Morgunblaðið - 23.08.1987, Blaðsíða 14

14 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 1987
Frá Bandaríkjunum berast þær
fréttir að Oliver North, sem tekið
hefur sæti Gadhafis sem illræmd-
asti ofursti veraldar, hafi tekist
framan í sjónvarpsvélunum að
gera sig í augum þjóðarinnar að
djörfu söguhetjunni David Croc-
kett í fjötrum kerfiskarla. Og hver
hefur ekki samúð með slíkri hetju?
Lifandi dæmi um hversu viðsjálir
eru vegir sannleikans, þegar við
hrösult fjölmiðlafólk erum að
myndast við að „sýna rétta
mynd“. Og hversu einkunnarorðin
„Almenningur á rétt á að vita“
galopna dyrnar til að koma á
framfæri jafnt tilreiddri gerfi-
mynd sem réttri af atburðum og
þá ekki síður fólki. Hversu ber-
skjaldaður þessi sami gráðugi
sannleikselskandi almenningur er
ef miðillinn er bara vél, sem tekur
við hveiju því sem einhver kýs
að láta í hana og spýtir því úr sér
til lesenda eða áhorfenda.
Einstigið milli þess að fóðra
þann sem rétt á að vita og láta
hann hafa falskt fóður er ekki
alltaf auðratað. Er samt ekki
nokkuð augljóst þeim sem gefur
sér tíma til að blanda gráu heilas-
ellunum í málið , að mikið
happdrætti hlýtur að vera hvort
sannleikurinn í viðkvæmu saka-
máli liggur þar sem annar aðilinn
flytur varnarræðu sína? Að mögu-
leikar jafnvel þjálfaðasta dómara
í að greina rétt frá röngu getur
ekki legið í því einu að hlusta á
annan aðilan. Og þá fer að vand-
ast málið með rétt almennings til
að vita. Til að vita það ranga?
Til að vita það rétta? Nú um
stundir horfum við upp á slíkar
skekktar myndir af eins við-
kvæmu máli og yfirleitt er hægt
að finna. Meintri kynferðisiegri
áreitni við börn, svo kölluðu Svef-
neyjarmáli, þar sem aðilamir eru
farnir að fiytja málið á víxl í fjöl-
miðlum - og ekki þeim sömu.
Þeir fjölmiðlamenn sem láta vam-
ar- eða sóknarræðuna fara í gegn
um sig vita auðvitað að þeir geta
ekki haft sannleikann af því að
hann er ekki enn fundinn og af
því að þeir sem em að púsla sam-
an gögnum iáta ekki af langri
þjálfun og reynslu henda sig að
varpa á meðan einstaklingunum
hvað þá bömum í gin þess al-
mennings sem á rétt á að fá að
vita. Því hlýtur að vanta í mynd-
ina jafnvel þótt maður hefði bæði
sækjanda og veijanda.
Hluti af þeirri óþolinmæði að
fá að vita hvar sannleikurinn er,
liggur í því hægfara réttarkerfi
sem er í landinu. Og oft í óöryggi
fólks á meðan það veit ekki nema
skaðræðisgripir séu á ferli. Og að
afgreiðslu er ekki fylgt eftir jafn-
vel þegar niðurstaðan er loks
fengin. Fólk hefur á tilfinningunni
að ekkert gerist.
Dæmi: Fyrir tveimur ámm var
brotist inn í hús í Reykjavík. Inn-
brotsmennirnir gáfu sér góðan
tíma og hreinsuðu þar út bæði
mikla fjármuni og persónulegar
eigur fjölskyldunnar, þar á meðal
verðmætt en auðþekkt frímerkja-
safn. Lögregla taldi líklegt að
þjófamir reyndu að losna við það
aftur til eigandans og lögðu hon-
um lífsreglurnar. Það reyndist
rétt. Og fyrir hans tilstilli tókst
að leiða þá sem buðu honum saf-
nið hans til kaups þangað sem
þeir vom gripnir. En í meðförun-
um höfðu þjófarnir uppi hótanir
við eigandann um eyðileggingu á
eignum hans og limlestingu á fjöl-
skyldunni ef hann segði lögreglu
frá. Nú hefði kannski einhver
haldið að þetta fólk gæti verið
öruggt eftir að mennirnir vora
handteknir. Fjarri því. Öryggi
þeirra hefur enginn látið sig
varða. Illyndismennirnir hafa
gengið lausir þar til nú tveimur
ámm síðai' að dómurinn fellur.
Og gera það áfram eftir að dómur
er fallinn, vegna þess að ekki er
rúm fyrir þá í „gistihúsinu“. Og
blöðin hafa nú ekki þann áhuga
á málinu að birta nöfn þessara
manna, eftir að sönnuð hefur ver-
ið á þá sektin, svo þeir sem hótað
var og allir aðrir geti að minnsta
kosti varað sig ef þeir koma og
kynna sig. Þeir sem hótað var
gátu ekki einu sinni fengið að sjá
þessa menn, til að geta þekkt þá
ef þeir hringdu upp á. Það er
andstætt lögunum. Og eftir að
dómurinn er fallinn og ljóst hvern-
ig í málinu liggur hefur enginn
íjölmiðill auðvitað áhuga á að
birta nöfn þeirra hvað þá mynd.
Svona bið þrýstir á að fá að
vita hver á í hlut, hvað hann hef-
ur gert af sér ef eitthvað og hvort
hætta er á framhaldi. Og þá
hvemig er hægt að varast það.
Sé afgreiðslan í dómskerfinu ekki
markviss, skjót og öragg, finna
allir sig óömgga. Og óþolinmóða.
Bæði þeir sem þarf að hreinsa af
áburði og hinir sem óttast þann
seka.
Varla gerir það þó fréttamenn
að dómurum. Ekki heldur að
sækjendum eða vetjendum ein-
hvers aðilans. Við emm fjölhæfir
blaðamenn. En menn sitja víst
með sveittan skallann í lagadeild
í háskóla í mörg ár, þurfa að fara
gegn um nálarauga embættis-
prófa til að sýna að þeir hafi nú
innbirt eitthvað úr faginu og verða
svo að sanna hæfni sína á vett-
vangi til að fá réttindi til að flytja
mál. Þetta virðist því vera hið
vandasamasta mál. Og þótt blaða-
menn hafi hina margvíslegustu
hæfileika er það að greina sann-
leikann í sakamálum líklega ekki
einn af þeim. Þegar maður ekki
kann ku vera nokkuð skynsamlegt
að láta vera, þar til botninn er
fundinn og dómur fallinn. Þá er
kominn tími til að hrópa. Þetta
rifjar í annað sinn á skömmum
tíma upp vísu sem hann Piet Hein
orti á dönsku með þessum orðum:
Dyr som har en saakalt hale
kan til gengæld ikke tale
for oss der kan det, er det svære
til gengæld oft at lade væra
Þessu sneri Auðunn Bragi þannig
á íslensku:
Þær skepnur sem rófu hafa oghala,
ei hlutn þá eðlu gáfu að tala
en guð sem oss málsins gáfu skapti,
gaf oss ei vit til að halda kjafti.
Verzlunarskóli
íslands
Starfsnám
Innritun í starfsnám Verzlunar-
skóla íslandsferfram dagana
25.-28. ágúst kl. 08.00—19.00.
Umsækjendur skulu koma á
skrifstofu skólans og fá afhent
umsóknareyðublöð þar og allar
upplýsingar um námið og til-
högun þess.
Starfsnámið miðar að því að búa
nemendur undir að auka hæfni
þeirra til skrifstofustarfa og fer
fram á tveim brautum, þar sem
kenndar eru eftirtaldar greinar:
Bókhaldsbraut Skrifstofubraut
Bókfærsla
Kostnaðarbókhald
Rekstrarhagfræði
Stærðfræði
Tölvubókhald
Töivunotkun
Bókfærsla
Enska
íslenska
Stærðfræði
Verslunarréttur
Vélritun/ritvinnsla
Innritun í aðrar deildir f ull-
orðinsfræðslu Verzlunar-
skóla íslands fer f ram á
skrffstofu skólans á sama
thna.
Sovétríkin:
„Glasnost“ vex fiskur um hrygg
Moskvu, Reuter.
FYRRUM andófsmaður, Sergei
Grigoryants, hefur í skjóli fijáls-
lyndisstefnu Gorbatsjevs gefið
út annað tölublað tímarits síns
„Glasnost". í blaðinu eru greinar
um efni sem fram til þessa hafa
verið opinbert feimnismál í
landinu.
Nýja tölublaðið er 184 síður og
fimm sinnum stærra en fyrsta tölu-
blaðið sem kom út í síðasta mánuði:
Sjálfboðaliðar fjölfalda blaðið og
eintökin ganga svo manna á milli,
en slík dreifirit, sem kölluð em
„samizdat", hafa til þessa verið lit-
in homauga af stjómvöldum og
iðulega gerð upptæk. Blaðið hefur
enn ekki hlotið samþykki yfirvalda,
en útgáfa þess hefur heldur ekki
verið hindmð. Lögreglan hefur
tvisvar komið í heimsókn á ritstjórn-
ina til Grigoryants, en án þess að
aðhafast nokkuð.
Grigoryants, sem er 46 ára gam-
all bókmenntagagnrýnandi, var
fangelsaður árið 1983 fyrir að taka
þátt í útgáfu tímarits á vegum and-
ófsmanna um mannréttindamál.
Honum var sleppt úr haldi í febrúar
síðastliðnum þegar nokkrir tugir
andófsmanna vom náðaðir. Hann

byrjendanámskeið
Fjölbreytt, gagnlegt og skemmtllegt
byrjendanámskeið í notkun einkatölva
Leiðbeinandi:
Dagskrá:
• Grundvallaratriði við notkun PC-tölva
• Stýrikerfið MS-DOS
• Ritvinnslukerfið WordPerfect
• Töflureiknirinn Multiplan
• Umræður og fyrirspurnir
Logi Ragnarsson,
tölvufræðingur
Tími: 1., 3., 8. og 10. sept. kl. 20-23
Innritun í símum 687590 og 686790
TölVUFRÆÐStAÚ
BORGARTÚN! 28
segir útgáfu blaðsins í anda stefnu
Gorbachevs um opnari umræðu.
í blaðinu er meðal annars fjallað
um stöðu krímverskra tatara, sem
nýlega héldu mótmælafund á Rauða
torginu. Önnur grein segir frá því
er fjöldi skjala um hreinsanir Stalíns
var eyðilagður og veltir greinar-
höfundur m.a. fyrir sér starfsemi
sovésku leyniþjónustunnar, KGB.
Ritstjórinn er bjartsýnn á fram-
hald útgáfunnar og vonast til að
fá bráðlega samþykki opinberra
aðila, svo selja megi blaðið í versl-
unum og hægt verði að kaupa
prentvél.
HITAMÆLAR
Söiuiöllaiyigjtutir
C?(o)
Vesturgötu 16,
sími 13280.