Morgunblaðið - 22.05.1986, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, vmsrapn/fflvniJiuLíF FIMMTUDAGUR 22. MAÍ 1986
+
Krlont
Undra verður árangur
hjá Norsk Data
Það upphófst allt fyrir 19
árum í íbúð einni i Osló. Rolf
Skár, ungur tölvufræðingur sem
starfaði hjá norska ríkinu, átti
þar fund með tveimur samstarfs-
mönnum sínum til að leggja
drögin að stofnun nýs tölvufyrir-
tækis sem þeir ráðgerðu að nefna
Norsk Data. Þótt upphaflega
hafi verið ætlunin að stofnfé
fyrirtækisins yrði sem svaraði
100.000 dollurum, hafði þeim
félögum aðeins tekizt að safna
28.000 dollurum. En þeir treystu
á að brennandi áhugi og kraftur
þeirra bætti upp fjár-skortinn,
og þeir hófust handa — en ská-
luðu fyrir stofnun fyrirtækisins
í tei í stað norsks ákavítis, sem
var dýrara.
A árunum sem liðin eru frá stofn-
un fyrirtækisins hefur Norsk Data,
sem framleiðir tölvur af meðal-
stærð, aðallega fyrir verkfræðinga
og vísindamenn, dafnað og vaxið
og er nú orðið eitt traustasta tölvu-
fyrirtæki Evrópu. Undanfarinn ára-
tug hefur salan hjá Norsk Data
aukist um að meðaltali um 44% á
ári. Hagnaðurinn jókst um 55% á
BREZKIR hagfræðingar, sem
um árabil hafa verið að fárast
yfir illum afleiðingum verð-
bólguvaldandi kauphækkunum,
hafa ef til vill gefið löndum sín-
um betra fordæmi en til stóð. í
fyrstu könnun sem samtök við-
skiptahagfræðinga, SBE (Soci-
ety of Business Economists),
hefur gert frá því 1980 kom í
ljós að meðal árslaun félags-
manna (að friðindum meðtöld-
um) hafa hækkað á þessum tíma
úr 13.600 pundum í 23.200 pund,
eða að meðtaltali um aðeins 9,3%
á ári. Hins vegar hafa vinnulaun
almennt hækkað að meðaltali um
9,8% á ári i Bretlandi á þessum
samatíma.
Ekki svo slæmt? Á raunvirði,
þegar verðlagsbreytingar og verð-
bólga hafa verið tekin með í reikn-
inginn, eins og hagfræðingar eru
vanir að gera, hafa laun þeirra
aðeins hækkað um 10,2% á þessum
sex árum, en vinnulaun almennt
um 13,5%. Og það sem verra er,
þá hefur verðmæti hlunninda þeirra
(samvera með fallegum fyrirsæt-
um? sex vikna árlegur aðlögunar-
tími? rausnarleg hádegisverðar-
boð?) aðeins aukizt um 1,5% á
raunvirði á þessum árum.
Það kemur ekki á óvart vegna
mikilla almennra launahækkana (
City, ijármálahverfi Lundúna, að
vinnuveitendur þar greiða hæstu
launin. Einn heppinn félagi SBE
gaf upp 100.000 punda árslaun, og
ef reiknað er með hlunnindum og
aukagreiðslum gætu nokrir hag-
fræðingar í City verið með upp
undir 250.000 pund í árslaun.
Hagfræðingar bankanna í City hafa
fengið mestu launahækkanimar frá
1980: að meðaltali hafa laun þeirra
Launakjör hagfræðinga í
Bretlandi
Breytingar meðal grunnlauna
eftir starfsgreinum 1980—'86.
Heildar- Aö raun-
breyting gildl
Bankastarfsemi +90,8 +23,3
Hjá einkafyrirt. +90,6 +23,1
Önnurfjármálast. +62,0 +4,6
Háskólastörf +60,4 +3,6
Opinberfyrirtæki +58,3 +2,2
Ráðgjafastörf +54,5 +0,2
Opinberstörf +42,8 +7,8
Önnur störf +73,9 +12,3
síðasta ári og nam 48 milljónum
dolllara, og salan jókst á sama tíma
um37% í 250 milljónir dollara.
Á sama tíma og tölvufyrirtæki í
Bandaríkjunum eiga í nokkrum
erfiðleikumvegna samráttar í eftir-
spum, eiga stjómendur Norsk Data
við annarskonar vandamál að
stríða: Þeir vilja ekki að tekjumar
aukist um meira en 45% á ári. Þeir
álíta að allt geti farið úr böndum
verði vöxturinn örari. „Allir eru að
tala um samdrátt," segir Rolf Skár
forstjóri og aðalframkvæmdastjóri,
sem nú er 44 ára. „En 1985 var
bezta árið okkar til þessa."
Ein ástæðan fyrir ömm vexti
Norsk Data er sú mikla áherzla sem
lögð er á rannsóknir og þróun. Ár-
lega ver fyrirtækið sem svarar 24
milljónum dollara til þessara mála,
þar af 75% í hönnun hugbúnaðar,
og sifellt er verið að leita nýrra
nota fyrir tölvumar og nýrra tækja.
„Við smíðum engar eftirlíkingar,"
segir Skár. í sumum prófunum
utanaðkomandi aðila hefiir komið
fram að 16-bita miðlungstölvumar
frá Norsk Data eru nærri jafn fljót-
virkar og megintölvur, þótt stofn-
hækkað um 11,4% á ári, sem gefur
þeim 23,3% raunhækkun á þessum
sex árum. Óeigingjamir að vanda
era hagfræðingar í opinberam
störfum neðstir í launaröðinni. Frá
1980 hafa rauntekjur þeirra lækkað
um 7,8%. Hvað sem annars má um
þá segja verða hagfræðingar í þjón-
ustu hins opinbera aldrei sakaðir
um að hafa kynnt undir samvirkni
hækkandi launa og vaxandi verð-
bólgu.
(Heimild: The Economist)
kostnaður við svona tölvu sé aðeins
um 100.000 dollarar, sem er tiltölu-
lega lítið. Nú þegar hafa borizt
fleiri pantanir á nýjustu miðlungs-
tölvunni en á mest seldu tölvunni
af eldri gerð á sama tíma í fyrra.
Nýja tölvan býður upp á tvöföld
aflcost miðað við eldri gerðina, en
verðið er aðeins 15% hærra.
Önnur ástæða fyrir velgengninni
er útsjónarsemi Skárs í viðskiptum.
Vöxtur Norsk Data stafar að vera-
legu leyti af kaupum á öðram fyrir-
tækjum og samningum varðandi
markaðssetningu. Árið 1983 keypti
Norsk Data vestur-þýzka tölvufyr-
irtækið Dietz Computer Systems,
sem var í fjárhagserfiðleikum en
átti trausta viðskiptavini. Árangur-
inn varð sá að á árinu 1985 jókst
sala Norsk Data í Vestur-Þýzka-
landi um 100%. Einnigsamdi Norsk
Data um samvinnu við markaðs-
setningu við tæknisamsteypuna
Matra f Frakklandi, sem leiddi til
þess að sala Norsk Data þar í landi
komst upp í 20 milljónir dollara árið
1985 — sem er tfu sinnum meiri
sala en nokkumtíma fyrr. í Bret-
landi annast starfsmenn Norsk
Data sjálfir söluna, og þar varð
söluaukningin í fyrra 76%.
Til þessa hefur Norsk Data ekki
aðhyllzt þá kenningu margra evr-
ópskra keppinauta að „þú verður
að slá í gegn í Bandaríkjunum til
að ná fótfestu í Evrópu", eins og
Skár orðar það. Aðeins 7% heildar-
tekna félagsins koma frá Banda-
ríkjunum. Sérfræðingum ber saman
um að þessi stefna hafi borgað sig.
Til að hefja allshetjar söluherferð
í Bandaríkjunum þyrfti Norsk Data
að mæta Wang, DEC og Prime á
þeirra eigin heimavelli, segir Robert
L. Cole viðskiptaráðunautur hjá
Reinheimer Nordberg Inc. í New
York. Hann telur það mjög skyn-
samlegt hjá Norsk Data að nýta
sér áfram þá sérstöðu sem félagið
hefur náð í Evrópu.
Engu að síður hyggst Rolf Skár
auka umsvifin eitthvað í Banda-
ríkjunum. Er hann að leita að
bandarískum samvinnuaðila, sem
helzt ætti að vera fyrirtæki með
öflugt dreiflkerfí er skorti réttan
búnað að bjóða viðskiptavinum sín-
um. Leitin hefur aðallega beinzt að
framleiðendum skrifstofutækja eða
tölvufyrirtækjum sem eiga við ein-
hvem vanda að stríða.
Þegar til kastanna kemur getur
það orðið Norsk Data hagstætt að
félagið nýtur mikils álits í Banda-
ríkjunum. Félagið hefur tíu ára
samning við Link Flight Simulation
deildina hjá Singer Co. um að sjá
bandaríska fyrirtækinu fyrir tölvu-
stýrðum flughermum, flight simul-
ROLFSKÁR aðalforstjóri
trúir á rannsóknir og þróun:
„Við smíðum ekki eftirlíkingar."
ators, sem notaðir era við þjálfun
flugmanna á F-16 orrastuþotum. í
fyrstu efaðist bandaríski flugherinn
um hvort rétt væri að fela erlendum
aðilum að annast smíði tækjanna.
„Við sannfærðum þá um að fyrir-
tæki þetta væri tæknilega og fjár-
hagslega öraggt, og að verðið á
þjálfunartækjunum væri hagstætt
í samanburði við bandarísk tæki,“
segir Robert N. Kreidler, fram-
kvæmdastjóri þeirrar deildar Link
Flight er annast viðskipti við flug-
herinn.
BANDARÍSKA kvikmynda- og
kvikmyndahúsa-fyrirtækið
Cannon keypti nýlega félagið
Screen Entertainment, sem áður
var dótturfyrirtæki Thom EMI,
af ástralska fyrirtækinu Bond
Corporation fyrir 175 milljónir
punda (nærri 11 milljarða króna).
Aðeins viku fyrr hafði Bond
Corporation keypt félagið af
Thora EMI fyrir 125 milljónir
punda (um 7,8 milljarða króna).
Aðaleigandi og stjómarformaður
Bond Corporation er ástralski kaup-
sýslumaðurinn Alan Bond, sem á
fjölmiðla, bragghús og orkuver,
aðallega í Ástralíu. Eftir samning-
inn við Cannon sagði Bond að það
hafl aldrei verið ætlun hans í upp-
hafí að kaupa upp Screen Enterta-
inment, heldur hafí hann viljað
gerast hluthafl til að geta tryggt
sjónvarpsstöðvum sfnum í Ástralíu
afnot af kvikmyndasafni Screen
Entertainment sem í erú um 2.000
Þrátt fyrir undraverðan vöxt fé-
lagsins ríkir þar enn svipað and-
rúmsloft og hjá smærri fyrirtækj-
um. Yflrmenn þeir sem mikið ferð-
ast fá gluggalaus skrifstofuher-
bergi, á þeirri forsendu að starfs-
menn sem ekki era á sífelldum
þönum þurfi frekar á dagsbirtunni
að halda. Félagið á nokkra skíða-
skála í Noregi til afnota fyrir hópa
starfsmanna. Umhyggja félagsins
f garð starfsfólksins endurspeglast
í mjög góðum starfsanda. Þótt
ekkert sé greitt fyrir yflrvinnu hjá
Norsk Data vinnur að meðaltali um
þriðjungur starfsmanna, sem alls
era 2.250, fram yflr venjulegan
vinnutíma við lausn einhverra
vandamála, að því er Rolf Skár
segir. Undanfarið hafa margir
þeirra verið að vinna að því að nýja
32-bita miðlungstölvan frá Norsk
Data geti komizt á markaðinn fyrir
árslok. Sérfræðingar geta sér þess
til að nýja tölvan verði tvöfalt hrað-
virkari en Vax 8600 tölvan frá
Digital Equipment Corp., og ódýrari
í þokkabót. En jafnvel það er ekki
nóg fyrir Skár, sem er nærri sjúk-
lega vinnusamur, en ræktar rósir í
frístundum. „Takmark mitt er ekki
að smíða hraðvirkustu tölvu í
heimi," segir hann, „heldur að gera
arðgreiðslur til hluthafa sem mest-
ar.“
Hann er á réttri leið. Reiknað er
með að arðgreiðslur af hverju hluta-
bréfi hækki í ár í 3,75 dollara, úr
2,82 dolluram í fyrra, vegna 40%
söluaukningar. Bersýnilega hefur
Norsk Data miðað vel áfram frá
þvi stofnendumir skáluðu í tei f
byxjun. Var einhver að tala um
ákavfti?
(Heimild: Business Week)
Shell með nýtt benzín
Oliufélagið Shell er um þessar
mundir að kynna nýja tegund af
benzini i Bretlandi, og á þetta
benzín að minnka eyðsluna á
ekinn kílómetra og bæta gang
bílvéla. Hefur félagið þegar
hafið herferð til að kynna þetta
nýja benzin, og ætlar að veija 5
milljónum punda (um 310 millj-
ónum króna) i kynninguna i
Bretlandi.
Nýja benzfnið nefnist Formula
Shell, og hófst sala á því á öllum
benzínstöðvum félagsins á Bret-
landseyjum 19. maf, um svipað Jeyti
og annarsstaðar í heiminum. Í því
er nýtt efni sem olíufélagið neftiir
„spark-aider" eða kveilgubæti, og
á það að gefa betri kveikju, betri
brennslu benzínsins og jafnari gang
vélarinnar. Kveikjubætirinn fannst
við rannsóknir með leysigeislatækni
í rannsóknastöð Shell f Cheshire,
og var unnið að þróun efnisins í
öðram rannsóknastöðvum Shell
víða um heim.
Shell hefur fengið einkaleyfí á
notkun efnisins, sem inniheldur
örlítið af kalíum. Hefur nýja benzín-
ið verið rejmt í akstri, og tilraunabfl-
unum verið ekið um 6V2 milljón
kílómetra vegalengd alls. Þá hefur
Royal Automobile Club lagt blessun
sfna yfir notkun nýja benzínsins.
Nýja bensínið er selt á sama verði
og áður var á Shell-benzíni, og
vonast talsmenn félagsins til að það
styrki stöðuna á markaðnum gagn-
vart óháðum benzínstöðvum, sem
oft selja benzín með afslætti. Sumir
af keppinautum Shell í Bretlandi
hafa látið í ljós nokkrar áhyggjur
Cannon kaupir
kvikmyndadeild
Thorn EMI
kvikmyndir. Það gekk hinsvegar
ekki, og þar sem Bond vissi að
Cannon og fleiri aðilar höfðu áhuga
á að eignast Screen Entertainment,
ákvað hann að kaupa félagið. En
til að reka Screen Entertainment
þurfti bæði reynslu í kvikmynda-
gerð og mikið viðbótarfjármagn,
svo Bond gekk þegar til samninga-
viðræðna við Menahem Golan og
Yoram Globus, eigendur Cannon.
Samningar tókust svo klukkan 5.45
á fímmtudagsmorgni, tæpum sex
sólarhringum eftir að Bond keypti
Screen Entertainment.
Cannon greiðir alls 130 milljónir
punda í reiðufé. Nokkuð af kaup-
verðinu fær Bond í hlutabréfum í
Cannon, en þeim fylgir sæti í stjóm
Cannon. Þá fær Bond sýningarrétt
á myndum Screen Entertainment í
Ástralíu, forgangsrétt að sýningum
allra Cannon-mynda í Ástralíu, og
hann verður dreifíngaraðili fyrir
ástralskar myndir í Bandaríkjunum.
Frændumir Menahem Golan og
Yoram Globus keyptu Cannon fyrir-
tækið fyrir hálfa milljón dollara árið
1979, en félagið átti þá við rekstrar-
örðugleika að stríða. Golan er
stjómarformaður, en Globus for-
stjóri. Eftir að þeir eignuðust Cann-
on hefur vöxtur félagsins verið
mjög ör. í fyrra nam veltan hjá
Cannon 150,8 milljónum dollara
(rúmlega 6 milljörðum króna), og
hreinn hagnaður af rekstrinum var
15,2 milljónir dollara. Framleiðir
fyrirtækið um 30 kvikmyndir á ári,
og átti meðal annars þrjár myndir
á kvikmyndahátíðinni í Cannes.
Árið 1982 keypti Cannon
Classic-kvikmyndahúsin í Bret-
landi, en í þeim era alls 198 sýning-
arsalir. Með kaupunum á Screen
Entertainment eignast Cannon 197
ABC kvikmyndahús til viðbótar
með 294 sýningarsölum. Þá fylgir
Elstree kvikmyndaverið með f kaup-
unum, og einkaréttur á öllum kvik-
myndum og sjónvarpsmyndum
Screen Entertainment.
(Heimild: Financial Times)
vegna nýja eldsneytisins og þeirrar
miklu auglýsingaherferðar sem
ákveðin hefur verið. Eins og tals-
maður eins olíufélaganna komst að
orði: „Ef það er rétt sem Shell
heldur fram hefur félagið bætt
samkeppnisaðstöðu sína svo mjög
að það á eftir að valda keppinautun-
um miklum vandræðum."
Esso er helzti keppinautur Shell
á benzínmarkaðnum í Bretlandi, en
þetta era söluhæstu benzínfélögin,
og nokkum veginn jöfn f efsta
sætinu. Talsmaður Esso vildi ekki
tjá sig um nýja benzínið frá Shell,
en sagði að Esso ætlaði að gera
margskonar tilraunir með Formula
Shell til að ganga úr skugga um
hvort fullyrðingar Shell ættu við rök
að styðjast.
(Heimild: Financial Times.)
Hagfræðingar