Morgunblaðið - 26.10.1985, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER1985
Krafan um frjálst markaðsverð á
gjaldeyri verður ekki kveðin niður
— sagði Soffanías Cecilsson á aðalfundi
Samtaka fiskvinnslustöðva í gær
Hér fer á eftir skýrsla Soffaníasar
Cecilssonar, stjórnarformanns Sam-
bands fiskvinnslustöðva, á aðalfundi
samtakanna í gær:
Fundarstjóri, góðir áheyrendur.
Ég mun nú rekja í stórum drátt-
um yfirlit um starfsemi sambands
fiskvinnslustöðvanna frá nóvem-
ber 1984 og til þessa aðalfundar
okkar í dag. Samband fiskvinnslu-
stöðvanna eru hagsmunasamtök,
sem starfa innan veggja Vinnu-
veitendasambands íslands. Nú í
rúmt ár höfum við notið fulls
starfs framkvæmdastjóra okkar,
Knúts Óskarssonar, sem ég vil
þakka ágætt starf og vil ég einnig
þakka þeim ágætu mönnum er á
bak við hann standa í Vinnuveit-
endasambandinu. Ég tel að við
megum vel við una hvað okkar
mál fá þar mikla umfjöllun, sem
ég trúi að beri ávöxt áður en allar
siglur falla.
6. nóvember 1984 fórum við
Knútur Óskarsson ásamt Jóni Páli
Halldórssyni á fund sjávarútvegs-
ráðherra í Alþingishúsinu. Var
sjávarútvegsráðherra gerð grein
fyrir þungum áhyggjum aðstand-
enda fiskvinnslunnar um afkomu
hennar, vegna mikilla kostnaðar-
hækkana að undanförnu. Meðal
annars voru samningar á lokastigi
á milli ASÍ og VSÍ þar sem samið
var um 20% launahækkun fyrir
fiskvinnsluna á samningstímabil-
inu. Rætt var um hugsanlega
gengisfellingu krónunnar í kjölfar
þessara kostnaðarhækkana. Geng-
isfelling var nánast óumflýjanleg,
þar sem útflutningsgreinarnar
voru þá þegar reknar með miklum
halla. Þá var rætt um áhrif geng-
isfellingar á afurðalánin með til-
liti til þeirra kerfisbreytinga er
áttu sér stað 21. október 1984, en
frá þeim tíma voru viðbótarlán er
voru óverðtryggð bundin gengi
skv. SDR með afturvirkni til 1.
júní 1983.
Gengisfelling myndi þýða að öll
hækkun afurðalánanna yrði eftir
innan bankakerfisins og koma
engum til góða öðrum en banka-
kerfinu sjálfu. Sjávarútvegsráð-
herra lýsti yfir skilningi sínum á
vanda fiskvinnslunnar og kom
fram að hann hefði þegar skipu-
lagt viðræður við ýmsa aðila inn-
an bankakerfisins, bæði hjá Seðla-
banka íslands og viðskiptabönk-
unum, jafnframt hefðu mál þessi
verið rædd innan ríkisstjórnar-
innar. Um efndir þessa er öllum
fullkunnugt. Seðlabankinn endur-
greiddi hluta, og ég endurtek
hluta, af sínu gengisálagi, en við-
skiptabankanir fengu að halda
sínum hluta og þar með bjargaði
fiskvinnslan afkomu viðskipta-
bankanna þetta árið. 20. nóvember
var gengið fellt til nokkurs léttis
fyrir þá sem áttu miklar birgðir
og höfðu lítinn skuldabagga, en
var skammgóður vermir fyrir þá
er illa stóðu með gengistryggð og
erlend lán. Næstu mánuði á eftir,
þ.e.a.s. frá byrjun desember fram í
byrjun maí 1985, er dollarinn
komst hæst í 42,77 og hafði þá
hækkað um 43,6% á undangengn-
um 12 mánuðum, var viðunandi
afkoma þeirra fyrirtækja er best
voru sett í landinu og verður vikið
nánar að því síðar.
Þann 18. febrúar hófst verkfall
sjómanna um allt land og hélst
það til 4. mars. Þegar grannt er
skoðað kemur í ljós að e.t.v. var
truflun af þessu verkfalli fyrir
sjávarútveginn ekki eins mikil og
menn skyldu halda nema e.t.v. í
Reykjavík, sé tekið tillit til þess að
aflakvótar eyddust ekki í verkfall-
inu. Mátti því líta á stoppið sem af
verkfallinu hlaust sem tilfærslu á
veiðum, enda þótt verkföll sem
þessi hafi ávallt slæmar afleið-
ingar fyrir alla aðila. Er líða tók á
maímánuð tók dollarinn að lækka
og nálgast hann nú óðfluga það
mark er hann var í fyrst eftir
gengisfellinguna í nóvember á síð-
asta ári. Var ljóst eftir fiskverðs-
hækkunina 1. júni og þróun ann-
ars tilkostnaðar, að þau fáu fyrir-
tæki er réttust við með gengisfell-
ingunni í nóvember voru nú aftur
komin í verulegan taprekstur.
Forráðamenn fyrirtækja innan
Sambands fiskvinnslustöðvanna
funduðu sjálfir og með þingmönn-
um sínum í öllum kjördæmum á
tímabilinu maí til júní og afhentu
þingmönnum tillögur sínar og
ábendingar til úrlausnar vandan-
um. Á fundi 11. júlí voru síðan
tillögur þessar úr öllum landshlut-
um samræmdar. Síðar sama dag
var gengið á fund forsætisráð-
herra, sjávarútvegsráðherra og
viðskiptaráðherra í Ráðherrabú-
staðnum við Tjarnargötu og þeim
kynntur fyrir hönd ríkisstjórnar-
innar tillögur Sambands fisk-
vinnslustöðvanna í 9 liðum til
lausnar á hluta þess vanda er fisk-
vinnslan og sjávarútvegurinn eiga
Soffanías Cecilsson
við að glíma. Þar er lögð höfuð-
áhersla á þær alvarlegu afleið-
ingar, sem stöðugt innstreymi á
erlendu lánsfé inn í hagkerfið
ásamt halla á ríkissjóði hefur á
samkeppnisstöðu útflutningsins
gagnvart innflutningi og þar með
stöðu útflutningsgreinanna í sam-
keppni við aðra atvinnustarfsemi i
landinu um framleiðsluþættina,
m.a. vinnuafl. Þá er ítrekað að við
gerð efnahagsáætlana fyrir árið
1986, ár útflutningsins, verði þess
gætt að utanríkisviðskipti verði
hallalaus og að skuldasöfnun er-
lendis verði stöðvuð. Lántökur
opinberra aðila verði lækkaðar
eftir þörfum til að ná þessum
markmiðum. Komið verði á
frjálsri verðmyndun á gjaldeyri.
Óþarfi er að rekja nánar tillög-
ur okkar frá 11. júlí þar sem þær
hafa allar birðt opinberlega og
mönnum því kunnugt um efni
þeirra. Verður vikið nánar að
þeim síðar.
Á fundi okkar 9. september
höfðum við hvorki séð né heyrt
viðbrögð ríkisvaldsins og var þá
ákveðið að undirbúa aðra píla-
grímsför. En einmitt þá barst
okkur í hendur plagg frá sjávar-
útvegsráðherra til ríkisstjórnar-
innar þar sem hann skýrir ríkis-
stjórninni frá tillögum okkar frá
fundinum 11. júlí og er þar fjallað
á nokkuð jákvæðan hátt um alla
liði tillagnanna og þeim atriðum,
er falla utan verksviðs sjávarút-
vegsráðherra vísað til samráð-
herra. Ber að þakka Halldóri Ás-
grímssyni, sjávarútvegsráðherra,
fyrir þau viðbrögð, enda þótt það
beri að undirstrika að ekki sé
hægt að taka viljann fyrir verkið,
því árangur er ekki farinn að sjá
dagsins ljós.
Nú er Alþingi saman komið og
þingmenn með tillögur og ábend-
ingar okkar forráðamanna fisk-
vinnslunnar í fórum sínum. Ráð-
herrarnir allir með minnisblað
okkar ásamt undirtektum og
greinargerð sjávarútvegsráðherra
um málið. Auk þess hafa þeir allir
í hugskoti sínu staðreyndirnar um
uppboð og gjaldþrot útgerða og
fiskvinnslufyrirtækja. En betur
má ef duga skal, við verðum enn
um sinn að vænta viðbragða.
Að framansögðu tel ég að við
höfum haldið vöku okkar við að
reyna að vekja ráðamenn þessarar
þjóðar af Þyrnirósasvefni, sem
hefur einkennst af draumum um
sjálfvirkt innstreymi erlends
gjaldeyris, sem hægt er að eyða í
gælufyrirtæki eða aðra óarðbæra
fjárfestingu. Háværar raddir
heyrast nú meir og meir um
frjálst markaðsverð á gjaldeyri.
Ég tel að þær raddir verði ekki
kveðnar niður. Nú þegar hafa
fyrstu sporin verið stigin af hálfu
hins opinbera i frjálsræðisátt.
Okkur gjaldeyrisframleiðendum
er nú heimilt, þó með heftu sjálf-
ræði, að hafa eignarhald á þeim
gjaldeyri, sem við öflum, í allt að
180 daga. Næsta skref ætti því að
sjálfsögðu að vera óheft sjálfræði
en útflutningsgreinarnar verða að
bera að fullu nema þeim takist að
hækka verð á erlendum mörkuð-
um, sem er nánast fjarstæðu-
kennt. Því skyldi bresk eða banda-
rísk húsmóðir vera tilbúin til að
greiða hærra verð fyrir fiskinn,
sem hún kaupir í soðið aðeins
vegna þess að framleiðslukostnað-
ur uppi á Islandi hefur hækkað?
Sé litið nánar á þau rekstrar-
skilyrði sem stjórnvöld hafa búið
þessari atvinnugrein á undanförn-
um árum og þau borin saman við
ástæður þess að ríkisstjórnir og
ráðherrar í öðrum löndum hafa
orðið að segja af sér kemur í ljós,
að giltu sömu lögmál hér á landi
yrðu ríkisstjórnir hér skammlífar,
því slíkt er afhroð í rekstrarskil-
yrðum undirstöðuatvinnugreinar
þjóðarinnar.
Eins og fram kom hér að fram-
an er nokkur munur á afkomu
frystingar eftir landshlutum. Sé
litið á tölur Þjóðhagsstofnunar
fyrir fyrstu 4 mánuði þessa árs, en
þær eru m.a. byggðar að nokkru á
könnun Sambands fiskvinnslu-
stöðvanna, kemur í ljós eftirfar-
andi:
Framlegðarstig frystihúsa eftir landshlutum,
Landié fyrstu fjóra mánuði 1985 (Tölur í hlutfalli við tekjur) f'joldi Hríefni Uun Umbúóir Framljitig
hluti fyrirt. % % % %
I.Suóurl. 1 42,9 19,9 2,9 34,3
2. Noróurl. E. 6 43,0 21,1 3,4 32,5
3. Reykjanes 2 41,8 22,1 3,6 32,5
4. NorAurl. V. 2 42,9 22,9 3,2 31,0
5. AuNturl. 2 46,1 23,1 3,3 27,5
6. Reykjarík 2 47,1 23,0 3,4 26,5
7. Veslurland 5 51,4 20,6 2,7 25,3
8. Vestfírðir 6 45,8 26,4 3,5 24,3
9. Vestm.eyj. 3 54,1 20,5 2,8 22,6
10. Allt landió 29 47,6 22,1 3,1 27,2
í gjaldeyrismálum, sem yrði til
þess að við ættum kost á því að
versla milliliðalaust með gjaldeyri
okkar á markaðsverði án milli-
göngu og forræðis hins opinbera,
þannig að við fengjum markaðs-
verð fyrir framleiðslu okkar eins
og það er á hverjum tíma. Okkur
yrði ekki lengur skammtað ákveð-
ið verð af hálfu hins opinbera, sem
oft á tíðum er langt undir mark-
aðsverði. Framboð og eftirspurn
réði verðinu.
1 annan stað verður að draga nú
þegar úr erlendum opinberum lán-
tökum, sem ásamt halla i ríkis-
fjármálum hafa leitt til óhóflegr-
ar samkeppni hins opinbera um
framleiðsluþættina og orðið til
þess að nú skortir mannafla í fisk-
vinnsluna. Þensla hefur orðið á
öllum tilkostnaði sem verslun og
þjónusta og önnur atvinnustarfs-
emi í landinu getur velt yfir í
verðlagið með hærri reikningum
Af þessu sést að mikill munur er
á afkomu frystingar í hinum ein-
stöku landshlutum. Það skal tekið
skýrt fram að framlegð segir ekk-
ert til um hver raunveruleg af-
koma er, hvort um sé að ræða tap
eða hagnað á starfseminni. Frá
tekjunum hafa eingöngu verið
dregnir stærstu kostnaðarliðirnir,
sem eru hráefni, vinnulaun og um-
búðir. Annar kostnaður ásamt
vöxtum, afskriftum o.s.frv. hefur
ekki verið dreginn frá. Hins vegar
gefa þessar tölur vísbendingu um
hvar afkoman er best. Einnig vek-
ur mikill munur á hráefnishlut-
falli ýmsar spurningar.
Sé vikið að saltfiskverkun, þá
sendi SÍF frá sér í september sl.
stærðar- og gæðaskýrslu yfir
blautverkaðan saltfisk, vertíðina
janúar—apríl 1985. Ég tel að sú
skýrsla sé nánast kennslubók fyrir
saltfiskframleiðendur og sanni að
fullyrðingar Austfirðinga, Snæ-