Tíminn - 25.09.1965, Blaðsíða 8

\
8
TÍSVÍiNN
LAUGARDAGUR 25 september 1965
SUDVESTUR AFRÍKA ER
TiMASPRENGJA SÞ
Hér eru innfæddir að vinna við sauSfjárrúningu meö nýtízku
rafklippum.
Nú á mánudaginn hófust
aS nýju réttarstörf alþjóSa
dómstólsins í Haag, eftir
nokkurra vikna sumarleyfi
dómaranna, sem sitja rétt
Inn. Fyrsta málið á dag.
skrá á þessu hausti er
ekki nýtt, heldur hefur það
verið fyrir dómstólnum síð
an árið 1960, og fjallar það
um apartheid-kynþáttalög-
in, sem stjórnin í Suður-Af
ríku setti á í Suðvestur-Af-
ríku, en það er fyrrverandi
nýlenda Þjóðverja.
Suðvestur-Afríka er gömul
nýlenda á Atlantshafsströnd-
inni í suðurhluta Afríku, og
eftir fyrra stríðið var hún tek
in af Þjóðverjum og gerð að
verndarsvæði Suður-Afríku á
vegum Þjóðabandalagsins. Eft
ir seinna heimsstríðið neitaði
stjórnin í S-Afríku að setja
verndarsvæðið undir yfirum-
sjón Sameinuðu þjóðanna.
Árið 1950 úrskurðaði alþjóða
dómstóllinn, að Suður-Afríka
væri ekki skyld til að skiTa
Suðvestur-Afríku til SÞ. —
Dómstóllinn tók það aftur
mjög skýrt fram, að þetta land
svæði gæti ekki verið tekið
inn í Suður-Afríku með ein-
hliða ákvörðun stjórnarinnar
þar í landi. Tíu árum seinna
árið 1960, kom kæra til dóm-
stólsins í Haag frá Eþíópíu og
Líberíu, þess eðlis, að suður-
Afríka hefði ekki leyfi til að
nota apartheid-lögin í Suðvesc-
ur-Afríku, og það væri skylda
þess, samkvæmt verndarsamn-
ingnum frá Þjóðabandalaginu,
að þessi lög yrðu tafarlaust af-
numin. Tveim árum seinna úr-
skurðaði dómstóllinn sér rétt
til a dæma í þessu máli.
Munnlegur réttarflutningur
hófst s.I. marz og stóð fram í
miðjan júlímánuð, þegar sum
arleyfin hófust. Þetta er þegar
lengsta mál, sem flutt hefur
verið fyrir alþjóðadómstólnum
og er búizt við því, að málflutn
ingnum ljúki í desember næst
komandi, en þá fara dómararn
ir að vinna að lokaúrskurðin-
um.
Suður-Afríkumenn hafa þeg
ar eytt ýfir 150 milíj&num isl.
króna tU að greiða laun og
kostnað af hóp lögfræðinga og
stjórnarstarfsmanna, sem verið
hafa í Haag allan þennan tím.
Lögfrææðingar og arir ráðgjaf
ar sækjendanna fá greidd laun
sín og kostnað frá sérstökum
sjóð úr samtökum, sem nefnd
eru Samtökin um samvinnu Af
ríkumanna, og aðallögfræðing
urinn hjá þeim er hinn kunni
bandaríski lögfræðingur Ern
est Gross.
Hvítir menn í Suður-Afríku
eru í miklum minnihluta, eða
1 á móti hverjum 4 svertingj
um. Hlutföllin eru eitthvað
hærri í Suðvestur-Afríku. í
þessum landshluta eru margir
kynþáttahópar, sem aftur skipt
ast í þjóðarbrot eða ættflokka
sem oft halda fram eigin hags
munum. Hinir svörtu íbúar
eru mjög sundraðir sín á
milli, og stærsti hópurinn er
nefndur „Basters1- sem dregið
ýr af enska orðinu „bastards“
eða „óskilgetnir". Hvítu íbú-
arnir eru einnig skiptir ,sín á
milli, en stærstu hóparnir eru
Afríkaeners Þá Þjóðverjar og
Englendingar.
Ein stærsta náma í heimi er
staðsett í Tsumeb, sem er á
norðurhluta verndarsvæðisins,
þar sem sex málmtegundir eru
grafnar úr jörðu, en þær eru
kopar, sink, silfur, cadium og
germaníum. Þessar námur eru
undir stjórn amerískra námu-
verkfræðinga. Demantar finn
ast á ströndinni í þessum lands
hluta og eru þeir allir mjög
verðmætir. Þá er mikil timb-
urframleiðsla í Suðvestur-Af-
ríku og einnig umfangsmikil
sauðfjárrækt. Þetta orsakar
það, að landið er mjög eftir-
sóknarvert, sérstaklega fyrir
stjórnina í S-Afríku, enda hef-
ur hún miklar tekjur af þessu
verndarsvæði sínu og vill iyrir
engan mun missa það.
Margir aðilar hafa bent á
það, að úrskurður dómstóls-
ins í Haag geti haft áhrif á
vald Sameinuðu þjóðanna í
framtíðinni. Ef dómstóllinn
dæmir landið af Suður-Afríku
þarf jafnvel að framkvæma
Ei'ramtiala a ois 12
Frá einni demantsnámunnl sem stendur við strönd landsins.
INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
NORÐUR í LAND
„Ágústsnjór á Holtavörðuheiði,
bíllinn öslar blauta leið brautin
rudd og ökugreið“.
Já það var kuldalegt um að lit
ast nyrðra 26. ágúst, föl í dala-
hlíðum og fénaður í stórhópum
við veginn, flúinn af heiðum. Hey
ið beið heimflutnings í fjölda
bólstra í Þingi. Við biðum um
stund Þjóðkunns kennimanns er
slást skyldi í förina á skógrækt-
arfund á Blönduósi. Loks kom
hann í brúðhjónabíl, hafði varið
að gefa ,saman. Var þá kveðið:
„Hann er að vinna hörkugrand,
hann er að kynna gaman
hann er að spinna hjónaband
hann er að tvinna saman.“
Komið var að kvöldi á hinn íyr-
irhugaða stað, sem húnvetnskt
skáld kvað um fyrir meira en ald
arfjórðungi:
„Hver sem lítur Blönduós borg,
burtu varpar allri sorg.
O.s.frv."
Og rausnarlegar voru móttök
urnar eki vantaði það. En oft
mun anda köldu á Blönduósi utan
af Húnaflóa og trjárækt mun þar
erfið. Einhver hæsta hríslan er
nlfurreynir, sem stendur í skjóli
kirkjunnar og beinlínis hjufrar
sig upp að henni eins og barn að
móður. Ýmsir runnar og blóm
geta eflaust þrifizt í skjóli og
talsvert er ræktað af fjölærum
jurtum og sumarblómum. Stein-
hæðablóm munu eiga hér vel við.
Þau eru lágvaxin ogx þola furðan
lega næðingana.
Ekki er mikil fyrirhöfn að gera j
lágar steinhæðir og litskrúð stein j
hæðablóma er mikið. Ýmis lauk-1
blóm, t.d. dvergliljur (crocus), j
perluliljur, túlípanar o.fl. geta ef
laust dafnað í sæmilegu skjóli.
Húnavatnssýsla er skóglaus orð
in fyrir löngu. En nýlegir trjá-
reitir sýna, að þar geta vaxið
skógar að nýju. Við sáum reitina
í Haukagili í Vatnsdal, þar sem
Kofoed-Hansen sáði til bjarka,
gróskulegan og fagran; og inn-
anum birkið vaxa þráðbeinar,
spengilegar blæaspir, fluttar þang
að af melnum að Garði í Fnjóska
dal. Fagur aspalundur, frá sama
stað ættaður, grær að Hofi í
Vatnsdal. Blæöspin mun vera
gömul í landinu, það sýna vaxtar-
staðir hennar fjórir á Austurlandi,
Tveir skógarlundir eru að vaxa
upp við Vatnsdalshóla og á Sauða
nesi hefur Jón Pálsson gróðursett
fjölda trjáa síðustu árin.
Skógræktarfólkið gekk í Þing-
eyrirkirkju 27. ágúst, söng þar
og hlustaði á frásögn Jóns Ás-
geirssonar af sögu kirkjunnar.
Var birt í lofti er út kom; fagn-
aði Vatnsdalur með sumarsól og
Flóðlundur með góðum veiting
um!
Það voraði seint nyrðra í ár.
8. ágúst stóð gullregn á Akureyri
í fullu blómskrúði, þ.e. um mán-
uði síðar en syðra. Samt virðist
veðráttan sumum trjátegundum
j sérlega hagstæð við fjarðabotna
\ og í dölum norðanlands. Allur
reyniviður er t.d. miklu grósku-
legri á Akureyri en í Reykjavík.
Sömuleiðis lerki og rauðgreni. Á
I Akureyri standa allmargar þráð-
I beinar 7—9 metra háar Alaska-
aspir til hinnar mestu prýði. Á
Oddeyri vaxa þær sérlega vel í ]
leirnum, sem Glerá hefur borið j
fram, enda munu þær oft vaxa i
við ár og vötn vestur í heimkynn- j
] um sínum í Alaska. Meyjarósa-
runnar 1—3 m. háir voru alroðnir
blómum á Akureyri í ár, og bónda
rósir blómgast þar prýðilega, enda
nær eingöngu ræktuð harðger
tegund (Pelonia officialis).
Næturfrost gerði víða um Norð
urland 28. júlí. Sást þá glöggt,
hve mikilvægt það er, að garð-
stæði séu á hagkvæmum stöðum
í lægðum skemmdist kartöflu-
gras mikið af frostinu, en í brekk-
um og á hærri stöðum stóð það
víða alveg óskemmt. Frost komu
aftur snemma í september og
,sást þá aftur munur garðanna eft-
ir legu og staðháttum. Moldin var
óvenju þurr í sumar og víða u:n
of, svo að gróður gulnaði. Uppi á
holtabörðum fauk sums staðar
Framhald á bls 12
Ktrkjan hér til hægri er Þing-
eyrrakirkja^ en myndin t. v. er
frá Arskógarströnd vi3 Eyja-
fjörS.