er viö
þann reyk sem reykingamaöurinn
sogar aö sér, svonefndan aöal-
reyk, en allar mælingar eru reynd-
ar geröar í reykingavélum. Á þessu
tímabili hafa oröiö breytingar á
gerö og verkun tóbaksins, en einn-
ig hefur sían (fílterinn) haft sín áhrif
og minna er af tóbaki í hverri síg-
arettu en áöur var. i reyk þeirra
sígaretta sem hér eru til sölu er frá
1 milligrammi upp í 24 milligrömm
af tjöru, þannig mælt. Frá 1976 til
1983 minnkaöi meöalmagn tjöru
og nikótíns úr sígarettum á ís-
lenskum markaöi um nær þriöj-
ung. Á sama tíma jókst sígarettu-
sala á hvern fulloröinn íbúa lands-
ins (15 ára og eldri) um 12% eöa úr
2.250 stykkjum í 2.530 stykki áriö
1983. Sé unnt aö tala um meöal-
neyslu fulloröinna á tjöru og nikó-
tíni þá ætti hún samkvæmt þessu
aö hafa minnkaö allnokkuö á síö-
ustu sjö árum.
Þaö hefur lengi veriö vitaö, aö
hættan á lungnakrabbameini eykst
■
Magnusdottir
„Hafa frelsi til aö gera hvaö sem
er, hvenær og hvemig sem er!“ svar-
ar hún aö bragöi jjegar ég spyr hana
hvaöa draum hún eigi. „Mitt áhuga-
mál og starf í framtíöinni er mynd-
listin. Ég er búin aö vera fúskari í
mörg ár. Ég nenni ekki lengur aö
læra ekkert af mistökunum. Ég vil
vera góö. Ég hef verið svo óagaö
kvikindi, svo ég dreif mig aftur í
myndlistarskóla í langt og strangt
nám. Gott á mig,“ og hún staönæm-
ist viö stööumælana á Hallærisplan-
inu. Þeir minna á allar hindranirnar
sem eru á vegi þeirra sem fara i
gegnum strangan skóla. Á einum
stöðumælanna stendur „Tíminn út-
runninn" og á öörum „Snúiö áfram“.
Elín vindur sér aö þeim og snýr
snerlunum.
„Ég var að vinna meö Svörtu og
sykurlausu við búninga og leikgervi
og þá fann ég oft fyrir þvt aö ég var
meö fullmótaöa hugmynd um hvaö
ég vildi gera, en gat ekki fullunniö úr
henni, svo ég ákvaö aö laBra meira. i
skólanum hef ég veriö aö vinna meö
silki, kanna möguleika þess til hlýtar
og mála á það. Þaö er ótrúlega lif-
andi og skemmtilegt efni. Eftir skól-
ann langar mig til aö vinna meö fólki
sem kraftur er í og vill hrinda hug-
myndum sinum í framkvæmd. Ég
hef gert töluvert af alskyns gjörning-
um og ég ætla aö halda því áfram og
nýta mér árangur námsins svo óg
þurfi ekki aö ganga á veggi. Mitt
motto er:
jafnt og þétt meö fjölda þeirra síg-
aretta sem reyktar eru daglega.
Áhættan er einnig háö því hve
mörg ár viökomandi hefur reykt og
hve mikiö af reyknum hann dregur
ofan i lungun. Vegna alls þessa er
rökrétt aö áætla aö minnkun á
tjöru í sigarettum leiöi til minni
sjúkdómshættu í þessu tiliiti. Þaö
hefur líka komiö á daginn aö víöa
hefur dregiö úr tíöni lungna-
krabbameins, og viröist þaö aö
nokkru skýrast meö minni tjöru. Ef
einungis er litiö á minnkun tjörunn-
ar í hinum svonefndu léttu sígar-
ettum má þannig segja þaö heilsu-
farslega jákvætt aö skipta.
Minni tjara virðist draga úr
hættunni á hósta og slímmyndun.
Á hinn bóginn er enn sem komiö er
ekkert sem bendir til aö hættan á
mæöi og teppu í lungnapípunum
minnki af aö reykja tjöru- og nikót-
ínrýrar sígarettur. Þetta gefur til
kynna, aö hósti og slimmyndun viö
langvinnt lungnakvef starfi af tjör-
unni, en mæöi og surgur orsakist
fremur vegna lofttegunda eins og
köfnunarefnisdíoxiös og ósons,
sem berast lengra út í lungnapíp-
urnar en tjaran.
Nikótín flokkast til svokallaöra
alkalóíða. Aöeins lítill hluti af nikót-
ínmagninu í tóbaki kemst inn í lík-
ama þess sem reykir. Hluti nikó-
tinsins eyöist i eldinum og hluti
þess berst út i andrúmsloftiö meö
reyknum. Sogtækni hefur líka áhrif
á endanlegt magn nikótíns, sem
berst inn í líkamann. I heilanum
veldur nikótin hækkun á flestum
heilaboðefnum. Nikótín er a.m.k.
ein af ástæöunum fyrir því aö reyk-
ingamenn veröa oftast háöir reyk-
ingum og halda áfram aö reykja til
aö froöast fráhvarfseinkenni. I út-
taugakerfi örvar nikótín sjálfvirka
nýrnahettumerg, sem aftur losar
frá sér adrenalín. Mikiö af áhrifum
nikótíns á hjarta og blóðrásarkerfi
má rekja til þessara efna.
Mikil fylgni er milli magns tjöru
og nikótíns í sígarettum. Nikótín úr
sígarettum sem hér eru á markaöi
er á bilinu frá 0,1 milligrammi og
upp í 1,7 milligrömm. Þaö hefur
viljaö brenna viö aö þeir sem
skipta yfir í sígarettur sem eru nik-
ótínrýrri en þær sem þeir reyktu
áöur bæti sér þaö upp meö því aö
soga oftar aö sér. Hjá þeim sem
reykja léttar sígarettur er þéttni
tjöru, nikótíns og kolsýrlings í
blóðinu hærri en ætla mætti út frá
Stefna nógu hátt,
' svo þó ég renni á rassinn.
þá veröur falliö nógu langt
svo ég geti skipt um skoöun.“
Elin ar myndlistarmaóur við framhakto-
nám í Rietveid Akademic í Amaterdam
og leggur þar stund á fatahönnun og
máiun við leikhúsdeildina.
* %

C£>-