Morgunblaðið - 30.10.1986, Blaðsíða 54

ð<3
54
1R«r JiafTÖTHO ,0E H’TOAaUTMMn .GfiaAJaMUOSOM
MORGUNBLAÐIÐ, FTMMTUDAGUR 30. OKTÓBER 1986
íslensk efnahagsstefna
eftir Guðlaug
Tryggva Karlsson
Þjóðin saknar Alþýðuflokksins í
stjóm efnahagsmála. Við lifum á
mesta góðæri sem hér hefur þekkst,
samt er viðskiptajöfnuður áætlaður
á þessu ári neikyæður um 2,2 millj-
arða króna. Á sama tíma er
vöruskiptajöfnuðurinn áætlaður
hagstæður um 3,9 milljarða króna.
Hvað veldur þá þessu tapi? Jú,
vaxtajöfnuður, þ.e.a.s. það fé sem
þjóðin borgar eriendum Qármagns-
eigendum, er óhagstæður um
hvorki meira né minna en 6,1 millj-
arð króna. Hið mikla góðæri dugir
þá ekki til þess að greiða hallann
að greiðslujöfnuðinum, heldur er
lokaniðurstaðan 2,2 milljarða króna
tap á gjaldeyrisbúskapnum, sem
hvergi getur komið annars staðar
frá en utanlands. Sem sagt, skuld-
imar hækka enn í góðærinu.
Gífurlegar skuldir
Skuldir þjóðarbúsins eru nú um
74 miiljarðar króna. Það er athygl-
isvert að skoða þróun þessara
skulda. Það sem stingur í augun
er hin gífurlega aukning skulda-
byrðarinnar eftir 1980. Á næstu
árum tvöfaldast skuldir þjóðarbús-
ins. Alþýðuflokknum var mjög núið
þvf um nasir 1979 að hlaupast frá
þeirri stjómarsamvinnu, sem hann
þá tók þátt í upp úr kosningasigrin-
um mikla 1978. Formaður flokks-
ins, Jón Baldvin Hannibalsson,
hefur reyndar lýst þeirri stjómar-
þátttöku sem pólitísku umferðar-
slysi yfir höfuð talað. Hvað var það
þá, sem flokkurinn vildi ekki taka
þátt í að leiða þjóðina út í? Það var
nákvæmlega þessi skuldasöfnun,
sem núna mergsýgur þjóðarbúið
þannig, að þrátt fyrir mesta góðæri
Islandssögunnar þá emm við ekki
borgunarmenn enn. Það er freist-
andi að reyna að átta sig eitthvað
á þ ssari skuldasúpu, en nokkrir
homsteinar verða að nægja.
Fjárfestingarmistök
Þjóðin er nú talin eiga heilli
vatnsaflsvirkjun of mikið í landinu
og samt hamast hún við að byggja
Blönduvirkjun til viðbótar. Kostnað-
aráætlun við hana er upp á eina 6
milljarða, þannig að hér höfum við
strax 12 milljarða til að borga vexti
af. Reyndar em tíu prósent kostn-
aðar við Blönduvirkjun áætluð í
girðingarvinnu fyrir bændur í
Húnaþingi ásamt vegalagningu og
átaki í uppbyggingu fjárhúsa í hér-
aðinu, þannig að þjóðin fær að
borga vexti af því líka.
Ósamið er um
vatnsréttindin
Krafla gamla er upp á 4,5 millj-
arða og Suðurlína, sem einn ágætur
iðnaðarráðherra lýsti sem hreinu
drasli, er upp á hálfan annan millj-
arð. Þá tókst öðram hæstvirtum
iðnaðarráðherra að fjárfesta upp á
milljarð í hönnunarkostnaði við
Fljótdalsvirkjun, — vonandi em það
ekki bara gaddavírsrúllur og kengj-
ur.
Sé einnig haft með í dæminu
ofljárfesting, sem blasir við í sum-
um atvinnuvegum, mislukkaðar
verksmiðjur, og áfoll sjóða og banka
landsins af ýmsum málum, ásamt
stórhýsum og öðmm minnismerkj-
um, sem seint verða kennd við
verðmætasköpun útflutningsat-
vinnuveganna eða framleiðni yfir-
leitt, þá sést, að stór hluti þeirrar
fjárfestingar, sem þjóðinni hefur
verið steypt í skuldimar fyrir, em
algjörlega óarðbærar ef ekki ger-
samlega ótímabært mgl. Gegn
þessu barðist Alþýðuflokkurinn,
enda stofnaður til þess að sjá hags-
munum íslenskrar alþýðu og þjóðar
farboða en alls ekki erlendum fjár-
magnseigendum.
Óðaverðbólga
Á sama tíma og þessi skuldasöfn-
un stóð yfír var svo öllu verðmæta-
skyni þjóðarinnar stefnt í voða með
óðaverðbólgu á annað hundrað pró-
sent þegar hún náði sem hæst, og
þar með var eyðilagður sá gmnd-
völlur til spamaðar, sem einn getur
dugað öllum þjóðum til farsællar
atvinnuuppbyggingar.
Það er svolítið skondið að heyra
stjómarflokkana núna hæla sér af
því að hafa komið verðbólgunni nið-
ur. Skyldu þeir vísvitandi reyna að
gleyma þeim sannindum að sá veld-
ur miklu sem upphafínu veldur?
Varla þarf þó að búast við þvf, að
nokkur andstöðuflokka Alþýðu-
flokksins á þingi játist við verð-
bólgudraugnum. En hvemig vom
þá þessi mál þegar Alþýðuflokkur-
inn réði þeim? Allan þarsíðasta
áratug fór Alþýðuflokkurinn með
verðlagsmál í viðreisnarstjóminni
undir fomstu Gylfa Þ. Gíslasonar
viðskiptaráðherra. Þá var meðal-
verðbólga allan áratuginr um 10
prósent. Er það nema von að þjóðin
sakni Alþýðuflokksins við stjóm-
völinn í stað einhverra angurgapa,
sem eyðileggja allt í upphafí og
telja sig svo stórmenni að geta
plástrað það eitthvað seinna.
Allt verðtryggt
nema launin
Tekist hefur að halda góðu at-
vinnustigi í landinu og auðvitað ber
að geta þess líka sem vel er gert.
En hvert er þá viðhorf alþýðu lands-
ins til andstöðuflokka Alþýðu-
flokksins? Skyldu húsbyggjendur
vera búnir að gleyma því, þegar
launin þeirra vom fryst, en vaxta-
vísitalan látin ganga miskunnar-
laust á þá, bundin tveimur hélstu
kostnaðarvísitölunum, fram-
færsluvísitölu og byggingarvísitölu?
Er það ekki annars furðulegt fyrir
launafólk, að allt skuli vera verð-
tryggt í þessu landi nema launin?
Þjóðarbú, sem býr við gífurlegar
erlendar skuldir í arðlausum fjár-
festingum, getur aldrei gengið
framhjá þeirri staðreynd í slnum
innri málum.
Gjaldeyririnn í vaxtagreiðslumar
getur auðvitað hvergi komið annars
staðar frá en úr útflutningsatvinnu-
vegunum og gjaldeyrisöfluninni.
Getu þeirra til þess að útvega ríkis-
sukkinu erlent fjármagn em auðvit-
að viss takmörk sett, þrátt fyrir
algjört góðæri. Byijað er á því að
leggjast á útflutningsatvinnuveg-
ina, en í framhaldinu er þess svo
auðvitað gætt, að kaupgeta al-
mennings sé ekki svo mikil, að fólk
geri of miklar kröfur á innflutning,
þ.e.a.s. á gjaldeyriseyðslu.
Aðferðin er því sú að færa niður
kaupgetu almennings. Þá er meira
eftir til þess að hægt sé að standa
við greiðslur af öllum arðlausu Qár-
festingunum, sem erlendu lánin
vom slegin fyrir upphaflega. Þann-
ig skýrist hin furðulega þverstæða
að í mesta góðæri sem yfír þetta
land hefur gengið em öll föst laun
hraksmálega lág. Þar hefur ríkis-
valdið vissulega haft forustu,
samanber meðferðina á BSRB á
sínum tíma og eftirleik samning-
anna, og laun ríkisstarfsmanna nú.
Opinberir starfsmenn em svo
sannarlega ekki búnir að gleyma
þeim hörmungum, enda ber sjálft
launaumslagið þeirra þess vitni alla
daga. Dæmin blasa líka við úr þjóð-
félaginu, hvorki er hægt að manna
sjúkrastofnanir né skóla. Það hefur
vissulega verið launafólki og þjóð-
inni dýrt, að Alþýðuflokksins hefur
ekki notið við í stjómun efnahags-
mála síðustu ár.
Landbúnaður í fjötrum
Sé svo litið til einstakra atvinnu-
greina blasir ofstjómin við. í
rauninni mætti lýsa henni best með
tveimur orðum: miðstýring og kvóti.
Landbúnaðurinn, sem haldið hefur
lífí í þjóðinni frá landnámsöld, er
nú svo kominn, að bændur em sett-
ir í einn allsheijar hringdans um
hugtök eins og fullvirðisrétt, bú-
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
„Löngu er nú tímbært
að íslensk þjóð njóti
Alþýðuf lokksins við
stjórnvölinn í landinu
og mótun skilvirkrar
efnahagsstefnu, sem
gagnast jafnt háum
sem lágum.“
mark og kvóta. Einhvemtíma var
sett á búmark, en þeir græddu
mest sem svikust mest undan því.
Þetta var látið viðgangast í nokkur
ár eða þangað til kerfíð sprakk al-
gjörlega í fyrravetur. Þá hófust
heimsendingar seðla á fullvirðisrétti
á mjólk. Ungir bændur sem höfðu
verið kvattir til þess af „hagfræði-
ráðgjöf" miðstýringarinnar að
íjárfesta sem mest, til þess að geta
framleitt sem mest, til þess svo að
ráða við skuldimar og ránsvextina,
fengu tilkynningu um það að þeir
fengju ekki krónu fyrir framleiðsl-
una fram til nýs verðlagsárs, eða
1. september.
Lá við borð að þeim væri gert
að skrúfa fyrir mjólkurframleiðsl-
una „si svona" með vorkomunni og
gróandanum. Aðrir máttu gefa
mjólkurbúunum mjólina, — enda
yrði hún ekkert lækkuð til neyt-
enda. Skrýtin tilkynning það, fannst
mörgum.
Þá er kjötfjall í landinu, smjör-
fjall og endar sjálfsagt með því að
þessi þjóð sem ekki hafði ofaní sig
fyrir nokkmm áratugum verður að
henda mat í stómm stíl. Svo ekki
sé minnst á allt hungrið í veröldinni
í kringum okkur.
Bændur fá ekki
að lækka verðið
Allt ber þetta að sama bmnni.
Atvinnustarfsemi, sem ekki tekur
mið af tilgangi sínum, í þessu til-
felli að brauðfæða landsmenn,
heldur framleiðir fyrir kerfíð, —
lendir í ógöngum og þeim, sem síst
skyldi verður að blæða. Staðreyndin
núna er líka sú, að verð á hefð-
bundnum landbúnaðarafurðum er
alltof hátt til að standast samkeppn-
ina við aðra matvöm. Þjóðin hefur
það einnig á tilfínningunni, að
stjóm landbúnaðarmála banni
bændum að lækka verðið til þess
að bæta stöðu sína á markaðinum,
því það henti ekki kerfínu. Auk
þess blasir það við, hversu erfítt
þetta mál í rauninni er, að fóðurein-
ingin í niðurgreiddu komi, komið í
skip í Bandaríkjunum eða í Evrópu,
er um þijár krónur, en fóðureining-
in í heyi framleiddu hér á landi er
um þrisvar sinnum dýrari og jafn-
vel enn dýrari í graskögglum, sem
einnig geta verið mjög mismunandi
að gæðum.
Þessu vandamáli er svo bjargað
fyrir hom með fóðurbætisskatti,
sem auðvitað gerir matvömna enn
dýrari en hún þyrfti að vera. Vissu-
lega er þetta vandamál, sem veldur
unnendum íslensks landbúnaðar
andvökunóttum, en stoltir íslend-
ingar ætla auðvitað að lifa í landinu
sínu á íslenskum landbúnaðarafurð-
um hvað sem það kostar. Hinir
verða bara að lifa líka.
Kvótaútgerð
I sjávarútveginum er annað
kvótamglið í gangi. Þar hvöttu
menn á sínum tíma til ofljárfesting-
ar, þrátt fyrir viðvaranir allra
hugsandi manna, jafnt í sjómanna-
samtökunum, útgerðinni og í
Alþýðuflokknum. Alls ekki var
hlustað á þetta, þangað til físki-
stofnunum var ofboðið. Þá hafði
verið byijað með skrapdagakerfíð
og síðan kvótann. Hann gmndvall-
aðist á þriggja ára sögulegri
viðmiðun ásamt mögulegum sókn-
arkvóta.
Skussamir fengu kvóta líka og
gátu nú hafið nýja tegund útgerð-
ar, — kvótaútgerð. Fiskurinn var
fyrirframseldur í sjónum á allt að
7—8 krónur kílóið, en þeir sem lentu
á milli laga hjá kerfínu máttu gjöra
svo vel og kaupa. Smáfíski var hent
og öðram óarðbæmm físki. Pólitísk-
ir þénarar mnnu á slóðina. Algjör
baklás kom í endumýjun fískiskipa-
stólsins og er nú talið að meðalaldur

Móde/satntökin.
BLUES - ROCK
FIMMTUDAQUR í EVRÓPU
sl«"MrrSJSluhela|
T.F.R er ný hljómsveit (tríó) sem hlað-
in er reyndum köppum úr poppinu.
Þeir eru Rúnar Júlíusson söngvari og
bassateikari, Tryggvi Húbner gítaristi
og Finnur Jóhannsson trommari og
söngvari. Þeir félagamir eru með fjöl-
marga þrælgóða „blues-rock standar-
da" að eigin sögn. T.F.R. er hörku-
band sem svíkur engrn.
Módelsamtökin sýna glæsilegan
tískufatnað undir stjórn Unnar Am-
grímsdóttur.
X morgun hefst í EVRÓPU fyrsti riðill-
inn í hópkeppni íslandsmótsins í aero-
bic. Ennþá er hægt að skrá þátttöku
í símum 39123 og 35355.
Um næstu heigi kemur söngvarinn
FORREST tii íslands og skemmtir í
EVRÓPU, að ^jálfsögðu!
ítalskt „þjóðarkvöld" á sunnudaginn
Borðapantanir í síma 35355
WorUCtðSS■
(/)
•ö.
cr>