Morgunblaðið - 11.04.1986, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. APRÍL1986

m
SALARFRÆÐI
áirfaravarhlutaaf
daglegu amstri og önnum í
vestrænu þjóðfélagi eins
ogokkar þarsemönnur
hver manneskja virðist
■ vera á stanslausum
hlaupum daginn út og inn
til að halda í við eigin tíma eöa annarra -
eða er það ekki svo? Algengur samnefnari
fyrir sálarástand slíkra síhlaupandi þjóö-
félagsþegna er STRESS, streita sem sting-
ur kollinum upp úr sálarkytrunni við ýmsar
aðstæður og stundum svo oft og sífellt
að fólk hættir að átta sig á - það er a.m.k.
eitt þeirra atriða sem bent var á í samræð-
um við sálfræöingana Guðfinnu Eydal og
Álfheiði Steinþórsdóttur. „Það hættulega
við streituna er þegar hún kemst í vana
og fólk verður svo vant henni að því finnst
streituástandið eðlilegt."
Streitan eykst
Álfheiður og Guðfinna hafa rekið saman
Sálfræðistöðina frá haustinu 1983 og hald-
ið ýmis námskeiö varðandi mannleg sam-
skipti þar sem markmiðið er að kenna
þátttakendum að meta persónulegan stíl
í samskiptum og læra nýjar samskiptaað-
ferðir og námskeið um börn og sjálfstraust
o.fl. Nú síðast sendu þærfrá sér slökunar-
æfingar, „pakka" með snældu og leið-
beiningum í slökunartækni sem Svíinn
Anders Enquist samdi og þær hafa notað
í Sálfræðistöðinni og víðar. í inngangi leið-
beiningabæklingsins segir að æfingarnar
séu ætlaðar hvort heldur er til að gefa
þeim hugmyndir sem vilja kenna aðferöina,
og hinum sem sjálfir vilja læra að losna
við eigin spennu og óróa og er nánar sagt
frá aðferðum Enquist í þá veru á öðrum
stað í þessari grein.
Þær Álfheiður og Guðfinna segja eina
ástæðu þess að þærfóru út í útgáfu slök-
unaræfinganna vera þá að þær merki tals-
verða aukningu í streitu almennt manna á
meðal og að fólk hér sé yfirleitt mjög
stressað. „Það segir sig sjálft þegar fólk
vinnur langan vinnudag, jafnvel tvöfalda
vinnu, fjárhagsörðugleikar eru algengir og
húsnæðisörðugleikar bætast þar á ofan
hjá mörgum, þá eykur það líkurnar á skaö-
legum áhrifum streitu. í raun er ekki óal-
gengt að fólk sé svo spennt og stressað
að þegar þaö loksins kemur heim og leggst
á koddann getur það ekki sofnað, öll innri
spennan, sem hefur myndast yfir daginn,
þrýstirá," segir Álfheiður og Guðfinnar
, bætir við: „Sem dæmi um varanlegt
streituástand eru Islendingarnirsem fara
á sólarströnd til aö hvílast, en eru svo
yfirspenntir að það fara fyrstu dagarnir af
fríinu í að „ná sér niður" til að geta slappað
af og hvílst. Svo þegar tími kemur til að
fara heim úr fríinu þá kvíðir fólk fyrir að
„fara aftur í stressið". Þetta segir einfald-
lega þá sögu að margir líta á stöðugt álag
sem eðlilegan hlut af lífinu."
SALRÆNUM
ÞÖRFUNI
ÞARF LÍKA AÐ SINNA
Af streitu og áhrifum hennar
í samfélaginu — rætt við___
sálfræðingana Alfheiði Stein-
þórsdéttur og Guðf innu Eydal
Ytri kröfur uppfylltar -
dýpri þarfir vanræktar
En hvað er það sem veldur? „Fólk reynir
gjarnan að uppfylla kröfur samfélagsins
og eigin þarfir. Fullorðnir reyna að koma
sér fyrir í húsnæði þar sem þeir finna
öryggi og eins og mál hafa þróast og skil-
yrði fyrir slíku harðnað þá þarf fólk að vinna
mun meira til að ná endum saman. Og um
leið getur það oft ekki uppfyllt aðrat kröfur,
sem það gerir til sjálfs síns, s.s. kröfu um
einkalíf, kröfu um að vera góðir foreldrar,
um að stunda félagslíf, gefa sér tíma fyrir
eigin áhugamál og þar f ram eftir götunum,"
segir Guðfinna. „Það skapar svo togstreitu
þegar fólk er sífellt aö aðlaga sig þessum
kröfum en nær ekki á sama tíma að upp-
fylla eigin, dýpri þarfir. Að vinna mikið
verður fljótt að vana og fólk veitir því oft
ekki athygli. Þá verður auðvelt að missa
tengsl við aðra og mikilvæga hluti í lífinu.
Hins vegar er ekki svo að þessar óuppfylltu
þarfir séu úr sögunni, þær minna á sig á
óbeinan hátt - ekki síst og kannski oftast
með streitueinkennum. Þá benda þær á
að aukin krafa sé í samfélaginu um að
menn og konur standi sig, nái langt í lífs-
baráttunni og því fylgi aukið álag.
„Margirverða „prógrammeraðir", ef svo
má að orði komast, fyrir streitu strax í
bernsku," segir Guðfinna. „Og það getur
verið einskonar uppeldislegt atriði, sér-
staklega hvað varðar karlmenn. Þeim er
oft kennt að bæla niður og sýna ekki tilfinn-
ingar og sem fullorðnir menn eiga þeir
erfitt með að tjá sínar tilfinningar. Á þenn-
an hátt binda karlmenn oft orku sem kemur
fram í ýmiss konar stressi og í framhaldi
af því geta einkenni eins og of hár blóð-
þrýstingur og magasár orsakast, eins og
rannsóknir hafa sýnt."
Þó segjast þær merkja breytingu þarna
á, yngri menn sóu margir hverjir mun
ófeimnari við að sýna tilfinningar í lífi og
starfi. „Við vorum einmitt að velta Eiríki
Haukssyni, söngvara, fyrirokkurvarðandi
þetta. Hann er sjáifsagt á sinn hátt tímanna
tákn, leggur sýnilega tilfinningu í það sem
hann gerir og er óhræddur við. Það á
örugglega sinn þátt í vinsældum hans."
Hvað konur varðar þá segja þær Ijóst
að konur geti oft verið mjög bældar, en
gjarnan af öðrum orsökum en karlmenn.
„Konur eru oft óöruggar með sig, þora t.d.
ekki að sýna hvað í þeim býr. Það eitt
getur virkað sem innra stress. En margar
nútímakonur hafa hins vegar tileinkað sér
lífsstíl karlmanna, sérstaklega konur á
starfsframabraut. Þærverða stressaöar
og hlusta ekki á sinn innri mann, heldur
fara eftir leikreglum sem fyrir eru. Enda
sýna rannsóknir að konur eru á hraðri leið
með að ná körlum í hjarta- og æðasjúk-
Stressaðir foreldrar -
stressuð börn
En hvar koma börn inn í myndina? „Það
er ijóst að stressaðir foreldrar eiga stress-
uð börn," segirÁlfheiður. „Staða foreldra
og barna í dag er allt önnur en var hjá
kynslóðinni á undan, sem ól sín börn innan
mun fastmótaðri og ákveðnari ramma en
nú gerist. Ein afleiðingin er aö mæður í
dag eru oft að reyna að uppfylla kröfur
tveggja ólíkra lífsmynstra, þ.e. að reyna
að uppfylla kröfur heimilisins og vinna þar
starf, sem áður fyrr taldist fullt starf fyrir
eina konu, og á sama tíma að vera í fullu
starfi á vinnumarkaðnum. Slíkt getur ekki
gengið áfallalaust á báðum vrgstöðvum,
það er alveg Ijóst. Algeng afleiðing er
sektarkennd hjá foreldrum yfir að geta
ekki sinnt þessari djúpu þörf fyrir að vera
„góðirforeldrar" og geta sinnt sínum
börnum eins og þeim var sjálfum sinnt í
uppeldinu. Börnin skynja síðan þessa
sektarkennd og spila jafnvel á hana, en
sektarkennd er eyðileggjandi afl í öllum
samskiptum."
Einbeitingarleysi barna -
aukið vandamál
Þær benda á að algeng merki um breytta
Álfheiður Stein-
þórsdóttir og
Guðfinna Eydal.