Morgunblaðið - 11.07.1987, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. JUU 1987
29
Lestaf spori
Nokkrir vagnar úr jámbrautarlestinni „Dekshin Express“, sem
ekur milli Hyderabad og Delhi á Indlandi, sjást hér liggjandi á hlið-
inni. Rúmlega 200 kílómetra norður af Hyderabad fór lestin út af
sporinu á brú sem vatnavextir höfðu að mestu fært í kaf. Talið er að
53 hafi látið lífið í slysinu.
Getgátur sljarnfræðinga:
Eru plánet-
urnar tíu?
GEIMFERÐASTOFNUN Bandaríkjanna, NASA, hélt blaða-
mannafund í Ames-rannsóknamiðstöðinnií Kaliforniu í síðustu
viku. Þar var gefin út all sérstæð tilkynning; „það má vera að
tíunda plánetan sé - eða sé ekki - á braut um sólu auk hinna
níu, sem nú eru þekktar."
John Anderson hafði orð fyrir
vísindamönnum NASA. Hann tel-
ur að „Plánetan X“ sé á sveimi í
himingeimnum, en þó óralangt frá
hinum níu. Hafi hann rétt fyrir
sér, kunna tvær flóknustu gátur
geimvísindanna að vera leystar:
„Hvað var það, sem hafði truf-
landi áhrif á brautir Úranusar og
Neptúnusar á nítjándu öldinni og
hvað útrýmdi risaeðlunum fyrir
26 milljónum ára?“
Anderson byggir tilgátur sínar
á upplýsingum frá Pioneer-geim-
skipunum tveimur, sem nú eru á
fleygiferð út í óravíddir himin-
geimsins. A síðustu öld urðu
stjarnfræðingar varir við að eitt-
hvað olli einkennilegum breyting-
um á brautum Úranusar og
Neptúnusar. Ein mögulegra skýr-
inga gæti verið togkraftur frá
óþekktri plánetu. En ef „Plánetan
X“ er á dæmigerðri braut um
sólu, sem lægi á sama plani og
braut Jarðar og hinna reikistjarn-
anna, hefði þyndarafl hennar átt
að hafa áhrif á hin litlu og léttu
Pioneer-geimför. Það gerðist ekki.
Anderson og Kenneth Seidel-
mann, stjarnfræðingur, hófu að
leita skýringanna á þessu. Eftir
að hafa farið margsinnis yfir
mælingarnar frá síðustu öld, ko-
must þeir að raun um að þær
væru réttar og nákvæmar. Þeir
reiknuðu út að fjarlæg pláneta,
sem væri fimmfalt þyngri en Jörð-
in og færi eftir mjög ílangri
sporbraut, sem hugsanlega væri
homrétt á brautir hinna plán-
etanna, gæti hafa orsakað þessar
truflanir á brautum Úranusar og
Neptúnusar.
Vísindamennirnir segja þó, að
sé „X“ til, þá sé hún svo langt í
burtu nú sem stendur, að hún
geti ekki haft nein áhrif á Úran-
us, Neptúnus eða P/onœr-förin.
Sú kenning þeirra stýður niður-
stöður úr athugunum stiarnfræð-
inga, sem sýna að truflunum á
ferðalagi reikistjarnanna hafi
linnt snemma á þessari öld.
Kenningin styður einnig skýr-
ingu stjarneðlisfræðingsins
Daniels Whitmire á hvarfl risaeðl-
anna af sjónarsviðinu. Hann telur
að óþekkta plánetan „X“ gæti
hafa farið í gegnum belti hala-
stjama, sem umlykur sólkerfið.
Þegar það hafi gerst, hafi aðdrátt-
arafl plánetunnar haft þau áhrif
að margar halastjörnur hafi villst
af brautum sínum um sólu og
sumar þeirra rekist á Jörðina.
Ryk, sem hafl þyrlast upp í and-
rúmsloftið við áreksturinn, hafi
valdið loftslagsbreytingum og
drepið risaeðlurnar.
Aðrir stjamfræðingar telja að
það hafi ekki verið tíunda plánet-
an, heldur fjarlægur og óþekktur
ferðafélagi sólarinnar — stjarna,
sem kölluð hefur verið Nemesis
eða „Dauðastjarnan“, sem olli
halastjörnuregni á Jörðina. Engar
sannanir em þó fyrir tilveru henn-
ar, fremur en „Plánetunnar X“.
Það gæti reynst stjarnfræðing-
um erfitt að sanna þessar tilgátur
og kenningar sínar. Venjulega
aðferðin er sú, að ljósmyndir af
hluta himingeimsins, teknar með
nokkurra vikna millibili, em born-
ar saman. Ef pláneta er á
myndunum, breytir hún um stöðu
miðað við fastastjörnurnar. Aðal-
vandamálið er að enginn veit
hvert á að beina sjónaukunum til
að taka myndir. Whitmire telur
að verði gátan ekki leyst fljótlega,
gætu stjarnfræðingar árið 2600
kannski komist að hinu sanna,
því að samkvæmt kenningum
vísindamannanna er það þá, sem
„Plánetan X“ gæti farið að hafa
tmflandi áhrif á brautir annarra
reikistjarna á ný.
Þýtt og endursagt úr News-
week.
gíitrar
og hvæsir!
Danbíll-
inn rúllar
af færi-
bandinu
Georg Olesen í Varde á Jótlandi var meðal fyrstu landpóstanna sem
fengpi nýja bílinn til afnota. Nú þarf hann ekki að ganga hokinn
þegar hann stígur inn og út af vinnustað sínum.
Danska póstþjónust-
an hefur pantað 551 bíl
NÝR danskur bíll, Danbilen, sem
er einskonar sendibill, mun á
komandi árum verða algeng sjón
á vegum i Danmörku. Fyrstu 20
bílarnir rúlluðu af færibandinu
í bílaverksmiðjunni í Varde
(skammt fyrir norðan Esbjerg) á
mánudag. A þessu og næsta ári
munu yfir 500 Danbílar fylgja á
eftir og hefur danska póstþjón-
ustan keypt þá alla.
Hönnun og framleiðsla bílanna
er aldönsk, en vél og ýmiss búnaður
annar koma annars staðar frá.
Framleiðandinn, hlutafélagið
Dabilfa, Dansk Bilfabrikation, legg-
ur áherslu á, að í rauninni sé hér
ekki um bíl að ræða, heldur vinnu-
stað á hjólum; markmiðið hafi verið
að búa til ökutæki, sem byði upp á
betri vinnuaðstæður og auðveldari
not en venjulegir bílar.
Framleiðsla bílsins hefur verið í
undirbúningi frá því í lok áttunda
áratugarins og fór hönnun hans
fram í samráði við dönsku póst-
þjónustuna. Hefur fyrirtækið þegar
pantað 158 bíla til afgreiðslu á
þessu ári og 393' til viðbótar, sem
afgreiddir verða á næsta ári. Bíllinn
verður aðalvinnustaður dönsku
landpóstanna.
Dabilfa telur, að bíllinn eigi
framtíð fyrir sér. Sænska póst-
þjónustan hefur þegar pantað
reynslubíla og sama er að segja um
leigubílastöðvar. Þá hafa ýmis sam-
tök hreyfihamlaðra sýnt bílnum
áhuga.
Fjórtán manns hafa fengið at-
vinnu í samsetningarverksmiðiu
Dabilfa í Varde, en alls leggja 30
undirverktakar til hina ýmsu hluta
vagnsins. Vél og gírkassi eru frá
General Motors, en rafkerfið frá
Opel. Unnt verður að panta bílana
með allskonar aukabúnaði og með
bílstjórasæti ýmist í miðju eða öðru
hvoru megin. Verðið er um 88.000
danskar krónur (tæpar 500.000 ísl.
kr.).
Súptu á Sóldós!

ssémHm