Morgunblaðið - 08.03.1987, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. MARZ 1987
18 B
Festum þykir heldur
óskemmtilegt að láta
ljúga að sér. Það er þó
ekki sama á hvaða stigi
lygin er, svo undarlegt
sem það kann að virðast. Ef menn
ljúga lítilsháttar er það kallað að
hagræða sannleikanum og telst
ekki mjög stór yfirsjón. Segi menn
vísvitandi ósatt til að komast hjá
óþægindum, ljúgi sér til friðar,
eins og það er kallað, þá er það
talið skiljanlegt en ekki karlmann-
legt. Ljúgi menn til að firra aðra
óþægindum heitir það hvít lygi
og er oft ekki illa séð. Ýki fólk
sögur sem koma öðrum illa kall-
! ast það ómerkilegheit og þykir
afleitt. Spinni menn upp sögur
um aðra heita þeir lygarar og
rógberar og mæla þeim fáir bót.
Segi menn hins vegar stórkarla-
; legar sögur til að frægja sig
komast þeir stundum á spjöld sög-
unnar og kallast stórlygarar.
Einna frægastur slíkra er Munc-
hausen sem sagði af sjálfum sér
furðulegar og stórýktar sögur.
Er þess skemmst að minnast þeg-
ar hann var eitt sinn á ferð að
vetri til og það hafði snjóað slík
kynstur að í þorpi einu sem hann
fór um stóð aðeins efsti toppurinn
af kirkjutuminum upp úr. Þar
batt hann hest sinn. Skömmu
seinna snögg hlánaði og dinglaði
hesturinn þá niður úr kirkjuturn-
inum þorpsbúum til stórrar furðu
og Munchausen til vandræða.
Við Islendingar höfum líka átt
okkar stórlygara. Einn af þeim
var kallaður Halldór biskup. Hann
smíðaði eitt sinn kerald og lét
ausa það fullt, áður en það var
gyrt. Það lak ekki einum einasta
dropa. Þetta var á laugardags-
kvöldi. Daginn eftir kom fólk til
kirkju. Það gekk maður undir
manns hönd að keraldinu, og
sagðist Halldóri svo frá að allir
hefðu verið hlessa á því að það
skyldi ekki leka. Kvað hann mönn-
um hafa þótt þetta svo mikilsvert
að tveir hafi dáið af undrun.
Halldór fór líka einu sinni út í
fjarskalegt hvassviðri. Gat hann
ekki látið hjá líða að brynna kún-
um þó veður væri slæmt og rak
hann þær út í læk eins og venja
hans var. Sagði Halldór svo frá
að þegar fyrsta kýrin hafi rekið
hausinn út úr fjósinu hafi rekið á
svo mikinn byl að hann tók höfuð-
uð af kúnni við dyrastafinn, en í
sama bili hafi svo komið annar
bylur og rak sá höfuðið aftur á
kúna, en öfugt, svo að eyrun á
henni vissu niður eftir þetta.
Guðmundur á Hafrafelli þótti
ýkin í meira lagi. Hann sagðist
einu sinni hafa farið yfir Jórudals-
heiði í miklum lausasnjó. Svo
djúpur hafi snjórinn verið að slóð-
ir sáust að ofan eftir hringana sem
Guðmundur hafði í eyrunum. Jón
Tófusprengur komst oft í hann
krappan. Hann sagði svo frá elt-
ingarleik sínum við tófu:„ Einu
sinni var ég að elta tófu. Eg átti
tík um þær mundir, sem var allra
hunda fljótust. Hún elti tófuna
lengi og vel en seinast varð hún
þó uppgefin. Þá elti ég tófuna
einn míns liðs, en ég átti erfítt
með að hlaupa því að ég var
brjóstveikur og hafði mikinn
hósta. Hóstinn óx eftir því sem
ég mæddist og seinast hóstaði ég
upp lungunum. Ég kastaði þeim
á þúfu, og var miklu léttari á mér
eftir en áður. Loksins dró saman
með mér og tófunni, því að hún
fór að mæðast, og rann slefa upp
úr henni upp á síðkastið. Ekki
hætti ég fyrri en tæfa var sprung-
in. Ég hélt nú heimleiðis og fann
lungun, var þá tíkin lögst á þau.
Ég þreif það sem eftir var af þeim
og gleypti það. Síðan hef ég aldr-
ei fundið til brjóstveiki. Eg hef
æfinlega verið aðgætinn, enda tók
ég eftir því, að slefan úr tófunni
var ólseig. Ég hirti hana, vatt
hana upp og tætti úr henni tólf
pör af reipum." - Svo mörg voru
þau orð Jóns Tófusprengs.
Loks er að segja frá bónda sem
bjó í Eyjafjarðarsýslu um síðustu
aldamót. Hann var kvæntur og
átti eina dóttur. Þegar hún var
tveggja ára var hún mjög efnileg
og svo holdug, að þegar hún hljóp
á gólfinu, eins og börnum er títt,
þá slengdust kinnamar saman
fyrir aftan hnakkann á henni.
Þegar hún gekk hratt, þurfti að
gæta þess, að kinnarnar smelltust
ekki í bakið, svo að hún meiddi
sig ekki í því.
Stórlygar hafa ekki lagst af á
íslandi þó þeir menn séu löngu
allir sem fyrr var sagt frá. Sá
siður að láta menn hlaupa apríl
byggist á að ljúga upp einhveíju
sem fær hrekklaust fólk til að
fara fýluferð til að sinna ein-
hverju sem ekkert er. Enn
minnast þess margir þegar
Fréttastofa Útvarjrs sagði frá því
hér á árum áður að skip hefði
siglt upp Olfusá. Bændur fyrir
austan fjall fóru á staðinn til að
sjá með eigin augum þessa merki-
legu sjón, en þeir gripu vitaskuld
í tómt.
Ég kynntist eitt sinn manni sem
bjó í Reykjavík og er nú fyrir
skömmu látinn. Hann sagði í út-
varpsviðtali, að því er virtist í
fúlustu alvöm, að faðir sinn hefði
haft svo harðar hægðir þegar
hann var til sjós að skipstjórinn
á skipinu sem hann var á hefði
stundum þurft að ná þeim út með
hamri og meitli. Stórlygarar sam-
tímans leggja gjarnan saman í
púkk og og bætir þá hver við
sömu söguna þar til hún er orðin
verulega bitastæð „stórslysa-
saga“. Er þess skemmst að
minnast þegar Trausti Jónsson
veðurfræðingur þurfti nýlega að
láta þess getið í blöðum að allar
sögur sem gengju manna í millum
af veikindum hans og andláti
væru „stórlega ýktar". Sá er þó
munurinn á stórlygurum nútím-
ans og þeirra gömlu sem vitnað
var í hér á undan að í dag eru
lygasögurnar nafnlausar, en það
er kannski eðlilegt þegar svo
margir eiga hlut að máli og upp-
hafsmaðurinn kannski ekki
nægilega passasamur að leggja
nafn sitt við við afkvæmið.
Nýjasta flökkusagan sem ég
hef heyrt af slíku tagi er kannski
tímanna tákn. Söguna hef ég
heyrt í fimm útgáfum. í megin
atriðum fjallar hún um manneskju
sem fór út að skemmta sér og
hitti manneskju af andstæðu kyni
og bauð henni heim til sín. Eftir
að hafa átt með gestinum nótt
vaknar húsráðandi við það að
hann er orðinn einn. Skjögrar
hann fram á klósett og gefur þar
að líta ljóta sjón. Yfir þveran speg-
ilinn hefur verið skrifað með
rauðum varalit: „Velkomin(n) í
AIDSklúbbinn." Húsráðandi hef-
ur í flökkusöjrunni ýmist verið
karl eða kona og búsettur hér og
þar á landinu. Það er ekki gott
að segja hvemig upphafsmaður-
inn bjó þessa sögu til flutnings
en fróðlegt væri að vita milli hve
margra hún hefur gengið.
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Blikksmiðja
Reykjavíkur
Viðskiptavinir athugið
Starfsemi okkar er flutt
í nýtt húsnæði að
Súðarvogi 7
Inngangur að neðanverðu.
Athugið nýtt súmanúmer
68 69 40
Önnumst alla almenna blikksmíðavinnu,nýsmíði og viðhaldsþjónustu.

■ ■

Pennavinir
Ellefu ára norsk stúlka með mik-
inn skautaáhuga:
Julianne Landerud,
3624 Lyngdal i Numedal,
Norway.
Tuttugu og fjögurra ára gamalla
marokkanskur heimspekinemi, sem
hefur gaman af fótbolta, spilar á
gítar og langar að eignast vini sem
víðast:
Hannaoui Said,
Bvd. Panoramique 86,
Casablanca 02,
Morocco.
Sextán ára japönsk stúlka með
áhuga á tónlist og Islandi:
Emi Ishibashi,
943-14 Osano,
Dazaifu City,
Fukuoka-ken,
818-01 Japan.