Morgunblaðið - 15.08.1986, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. ÁGÚST 1986
B 13
Eðalsteinar
— áttu að lækna augnsjúkdóma, varna eitrun
koma í veg fyrir drykkjuskap ...
Allt frá ómunatíð
hafa menn verið
hrifnir af allskon-
ar eðalsteinum
og í tímans rás
hafa þeir gjarnan
verið tákn um ríkidæmi og
vald. Furstar, konungar og
annað heldra fólk hefur löng-
um prýtt sig dýrustu steinum
og konur undirstrikað fegurð
sína með því að bera þá. Kom-
ið hefur fyrir að menn hafa
fórnað lífi sínu fyrir dýrmæta
eðalsteina og stundum hafa
menn þakkað steinum líftór-
una. Hér áður fyrr var það
nefnilega þannig að menn
héldu að steinar hefðu yfir
töfravaldi að ráða. Smaragður
átti til dæmis að lækna augn-
sjúkdóma, safír varnaði eitrun,
ametyst kom i veg fyrir
drykkjuskap, turkis var ætlað-
ur við hverskonar hræðslu og
svo mætti áfram telja. En til
þess að þessi huldi kraftur
steinanna nýttist sem skyldi
urðu menn að bera þá innan-
klæða eða leggja á þann hluta
líkamans sem sjúkur var.
Þegar um mánaðarsteina
er að ræða þá sáu stjörnu-
fræðingar forðum samband
milli mannfólksins, dýra, steina
og stjarna. Og endirinn varð
sá að hver mánuður hlaut sinn
sérstaka stein. Þessi hefð með
mánaðarsteina er orðin al-
þekkt um heim allan.
Granat
Janúar
Granat hefur löngum verið
talinn sérstakur vináttusteinn
og að sögn ágætis vörn gegn
slysum. Nafnið Granum er úr
latinu og þýðir kjarni eða korn.
Granat er til í ýmsum litum,
einna algengasti liturinn er þó
dökkgrænn. Steinninn er al-
gengur í Tékkóslóvakíu,
Astralíu, Suður-Afríku, Tans-
aníu og Madagaskar.
Ametyst
Febrúar
Ametystinn var talinn góð
vörn gegn drykkjuskap hérna
áður fyrr svo og þjáningarfullri
ást. Þá þótti það auka dóm-
greind manna að bera slíkt
skraut. Nafnið ametyst er
komið af gríska orðinu amet-
hystos og merkir „ekki undir
áhrifum". Þessi skrautsteinn
getur verið dökk- eða Ijósfjólu-
blár, dekksti ametystinn er
ættaður frá Síberiu, en algeng-
astur er steinninn í Suður-
Ameríku, Afríku, Madagaskar
og Kóreu.
Akvamarín
Mars
Sagt er að akvamarín hjálpi
hermönnum í bardaga og
tryggi sjómönnum gott leiði
um hafið. Nafn steinsins er
samsett úr latnesku orðunum
aqua (vatn) og mare (haf).
Litur akvamaríns getur verið
frá vatnsbláu og yfir i blá-
grænt. Steininn er helst að
finna í Suðvestur-Afríku, Tanz-
aníu, Indlandi, Sri Lanka og
Madagaskar.
Demantur og bergkristall
Apríl
Demanturinn er harðastur
og verðmætastur steina og er
álitinn tákn hreinleika og
styrks ásamt því að vera steinn
stríðsmannsins og kærleikans.
Bergkristallinn sem ekki er
eins verðmætur var til forna
gjarnan notaður sem drykkjar-
bikar og til framleiðslu annarra
nytjahluta. Nafnið krystallos
er komið af þeirri trú Grikkja í
gamla daga að steinninn væri
ís. Nafn demantsins adamas
er einnig úr grísku og merkir
óbrjótanlegur. Bergkristallinn
er litlaus, en demantar geta
verið gulir, brúnir, grænir, blá-
ir, rauðleitir og svartir. Stærstu
demantarnir hafa fundist í
Suður-Afríku og á Indlandi en
bergkristallar finnast víða um
heim.
Smaragður
Maí
Smaragðurinn er tileinkaður
Venusi, gyðju ástarinnar, og
er sagður færa hamingju.
Smaragðsauðæfin við Rauða-
hafið voru grunnur að ríkidæmi
faraóanna egypsku, en einnig
eru margir frægir smaragðar
komnir úr fjárhirslum Inkanna
fornu. Nafnið er griskt,
smaragdos, sem aftur á rætur
í fornindverska orðinu marakt-
am sem þýðir að lýsa eða
glitra. Liturinn er grænn. í dag
má finna steina við Rauðahaf-
ið, í Suður-Ameríku, Suður-
Afríku, Zambíu og Indlandi svo
eitthvað sé nefnt.
Mánasteinn, perla
Júní
Á Indlandi er mánasteinninn
heilagur. Hann er oft borinn
sem verndargripur gegn mar-
tröð en er einnig tákn um ást
hjá ungu fólki.
Mánasteinninn er litlaus, en
getur haft á sér fölbláa, app-
elsínugula eða gula slikju.
Þennan stein er helst að finna
á Sri Lanka, Indlandi og Ma-
dagaskar.
Perlur eru oftast hvitar, en
þær geta haft á sér bláa, gula,
rauða, græna eða svarta slikju.
Perluveiðar eru einkum stund-
aðar i Persaflóa, við Indlands-
strendur og Sri Lanka, suður-
og vesturströnd Ástralíu og við
Mexíkó og strönd Kaliforníu.
Rúbín
Júlí
Steinn elds og sólar og e!nn-
ig tákn frelsis og stolts. Nafnið
rubens er úr latínu og þýðir
rauður. Rúbín er meðal dýr-
ustu steina sem til eru og
stórir rúbínar eru enn sjald-
gæfari en stórir demantar.
Hann er til með ýmsum rauð-
um blæ. Mikilvægustu fundar-
staðir eru Sri Lanka, Burma,
Thailand, Kenýa og Tansania.
Ólívín
Ágúst
Ólívín táknar vináttu. Hann
er einnig nefndur perídot eða
krýsólít. Hann var í miklum
metum á barrokktimabilinu.
Nafnið krýsólít er grískt og
merkir gullsteinn.
Þegar fyrir Krists burð var
ólívín notaður af Egyptum í
skartgripi. Steinarnir voru sótt-
ir í eyjuna Zeberged í Rauða-
hafi, þarsem þeirfinnast enn.
Ólívín getur verið gulgrænn,
ólífugrænn eða brúnleitur á lit-
inn. Hann er að finna í Noregi,
Burma, Ástralíu, Bandaríkjun-
um, Zaire og Brasilíu.
Safír
September
Safírinn var talinn vörn gegn
stríðsleikjum og hinu illa og
talinn koma í veg fyrir eitrun.
Einnig er steinninn þekktur
sem tákn alvörunnar og nafnið
af grískum toga. Liturinn er í
ýmsum bláum afbrigðum, en
einnig litlaus, gulur, bleikur,
grænn, fjólublár og svartur.
Finnst hann meðal annars
Kashmir, Burma, Sri Lanka og
Thailandi.
Ópal
Október
Sérstakur steinn haustsins.
Sagt er að hann tryggi eigend-
um góða framtið. Upprunalega
nafnið upala er af indverskum
toga og þýðir verðmætur
steinn. Litbrigðin í ópal gera
hann ólíkan öðrum steinum en
að auki finnast hvítir, bláir,
grænir, rauðir, svartir og gulir
ópalar. Steinninn er aðallega í
Ástralíu og Mexíkó.
Tópas
Nóvember
Tópasinn var talinn halda
þreytu í skefjum. Þá var hann
álitinn varðveita tengsl og trú-
festu milli tveggja einstaklinga.
í eina tíð átti hann að geta
brugðið huliðshjálmi yfir eig-
endur sína. Nafnið má rekja
að Svartahafi til eyjunnar Top-
atsos, þar sem steinarnir
finnast helst. Aðallitir eru gul-
ur, rauðbrúnn, Ijósblár, rós-
rauður og bleikgrænn.
Tópasinn finnst til að mynda í
Suðvestur-Afríku, Banda-
ríkjunum, Mexíkó og víðar.
Turkís
Desember
Sagan segir að turkísinn
hafi átt að færa hamingju og
ríkidæmi. Nafnið er komið frá
Tyrklandi og steinninn var orð-
inn þekktur og vinsæll árið
4.000 fyrir Krist. Þá notuðu
indíánar hann og fleiri. Litur
steinsins getur verið himinblár
og einnig eplagrænn og oft
kemur fyrir að hann er með
brúnum eða svörtum yrjum.
Steinninn þykir hvað fallegast-
ur í íran en hann má einnig
finna í Bandaríkjunum, ísrael,
Kína, Afghanistan, Tanzaníu
og austarlega í Ástralíu.
GRG