Morgunblaðið - 11.09.1987, Blaðsíða 2

2 B
' MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1987
Skáldskapurinn
getur haldið
manninum lifandi
Suður-Ameríku, Þýskalandi,
Frakklandi, Englandi og Banda-
ríkjunum. Það er nauðsynlegt
til að við getum fylgst með
straumum og hugmyndum utan
þessa afmarkaða svæðis.
Þetta hófst allt á þeirri sterku
trú sem ég hef á orðinu,_ þar af
leiðandi á skáldverkinu. Eg fékk
strax til liðs við mig ágæta
íslenska höfunda og bókmennta-
fræðinga. Þeir stóðu með mér
að Ijóðlistarhátíðinni og nú aftur
að bókmenntahátíðinni, sem
verður aðallega „prósahátíð.“
Sjálfur er ég rithöfundur.
Þetta er mitt fag. Þegar ég kom
fyrst til íslands árið 1971, komst
ég strax í samband við íslenska
höfunda og eignaðist ágæta vini,
sem ég hef haft ágætt samband
við síðan. Þetta voru menn eins
og Einar Bragi, Thor Vilhjálms-
son og Matthías Johannessen
og fleiri. Ég hef unnið mikið
með þessum mönnum síðan,
sérstaklega vegna þess að ég
hef þýtt mjög mikið af íslensk-
um verkum á norsku frá því ég
kom hingað, allt frá verkum
Einars Skúlasonar, til verka
Einars Más.“
En hvers vegna valdirðu
ísland til að halda þessar
sam-norrænu bókmenntahá-
tíðir?
„íslendingar eru afar bókelsk
þjóð. Þessvegna fannst mér til-
valið að halda hátíðina hér. Hér
er svo mikið skrifað af bókum,
lesið af bókum og um þær fjall-
að, meira en ég þekki annars
staðar. Þegar við héldum ljóða-
hátíðina tók þjóðin því mjög vel
þegar við buðum henni að koma
og hlusta á skáldin. Það var
alltaf troðfullt út úr dyrum.
Við höfðum hugsað okkur að
halda svona bókmenntahátíðir
áfram, en í öðrum borgum, til
dæmis Kaupmannahöfn, Osló
eða Þórshöfn, en þá kom mjög
sterkt fram sú krafa frá þátttak-
endum að hátíðin skyldi haldin
í Reykjavík.
Við ákváðum því að halda
áfram hér og fá fleiri bók-
menntafræðinga og skáld til liðs
við okkur til að halda bók-
menntahátíðina sem nú stendur
fyrir dyrum. Vonandi verður
framhald á þessu. Vonandi
verða þessar hátíðir hluti af
íslensku menningarlífí.
Eins og ég var að segja, verða
flestir þátttakendumir frá Norð-
urlöndunum. Þó verða nokkuð
margir höfundar frá öðrum
löndum á hátíðinni líka að þessu
sinni. Það er oft svo með nor-
ræna samvinnu, að Norðurlönd-
in einangrast. En ég er
sannfærður um að við verðum
að vera opin fyrir stóra um-
heiminum. Okkur er nauðsyn-
legt að fá innblástur frá þeim
og við eigum alltaf að reyna að
sjá okkar bókmenntir og listir í
þessu stóra samhengi, ekki ein-
angra okkur. Það hefur jú alltaf
verið svo, að þegar þetta eitt-
hvað stórt hefur verið skapað í
menningarsögu okkar, hefur
það verið vegna góðra sam-
banda við umheiminn."
En nú eru nöfn margra
höfundanna, sem taka þátt í
hátíðinni, mörgum okkar
ókunn, jafnvel er svo að verk
þeirra hafa ekki fengist á ís-
landi, hvorki á frummálinu,
né í þýðingu. Er þessi hátíð
fyrir einhvern afmarkaðan
hóp?
„Nei. Hátíðin er fyrir alla.
Þeir höfundar sem koma hingað
núna eru afar skemmtilegir, fólk
með mikið hugmyndaflug og
frásagnarhæfíleika, sem allir
hafa gaman af. Síðan er §öl-
breytnin mikil, allt frá Michelet,
sem skrifar sakamálasögur,
spennusögur, til Robbe-Grillet,
sem skapaði „Nýju skáldsög-
una.“ Þetta eru mjög ólíkir
höfundar, sem eiga það eitt sam-
eiginlegt að skrifa góðar
bókmenntir. En það er kannski
ástæða fyrir þvi að höfundamir
sem koma eru lítt þekktir hér,
því á hátíðinni eru samtímabók-
menntir í sviðsljósi, samtími
okkar og þær goðsagnir sem
marka líf okkar. Því miður ber
minna á norrænum samtíma-
skáldskap nú en um síðustu
aldamót, þrátt fyrir nútíma-
tækni og nýja fjölmiðla. Það er
því metnaðarmál okkar að gera
Bókmenntahátíð 1987 svo
spennandi og mikilvæga að
norrænar samtímabókmenntir
verði sýnilegri á alþjóðlegum
vettvangi og ekki síður, að bók-
menntir eins af Norðurlöndun-
um eigi greiðari aðgang að
lesendum annars.
Þetta er ekki hugsað fyrir
ákveðnar stéttir þjóðfélagsins,
eða fyrir fólk með ákveðna
menntun eða próf á.bak við sig.
Þetta er fyrir alla vega fólk,
ungt fólk og fullorðið, sem hefur
gaman af góðum bókum.
Það má kannski segja að
umræðumar og fyrirlestramir
séu frekar hugsuð fyrir fólk sem
er með sér-áhugamál. Þeir verða
fyrir hádegi og strax eftir há-
degi og eru öllum opnir. Mín
reynsla er sú, að það er oft al-
þýðufólk sem hefur mestan
áhuga á bókmenntum.
Hvað höfundana varðar, er
það rétt að bækur eftir suma
þeirra hafa ekki fengist hér á
landi. Við vonum að bækur þess-
ara höfunda verði þýddar á
íslensku. Þetta er mjög gott
tækifæri fyrir bókaforlögin til
að kynna sér verk þeirra. Á
hátíðinni er mikið um upplestur
og þar gerum við ráð fyrir að
lesnar verði þýðingar á verkum
þeirra höfunda sem koma. Fyrst
lesa höfundamir sjálfír upp úr
verkum sínum og á eftir verða
þýðingamar lesnar. Að vísu
verða ekki lesnar þýðingar úr
Norðurlandamálum, því flestir
héma skilja þau. Það verða öðru
fremur flarskyldari tungur, eins
og þýska, franska og spænska,
sem við þýðum. Þessvegna er
hátíðin mjög aðgengileg öllum
sem áhuga hafa á bókmennt-
um.“
Vlðtal/Súsanna Svavarsdóttir
Poul Borum
Felix Thoresen
Dorrit Willumsen
Jon Michelet
Peer Hultberg
Tor Obrestad
Þátttakendur
og gestir
á Bókmenntahátíð
1987
Á Bókmenntahátíð 1987, sem
haldin er i Reykjavík dagana
13.—19. september verða 24 er-
lendir rithöfundar og skáld, auk
átta höfunda frá íslandi. Eins og
fram kemur í viðtali við Knud
Ödegárd hér á undan, eru flestir
erlendu höfundanna frá Norð-
urlöndum, eða alls fimmtán. Frá
Danmörku koma þrír höfundar,
Poul Borum, Dorrit Willumsen
og Peer Hultberg, einn frá Fær-
eyjum, Regin Dahl. Þrír höfund-
ar koma frá Finnlandi, Kaari
Utrio, Eeva Kilpi, Johan Bargum
og frá Álandseyjum kemur
Karl—Erik Bergman. Frá Noregi
koma þrír höfundar, Felix Thor-
esen, Jon Michelet, Tor Obrestad
auk Rauni Magga Lukkari sem
er fulltrúi sama. Loks koma þrír
gestir frá Svíþjóð, Sara Lidman,
Ola Larsmo og P.C. Jersild. ís-
lensku höfundarnir verða Einar
Már Guðmundsson, Þórarinn
Eldjárn, Einar Kárason, Jakobí-
na Sigurðardóttir, Thor Vil-
hjálmsson, Guðbergur Bergsson,
Steinunn Sigurðardóttir og Pét-
ur Gunnarsson
Danmörk
Poul Borum er fæddur árið 1934.
Fyrsta ljóðabók hans Livslinier,
kom út árið 1962. Síðan hefur hann
sent frá sér eina Ijóðabók á hveiju
ári, alls um 40 bækur af ýmsu tagi.
Hann skrifar um bókmenntir og
rokktónlist í Ekstrabladet í Kaup-
mannahöfn og hefur um margra
ára skeið verið ritstjóri tímaritsins
Hvedekom. Borum hefur alla tíð
verið fulltrúi nýrra strauma í dönsk-
um bókmenntum og með verkum
sínum og gagnrýni hefur hann haft
mikil áhrif á ljóðlist í Danmörku á
síðustu tveimur áratugum.
Dorrit Willumsen er fædd í Kaup-
mannahöfn 1940. Eftir stúdents-
próf fékkst hún við ýmis störf.
Fyrsta bók hennar, smásagnasafnið
Knagen.kom út árið 1965. Síðan
hefur hún samið á annan tug bóka;
skáldsögur, smásögur og ljóð, auk
verkefna fyrir útvarp, sjónvarp og
leikhús. Af skáldsögum Dorrit Will-
umsen má nefna Stranden, Da,
En værtindes smil, Neonhaven,
Manden som Páskud, Program-
meret til kærlighed. Árið 1983
sendi hún frá sér sögulega skáld-
sögu, Marie, um vaxmyndasmiðinn
Marie Tussaud og hlaut það verk
verðlaun danska bókasambandsins.
Nýjasta verk Willumsen er Suk
hjerte.
Peer Hultberg er fæddur árið
1935. Hann er doktor í pólsku og
pólskum bókmenntum og hefur
starfað sem lektor við University
of London og við Kaupmannahafn-
arháskóla, en býr nú í Hamborg.
Hultberg hefur gefið út þijár skáld-
sögur, Mytologisk landskab med
Daphnes forvandling, Desmond
og Requiem. Auk þess hefur hann
þýtt flölda bóka, sérstaklega úr
pólsku.
Færeyjar
Fulltrúi Færeyja er fæddur í
Þórshöfn árið 1918, en stundaði
bókmenntanám í Danmörku. Þar
hefur hann starfað meginhluta ævi
sinnar, meðal annars hjá bókafor-
lögunum Wivels og Gyldendal.
Regin Dahl er eitt fremsta ljóð-
skáld_Færeyinga. Fyrsta ljóðasafn
hans,í útlegd.kom út árið 1937.
Af öðrum bókum má nefna, Tokka-
ljóð, Beltisgyrði, Óttakvæði,
Gongubitar, Sneisaboð og Orða-
kumlar.Síðastnefnda bókin kom
samtímis út á færeysku og dönsku
í þýðingu höfundar, en ljóð hans
hafa verið þýdd á ýmis tungumál.
Auk ljóðagerðarinnar hefur Dahl
fengist við margvísleg önnur rit-
störf og hann er líka gott tónskáld.
Hefur hann, meðal annars, samið
lög við eigin ljóð og annarra og
sungið þau inn á hljómplötu.
Finnland
Kaari Utrio er fædd í Finnlandi
árið 1942 og hefur meistarapróf í
sagnfræði. Hún hefur skrifað fjölda
sögulegra skáldsagna sem flestar
gerast í Finnlandi á miðöldum, þeg-
ar landið var talið hluti af Sviþjóð.
Auk þess er hún höfundur ýmissa
annarra bóka. Þar á meðal sagn-
fræðirita. Utrio fjallar í ritum sínum
sérstaklega um stöðu kvenna fyrr
og nú, ekki hvað síst í skáldsög-
unni Pirita, karjalan tyt“aar,sem
kom út árið 1972, en fyrir hana