Morgunblaðið - 28.02.1986, Page 12

12 B
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. FEBRÚAR1986
legri ofsahræðslu við að vera á
sömu leið, þegar það fer að gerast
æ oftar að erfitt reynist að muna
að segja rétta nafnið á réttum tíma
eða þegar það fer að verða sífellt
meiri örðugleikum bundið að rifja
upp fyrir sér á stundinni, hvað gerð-
. ist fyrir tveimur dögum eða jafnvel
fyrir aðeins tveimur tímum.
Ég held, að það sé nauðsynlegt
að menn geri sér Ijósa grein fyrir
þeim ótta, sem grípur aldraða við
og við og getur gert þá afar ótta-
slegna og jafnvel miður sín. Menn
eiga þá að varast að hræða gamal-
mennin enn meira af hugsunarleysi
eða ógætni. Sem betur fer verður
ellihrumleikans vart svo hægt og
sígandi, að flest okkar geta tekið
þeim breytingum til hins verra með
ró og stillingu. En það skiptir miklu
máli, að þeir sem annast aldraða,
' hvort sem það er fjölskyldan eða
hjúkrunarlið, starfsfólk félagsmála-
stofnunar eða aörir, sem eru öldruð-
um innan handar, séu sér jafnan
meðvitaðir um þær leiðir, sem fyrir
hendi eru til þess að koma öldruð-
um til hjálpar og vera þeim til stuðn-
ings, þegar eitthvað bjátar á og ótt-
inn gerir vart við sig. Þarna þarf að
koma til næmleiki hjá aöstoðarfólki
hinna öldruðu og nauðsynleg nær-
gætni og nærfærni. Sé öldruðum
boðin hjálp og aðstoð, er í rauninni
verið að gefa í skyn, að viðkomandi
sé ekki lengur fær um að hjálpa sér
sjálfur. Og því ber svo sem ekki að
neita, að gamalt fólk getur oft verið
anzi stygglynt og óréttlátt í fram-
"vKomu sinni.
Það getur vel komið fyrir, að
aldurhnigið fólk hugsi: „Hvernig
stendur á því, að hún dóttir mín
skuli koma fram við mig eins og ég
sé einhver fáviti?" Og svo ör-
skömmu sfðar: „Skyldi hún virkilega
ekki gera sér grein fyrir því, að ég
er orðin gömul og þreytt og get
ekki lengur gert hlutina eins fljótt
og hún með alla sína athafnasemi?"
Fátækt og einsemd
Auk líkamlegrar hrörnunar eru
mestu vandamál ellinnar vafalaust
tengd slæmri fjárhagslegri afkomu
eða hreinni og beinni fátækt og svo
einmanaleikanum, sem fer að gera
vart við sig á efri árum. Það er sem
betur fer heldur ólíklegt, að nokkur
aldraður í Bretlandi komi til með að
deyja úr hungri-nú á dögum eða
geti ekki orðiö sér úti um hlý föt
og sængurfatnaö. En það eru hins
vegar allt of miklar líkur á þvi, að
mörgum öldruðum sé kalt að stað-
aldri og margir eru bæði illa nærðir
og illa klæddir í ofanálag. Það er
svo sem ekki vegna þess, að vel-
ferðarsamfélag okkar vilji ekki sjá
þeim fyrir þessum nauðsynjum,
».heldur vegna þess að umsóknir um
slíka hjálp eru flóknar í framkvæmd
og líka í augum margra beinlínis
Góð framtíð bygg-
ist á forvemd
— rætt við ÞóriS. Guðbergsson ellimálafulftnía
Undirbúningur efri áranna
er yfirskrift námskeiðs
sem haldiö verður dag-
ana 5., 6. og 7. mars
næstkomandi að Norð-
urbrún 1, Reykjavík. Við höfðum
samband við Þórir S. Guðbergs-
son, ellimálafulltrúa Reykjavíkur-
borgar, og báðum hann um að
segja okkur nánar frá þessu nám-
skeiði.
„Góð framtíð byggist á for-
vernd," sagði Þórir, „og það er
ekki síður mikilvægt að undirbúa
þetta æviskeið en önnur. Þetta er
fyrsta námskeið sinnar tegundar
sem haldið hefur verið hér fyrir
almenna borgara í Reykjavík, 60
ára og eldri, en nokkur félagasam-
tök hérlendis hafa boðið sínum
félagsmönnum upp á svipaða
fræðslu. í Noregi varfyrir 15 árum
sett á laggirnar sérstök deild innan
menntamálaráðuneytisins sem
annast hefur fræðslu, útgáfumál
og námskeiðahald í sambandi við
undirbúning efri ára. Félagsmála-
stofnun Reykjavíkurborgar hefur
aldrei unnið f þessum farvegi áður,
en við álítum að þörfin sé brýn.
Það er líklegt aö viöhorf manna
hér séu svipuð og á hinum Norð-
urlöndunum. Þegar farið hefur
verið af stað með slík námskeið
er gjarnan sagt í byrjun að þetta
sé nú frekar fyrir Jón og Gunnu
en viðkomandi aldraðan sem bent
er á námskeiðið, og stundum tekur
töluverðan tíma fyrir fólk að átta
sig á gagnsemi slíkrar upplýsinga-
miðlunar.
Meginmarkmið okkar er að
vekja fólk til umhugsunar um hvað
breytist þegar við förum að nálgast
ellilífeyrisaldur og hættum launaðri
vinnu og hvernig unnt er að bregð-
ast við nýjum og breyttum aðstæð-
um. Við verðum óneitanlega vör
við það hér í ellimáladeild að mikil
breyting verður hjá flestum, þótt
þeir hafi vitaskuld vitað af þessu
fyrirfram. Þeir hafa allt i einu 8
stundir á hverjum degi til ráðstöf-
unar til viðbótar og standa þá
frammi fyrir þeirri spurningu hvað
þeir eigi að gera við allan þennan
tíma. Eg held að gera þyrfti fleiru
öldruðu fólki kleift að minnka við
sig vinnu smám saman og einnig
að auövelda þeim að skipta um
vinnu og að taka að sér verkefni
sem ekki krefjast mikillar snerpu
ogálags.
Námskeiðið verður haldið á
kvöldin milli klukkan 20.00 og
22.00, dagana 5., 6. og 7. mars
að Norðurbrún 1 og verður skrán-
ingartíminn auglýstur sérstaklega.
Áætlað þátttökugjald er 500 kr og
er kennslan, kennsiugögn og kaffi
innifalið í þvf. Námsefnið verður
að nokkru leyti sniðið eftir óskum
hópsins og þátttakendur verða
ekki fleiri en 50 á þessu fyrsta
námskeiði.
Tryggingamál verða tekin fyrir,
þ.e. réttindi aldraðra hjá almanna-
tryggingunum og Iffeyrismál, en
báðir þessir málaflokkar þykja
mörgum flóknir. Húsnæðis- og
vistunarmál aldraðra verða rædd,
þróun þeirra undanfarin ár og
hvort þar sé einhverra breytinga
að vænta. Einnig hvort við getum
búið okkur undir að eldast í því
húsnæði sem við erum í nú þegar
eða hvort heppilegra sé að breyta
til. Það er e.t.v. aldrei mikilvægara
en einmitt á þessu æviskeiði þegar
mikiö er dvalið heima við, að hús-
næðið sé sniðið eftir þörfum þeirra
er þarbúa.
Sú þjónusta, heilsufarsleg og
félagsleg, sem öldruðum í Reykja-
vík er boöin, er orðin mjög um-
fangsmikil og munum við væntan-
lega taka heilt kvöld í að kynna
hana, hver hún er, hvað hún kostar
og hver borgar hana. Einnig verður
fjallað um heiisurækt, hollustu-
hætti og líkamlegar breytingar
sem eru samfara öldrun.
Ýmislegt fleira veröur tekið fyrir
á námskeiðinu s.s. umfjöllun um
mikiivægi hugræktar og jákvæðs
hugsunarháttar á þessu breytinga-
skeiði. Á þessum árum finnur fólk
oft fyrir dauðanum er það missir
maka og vini. Þá er mikilvægt að
geta rætt mál sín í trúnaði við
aðra, fengið aðstoð við aö komast
yfir sárustu sorgina og framar öllu
að einangra sig ekki. Maðurinn er
félagsvera og þörfin fyrir félags-
skap og samkennd er rík.
Stöðugt fleiri aldraðir íslending-
ar taka þátt í því starfi sem í boði
er á hverjum stað og við hér í
Reykjavík höfum orðið vör við að
samsetning hópsins hefur breyst
töluvert á undanförnum árum.
„Yngri“ aldraðir eru nú fjölmennari
en áður og flestallar stéttir þjóð-
félagsins eiga fulltrúa í starfinu.
Við eigum að vísu við þann „gleði-
lega“ vanda að stríða að félags-
starfiö er að sprengja utan af sér
húsnæðið, en innan árs mun rýmið
væntanlega aukast um 100% þar
sem að taka á í notkun 3 nýjar
fólagsmiðstöðvar fyrir aldraða.
Ætlunin er að reyna að auka þátt
aldraða fólksins í skipulagningu
niöurlægjandi. Og oft kemur þaö
fyrir, að aldraöir eru orðnir hálfr-
uglaöir í ríminu varðandi verðlag og
dauðhræddir við verðbólguna á
þann hátt, að yngra fólk á heldur
bágt með að skilja það. Gamalt fólk
kann að muna eftir því, þegar einn
poki af kolum kostaöi ekki nema tvo
shillinga og 10 pence. Þegar þeim
berst svo gasreikningur upp á 100
sterlingspund fyrir ársfjórðungs
upphitun og til eldunar, þá er ekki
nema von að þetta fólk verði alveg
skelfingu lostið yfir þessum gifur-
lega kostnaði.
Jafnvel þótt ellilífeyririnn yrði tvö-
faldaður, gætu aldraöar konur ekki
fengið sig til þess að fara að eyöa
heilum 100 pundum í að fá sér góða
og hlýja vetrarkápu. Við erum flest
fastir viðskiptavinir hjá Oxfam-
búðunum og á alls konar
kirkjubösurum og erum svo sem
ekkert að kvarta. En væri það ekki
alveg dásamlegt að hafa vel efni á
því að fá sér virkilega fallegan,
splunkunýjan fatnað fyrir vorið?
Að því er varðar vandamálið í
sambandi við einmanaleikann, þá
er ég eiginlega ekki alveg eins full
samúðar og skilnings og ég ætti
ef til vill að vera. Ég geri mér mjög
vel grein fyrir þeim innri einmana-
leika, sem býr með hverjum þeim
karli eða konu, er orðið hefur að
sjá á bak lífsförunaut sínum. Það
sem eftir er ævinnar veröur maður
að hátta einn og leggjast til svefns
í sínu einmanalega rúmi. Og það
verður aldrei neinn framar, sem álít-
ur mann vera þýðingarmestu mann-
veruna í heimi. En það er þó langt
frá því, að maður þurfi endilega
þess vegna að vera án félagsskap-
ar. Maður þarfnast þess, að þörf
sé fyrir mann — hve djúp er ekki
sú þörf að finna, að einhver þarfnist
manns og einhver sakni manns.
Það má ekki gleyma því, að í heimin-
um allt í kringum mann blasa við
alls konar þarfir, sem hægt er að
veita aöstoö sína við að uppfylla.
Ef okkur finnst við þörfnumst ástúð-
ar, eru alltaf til einhverjar leiðir, sem
við getum hagnýtt okkur til þess að
verða hennar aðnjótandi og eiga
hana skilið.
Mikilvægt að sinna
áhugaefnum sínum
Ég hef komizt að raun um, að
með því að taka þátt í margs konar
félagsstarfsemi eftir að ég lét af
störfum og fór á eftirlaun, þá hef ég
oröið aðnjótandi — ég áræði ekki
að segja: Hef unnið til og átt skilið
— mun meir ástúðar en ég minnist,
að mér hafi nokkurn tima fallið í
skaut á mínum yngri árum. Ég veit
svo sem, að ég er mjög heppin. Ég
veit að lífsreynslan, sem leitt hefur
mig inn á efri ár, heilbrigöa á líkama
og sál, með fjölmörg áhugamál í
farteskinu sem ég get ennþá sinnt,
er alls ekki dæmigerð fyrir alla í hópi
þeirra níu milljóna aldraðra ellilifeyr-
isþega, sem eru í Bretlandi núna.
En ólíkt því sem gerist meðal yngra
fólksins, sem er í fullu starfi og á
fyrir börnum og fjölskyldu að sjá,
þá höfum við hin öldruöu tima af-
lögu. Tíma til þess að taka þátt í
alls konar sjálfboðaliðsstarfi.
Sum okkar kunna að hafa vissa
ánægju af því að berjast gegn því,
að þílum sé lagt upp á gangstéttir
eða gegn þvi að fólki líöist að fleygja
rusli út um allar trissur eða að taka
þátt í baráttunni fyrir jafnrétti kynj-
anna, gegn kjarnorkuvopnum eða
fyrir því, að hætt verði að nota dýr
I
t
1
í
Heimilishorn
Bergljót Ingólfsdóttir
á lækkuðu verði
Ansjósu egg
Nú er núbúið að tilkynna lækkun
á eggjum, allt að 30% og
munar um minna. Það er ekki
að efa að það verður vel þegið
af neytendum enda egg tals-
vert dýr hér borið saman við næstu ná-
grannalönd okkar, sem svo oft er vitnað
til við ýmis tækifæri.
En á meðan eggin eru seld á tilboðs-
verði er sjálfsagt að nota sér það, hafa
þau soðin, gufusoðin, steikt og gera eggja-
hræru, búa til eggjaköku eða „ommelettu"
eins og oft er sagt. Það er líka hagstætt
að baka á meðan eggin eru ódýrari og
geyma svo í frysti til síöari tíma
Eitt og annað um egg
1. Ef sjóða á egg er nauðsynlegt að láta
þau ná stofuhita áður en þau eru sett
í sjóðandi vatnið, ellegar stinga með
fínni nál í breiðari enda eggsins til að
koma í veg fyrir að þau springi.
2. Gæta þari þess að suðutími og hiti sé
hæfilegur þegar soðið er, ef egg er
soðið of lengi getur hvítan orðið seig
undirtönn.
3. Ef harðsjóða á egg er best að setja
þau í álpott og láta kalt vatnið fljóta
vel yfir. Þegar suðan kemur upp er
potturinn tekinn af straumi og eggin
láta standa í vatninu í 15 mín., en þá
er vatinu hellt af og kalt vatn látið renna
á eggin. Hvítan í harðsoðnum eggjum
getur orðið seig og rauðan molnað ef
soðiðerof lengi.
4. Ef aðskilja á egg er best að gera það
þegar þau eru köld en aftur á móti
verður meira úr þeyttum eggjahvítum
ef þær hafa náð stofuhita.
1. Geymsla
Egg er best að geyma með breiðari
enda upp í bakkanum.
2. Egg geymast illa ef brestur kemur í
skurnina og þarf að nota sem fyrst.
3. Þegar eggjarauður verða afgangs er
best að setja þær í lokað ílát, setja
kalt vatn yfir og geymast þær þá í
nokkra daga í kæliskáp.
4. Eggjahvítur er hægt að geyma í nokkra
daga í lokuðu íláti í kæliskáp. Þær má
einnig frysta eins og þær koma fyrir
og þá er að sjálfsögðu hægt að geyma
þær lengur.
Ansjósu-egg
4 harðsoðin egg,
8 ansjósuflök,
50. gr. mjúkt smjör,
söxuð steinselja, graslaukur eða dill.
Eginn skorin í tvennt langsum, rauðan
tekin úr og saman við hana stappað ansjós-
um, smjöri og kryddjurtum. Þetta er síðan
sett með rjómasprautu í eggjahelmingana.
Góður forréttur með ristuðu brauði.
Skurnlaus soðin egg
(Pocheruð egg)
Egg eru soðin skurnlaus þannig: Eggin
brotin út í sjóðandi vatn, helst þarf það
að vera í pönnu eða lágum potti. Ut í
vatnið er sett salt og eggin soðin í 3—4
mín., hvítan vill dreifast og þarf að ýta
henni upp að rauðunni með trésleif.
4 egg soðin skurnlaus, vatnið látið drjúpa
vel af,