Morgunblaðið - 30.10.1986, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. OKTÓBER 1986
33
iar út-
»að?
lengst og starfsævi styst. Og á end-
anum munu sjúklingamir gjalda fyrir
með versnandi þjónustu illa borgaðra
lækna í hlutastarfí.
Hvemig skyldi dæmið líta út frá
þjóðhagslegum sjónarhóli? Á næstu
10—15 ámm verða 600—700 íslensk-
ir læknar erlendis. Venjulega er þetta
fólk sem flokkast undir „góða náms-
menn“. Langoftast fjölskyldufólk,
menntaðir makar og böm. En lækn-
ar kunna bara eitt fag; lækningar.
Og þeir snúa ekki aftur eftir 10—15
ár og gera „eitthvað" annað. Þótt
„hlíðin sé fögur" munu fæstir að
loknu 10—15 ára námi leggja faglegt
sjálfsmorð og eftiahagsþrengingar á
sig eða fjölskylduna. Kolskeggi fam-
aðist jú betur en Gunnari Hámundar-
syni forðum daga. Það má fullyrða
að stór hluti þessara lækna hefði
valið sér annað fag í háskóla hefðu
þeir haft rökstudda leiðsögn varðandi
atvinnuhorfur og þörf í læknastétt.
Eins og málum er háttað er giap-
ræði fyrir ungt fólk að leggja út í
læknisfræðinám. Og ekki síður er
það þjóðfélagslegt glapræði að þetta
fólk skuli ekki fara í annað „arð-
bært“ nám t.d. viðskipti, verkfræði,
fískvinnslufræði, tækninám o.s.frv.
Það er alvarlegt mál fyrir íslend-
inga að glata þessu fólki úr landinu;
þetta er útflutningur á menntamönn-
um áþekkur vandamáli þróunar-
landa, á vondri amerísku nefht
„braindrain". Og ekki síður alvarlegt
mál ef hægt er að koma í veg fyrir
það. Og þar stendur hnífurinn í
kúnni; það er hægt, en enginn gerir
sig líklegan til að taka það að sér.
Ekki einu sinni hagsmunafélag
lækna eða íjármálavaldið.
Það er löng saga að baki ^öldaút-
skriftum úr læknadeild og verður sú
saga ekld rakin hér. Hefur í fjölmörg
ár verið bent á aðsteðjandi hættu en
ýmis öfl, reyndar ekki síst stúdentar
og ungir læknar, hafa gert lítið úr
henni.
Hvemig sem á málið er Iitið er
öllum ljóst árið 1986, að í mikið óefni
er stefht. Það skiptir engu máli hvort
er einhveijum um að kenna. Það sem
skiptir máli em aðgerðir til lausnar
vandans og það skjótar aðgerðir.
Slíkar aðgerðir koma til með að
skipta unga lækna gífurlega miklu
máii og einnig þjóðarbúið. Tími til-
finningaseminnar og bjartsýninnar
er liðinn og rökhyggja verður að ráða.
Hvað er þá til ráða? sem fyrr sagði
verða 600—700 íslenskir læknar sér-
menntaðir erlendis á næstu 10—15
ámm. Langflestir þeirra munu starfa
áfram erlendis uns atvinnutækifæri
býðst á íslandi. Þeir munu þannig
viðhalda sérþekkingu sinni, oft á
bestu spítölum erlendis, og verða
flestir tilkippilegir að flytja aftur heim
ef tækifæri býðst á fyrstu 5 og
kannski uppundir 10 ámm að loknu
sémámi. Venjulega kemur samt að
því, þegar afkvæmin em 12—14 ára,
að gera þarf upp um endanlegt þjóð-
emi.
Það er ljóst afl mikill lækna —
„varaforði“ verður til taks um ára-
bil. Má fullyrða að næstu 10—15
árin verði ekki beinlínis þörf á að
útskrifa lækna frá læknadeildinni til
að fullnægja vöntun á læknum. Verð-
ur ódýrast og auðveldast að nota
varaforðann í stað þess að sóa mann-
afla og fjárfestingu eins og gert er
nú.
Hinsvegar væri óæskilegt, að
starfsemi læknadeildar yrði fiyst al-
gerlega. Miklu eðlilegra væri að
flármagn, starfskraftar og aðstaða
yrði notuð til að styrkja sémám
lækna á íslandi og þar með rannsókn-
ir í læknisfræði, ekki síst í ljósi
minnkandi möguleika íslenskra
lækna til sémáms erlendis. Líklega
yrði læknadeildin samt að útskrifa
5—10 nýja lækna árlega til að tryggja
viðhald nýjustu þekkingar og þar
með fyrirbyggja faglegt kynslóðabil
innan stéttarinnar. Læknadeild há-
skólans gæti þannig auðveldlega
snúið þessu vandræðamáli úr vöm í
sókn. Um leið yrði vinnufyrirkomu-
lagi á spítölum gjörbreytt því yngri
og óreyndari aðstoðarlæknum myndi
fækka en reyndari læknar myndu
ganga inn í störfin. Að loknum breyt-
ingatímanum yrðu mun færri læknar
útskrifaðir en gert er nú, trúlega
15—20 árlega.
Ég hefi í greinarkomi þessu bent
á eftirfarandi staðrejmdin
1. Ógnvænleg offjölgun er á læknum
á Islandi.
2. Þessir læknar munu ekki skila sér
aftur til íslands nema með sér-
stökum aðgerðum.
3. Ungu fólki er ekki greiði gerður
með því að veita því aðgang að
læknisfræðinámi í jafti ríkum
mæli og nú tíðkast
4. Ef ekki verður gripið í taumana
munu íslendingar glata fjölmörgu
menntafólki úr landi, sem annars
myndi ganga í önnur störf.
5. Hægt er að leysa vandamálið með
því að horfast í augu við það. Eða
á læknamáli: Rétt lækning er háð
réttri sjúkdómsgreiningu.
Höfundur lýkur sémámi næsta vor
ílyflækningum lyá NewBritain
General Hospital við háskóiann í
Connecticut
'i
T 'J rp Pf
97 ' ir 1 MmM
[ 1 i 1
I y Jjf | ,1-iB ■ 1 I
Gamla prestsetrið í Görðum á Akranesi má muna sinn fífil fegri.
Nú er unnið að endurbyggingu þessa sögufræga húss og er ráðgert
að ljúka vinnu að utan fyrir veturinn.
Lengi hafa verið uppi hugmyndir
um að endurbyggja þetta merka
hús og færa það í upprunalegt horf.
Að sögn Gunnlaugs Haraldssonar,
forstöðumanns Byggðasafnsins í
Görðum, var Hjörleifur Stefánsson
arkitekt fenginn til að mæla húsið
upp og gera af því nýjar teikningar
og í samræmi við þær er unnið að
endurbyggingunni. „Við höfum
fengið styrk til þessa verkefnis hjá
húsfriðunarsjóði og eins hafa stjóm
og forráðamenn Sementsverksmiðj-
unnar styrkt þessa framkvæmd
eftir megni. Á þeirra vegum hafa
verið smíðaðir gluggar og hurðir
en að öðru leiti fer framkvæmdin
fram á vegum Byggðasafnsins."
Gunnlaugur kvað hugmyndina vera
þá að reyna að ljúka útivinnu að
mestu fyrir veturinn og síðan hefj-
ast handa við gerð innréttinga.
Ráðgert væri að setja í húsið muni
í eigu safnsins sem minntu á bú-
setu, kirkju og kristnihald í Görðum
og varðveita síðan húsið sem sýn-
ingarhús í tengslum við Byggða-
safnið. JG
AF ERLENDUM
VETTVANGI
eftir PAUL LEGG
PLO sögð áför-
um frá Túnis
Hertar öryggisráðstafanir yfirvalda í Túnis undanfarnar vikur
hafa rennt stoðum undir þær tilgátur að PLO, Frelsissamtök
Palestínu, séu að undirbúa brottflutning frá Túnisborg, en þar
hafa aðalstöðvar stjómmáladeildar samtakanna verið frá árinu
1982.
Að sögn stjómarerindreka
bendir margt til þess að ver-
ið sé að undirbúa samdrátt, sem
gæti falið í sér mikla fækkun
starfsfólks PLO, eða úr 450
manns auk fjölskyldna þeirra í
færra en 50. Meðal þeirra sem
talað er um að fluttir verði á brott
er hugsanlegt að verði yfirmaður
öryggismála PLO, Salah Khellef,
betur þekktur undir nafninu Abu
Iyad, sem talinn er ganga Yasser
Arafat næstur að völdum. Yrði
þá skrifstofa hans flutt til ein-
hvers annars arabaríkis; hann
hefur þó borið á móti því að yfir-
völd í Túnis hafi farið fram á
brottflutning hans. Einnig gæti
komið til verulegrar fækkunar í
starfsliði skrifstofu Arafats sjálfs,
sem er fjölmennt. Rætt er um að
verið sé að falast eftir aðstöðu
fyrir aðalstöðvar PLO í Bagdad,
höfuðborg íraks, eða Khartoum,
höfuðborg Súdans. Yfirmaður
stjómmáladeildar PLO, Farouk
Khaddoumi — sem er einskonar
utanríkisraðherra PLO — yrði þó
líklegast áfram með aðsetur í
Túnisborg, því þar era aðalstöðvar
Arabandalagsins sem Palestínu-
menn þurfa að eiga góð samskipti
við.
Þeir sem til þekkja benda á að
PLo hafi að undanfömu verið að
fækka starfsfólki sínu í Túnis —
en þangað fluttu samtökin aðal-
stöðvar sínar eftir að þeim var
vísað úr landi í Líbanon árið 1982
— eða allt frá því ísraelar gerðu
loftárás á búðir PLO við Túnis-
borg í október í fyrra. Næstu
vikumar eftir loftárás ísraela —
sem varð 68 Palestínumönnum
og Túnisbúum að bana — fluttu
hundrað starfsmanna PLO með
fjölskyldur sínar úr landi, aðallega
til Bagdad. Nú síðustu vikumar
hefur á ný komið skriður á brott-
flutninginn, og enginn helztu
leiðtoga PLO er í Túnis um þessar
mundir. Fyrir nokkram mánuðum
sagði Arafat að samtökin væra
ekki lengur með neina menn und-
ir vopnum í Túnis. Era aðalstöðv-
ar herstjómar samtakanna nú í
Norður-Yemen.
Aðdragandinn að þeim algjöra
brottflutningi starfsmanna PLO,
sem búizt er við á næstunni, er
sá að á undanfömum vikum hefur
sambúð PLO við yfírvöld þar í
landi farið hríð-versnandi, aðal-
lega eftir að Túnisstjóm herti
mjög á öryggiseftirliti í landinu
seint á nýliðnu sumri. Skyndilega
stóðu þá Palestínumenn sem
komu til Iandsins án landvistar-
leyfis frammi fyrir því að þeim
var vísað frá; sérstöku flugvallar-
hliði fyrir Palestínumenn var
lokað og þeir verða nú að fara
gegnum lögreglu- og tollskoðun
eins og aðrir ferðamenn; og að
sögn Palestínumanna hafa margir
þeirra verið kvaddir fyrirvaralaust
til lögreglunnar þar sem persónu-
skilríki þeirra era könnuð til að
ganga úr skugga um að þeir séu
ekki skæraliðar úr vopnuðum
sveitum Palestínumanna.
í sjálfu sér era þessar aðgerðir
yfirvalda smávægilegar, og yfir-
menn hjá PLO hafa ekki orðið
fyrir neinum óþægindum. En það
hefur bersýnilega angrað Pal-
estínumenn að gripið var til
aðgerðanna fyrirvaralaust og án
samráðs við þá. Sagt er að Arafat
hafi vísvitandi skilið vegabréf sitt
eftir á flugvellinum við Túnisborg
til að tjá þannig óánægju sína
þegar hann fór þaðan í byijun
september. Ástæðan fyrir aðgerð-
um Túnisstjómar — sem valdið
hafa þessum vinslitum — er vax-
andi ótti við að tengjast, beint eða
óbeint, alþjóðlegri hryðjuverka-
starfsemi. Sagt er að þessi ótti
hafí kviknað fyrst eftir loftárás
ísraela á búðir PLO í Hamman
Shatt, um 25 km frá Túnisborg,
í fyrra. Á vissan hátt varð árásin
til þess að styrkja samstöðu lands-
manna með Palestínumönnum þar
sem Túnisbúar vora einnig meðal
fallinna, en árásin sýndi Túnis-
búum einnig skelfíngarmynd
hemaðarátaka, sem þeir hafa
haft blessunarlega lítil kynni af.
Eða eins og einn talsmanna yfir-
valda komst nýlega að orði: „Við
tveimur körlum, öðram frá Líban-
on, hinum með sýrlenzkt vegabréf
en búsetu í Túnis.
Haft er fyrir satt að atburður-
inn í Marokkó hafi vakið svo mikla
reiði hjá Habib Bourguiba Túnis-
forseta, sem nú er 83 ára, að
ráðherrar hans hafi síðan forðazt
öll samskipti við Palestínumenn.
Innanríkisráðherra Túnis, Zine el
Abidine Ben Ali (sem sagður er
valtur í sessi þar sem honum tókst
ekki að koma í veg fyrir land-
flótta Mohammed Mzalis fyrrum
forsætisráðherra í september, en
forsætisráðherrann var þá fallinní
ónáð), virðist hafa ákveðið að
ræða alls ekki við neina fulltrúa
PLO. Að sögn erlendra sendifull-
trúa er eina sambandið sem PLO
hefur nú við yfirvöld einkaviðræð-
ur Hakam Balaoui sendiherra
PLO í Túnis — sem er áhrifamik-
ill innan samtakanna — við Hedi
Mabrouk utanríkisráðherra Túnis,
en þar hefur ráðherrann ekki
komið fram sem samningamaður
ríkissljómarinnar, heldur aðeins
viljað beita áhrifum sínum óform-
lega.
Yfirvöld hafa ekkert viljað láta
Forseti Túnis, Habib Bourguiba, tekur á móti leiðtoga Frelsissam-
taka Palestínumanna, Yasser Arafat, í höll sinni f Túnis.
eram friðsöm þjóð; við erum óvan-
ir vopnaskaki; munið það að
sjálfstæðisbarátta okkar leiddi
ekki til blóðugra átaka, eins og í
Alsír, heldur var hún leyst með
samningum."
Ótti Túnisbúa fékk byr undir
báða vængi aðeins nokkram dög-
um eftir loftárásina þegar fréttin
um ránið á farþegaskipinu Achille
Lauro barst út um heim, en skipu-
leggjandi ránsins var Abu Abbas,
sem hafði aðsetur í Túnisborg. I
ár hefur það enn aukið áhyggjur
yfirvalda að æ oftar hefur það
komið fyrir þegar hryðjuverka-
menn era handteknir að þeir hafa
borið fölsuð vegabréf frá Túnis.
Talið er að mörg þessara vega-
bréfa komi frá Líbýu þar sem þau
vora gerð upptæk í fyrra þegar
30.000 verkamenn frá Túnis vora
reknir úr landi. En yfirvöldum
þótti loks nóg komið fyrir tveimur
mánuðum þegar tvær konur bú-
settar í Túnis vora handteknar í
Marokkó með sprengiefni falið í
postulínsvösum í fóram sínum.
Yfirvöld í Marokkó skýrðu síðar
frá því að konumar tvær hafi
verið starfandi í óaldaflokki með
uppi opinberlega um ástandið, en
í einkaviðræðum viðurkenna tals-
menn stjómvalda að málið sé
„vandmeðfarið". Orðrómur þess
efnis að stjómvöld ætli að óska
eftir brottflutningi PLO er ekki
talinn á rökum reistur. Það væri
ekki í anda þeirra mannúðar-
hugsjóna sem knúðu Habib
Bouiguiba til að bjóða þeim til
Túnis í upphafi. Stjómmálalega
væri það andstætt vilja meirihluta
æsku landsins, sem hefur samúð
með málstað Palestínumanna, og
það veikti sterka stöðu stjómvalda
í utanríkismálum. Túnisstjóm
getur nú sagt við róttækari araba-
ríki: „Þið hvetjið PLO í orði, en
við veitum þeim athvarf."
Engu að síður virðist ríkis-
stjómin halda fast við þá ákvörð-
un sína að tryggja öryggi landsins
og bægja frá hættunni á að
hryðjuverk geti í framtíðinni á
einhvem hátt verið tengd Túnis.
Þær aðgerðir sem þessi ákvörðun
hlýtur að hafa í för með sér, virð-
ast óhjákvæmilega ýta á eftir
brottflutningi PLO frá Túnis.
Höfundur er blaðamaður hjá
brezka blaðinu The Observer.