Morgunblaðið - 11.09.1987, Blaðsíða 12

12 B
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1987
VIÐHORF
Arnór
Benónýsson:
Hveiti,
mj ólk,
sykur,
krydd
og fleira ef vill
STUÐNINGUR við menningar-
starf verði endurskoðaður með
aukinni áherslu á verkefnastyrki
og viðurkenningu fyrir vel unnin
störf.
Stuðlað verði að því að innlent
efni í dagskrám sjónvarpsstöðva
aukist.
Þannig hljóða þær tvær greinar
sem §alla um menningarmál í
stefnuyfirlýsingu og starfsáætlun
ríkisstjórnar Þorsteins Pálssonar,
dagsettri 8. júlí 1987.
Þetta minnir dálítið á hvemig
hún amma var vön að skrifa köku-
uppskriftir í stóru uppskriftabókina
sína, sem hún geymdi í búrskápnum
heima í sveitinni. Þar var uppskrift-
in sjálf ætíð snautleg, en í lokin
kom svohljóðandi kafli: „hveiti,
mjólk, sykur, krydd og fleira ef
vill.“ Reyndar leit amma aldrei í
bókina þegar hún bakaði. Hún
I a»pkunni sínar uppskriftir utanað og
bakaði góðar kökur.
Nú má vel vera að þeim mönn-
um, sem skrifuðu uppskriftabók
ríkisstjórnar Þorsteins Pálssonar,
sé eins farið og ömmu minni, bókin
þurfí ekki að vera svo nákvæm, því
minnið geymi formúluna.
Hvemig skyldi þá sú formúla
vera?
Engin opinber stefna hefur verið
mörkuð í málefnum menningar og
lista. (Nema segja megi að stefnu-
leysi sé í sjálfu sér stefna. Því hefur
stuðningur ríkisvaldsins við menn-
ingarstarf verið tilviljanakenndur,
ómarkviss og óhagkvæmur. Ber því
að fagna því að hann eigi að endur-
skoða, þótt óneitanlega vakni sú
spuming hvort ekki hefði verið
gáfulegra að leggja fram stefnu
sem auðveldaði mönnum að vinna
þau hin góðu verkin.
Það er ætíð þannig að fæðing
nýrrar ríkisstjómar vekur hjá
manni eftirvæntingu, spennu og
stundum kannski von. Og nú er
árið 1987 og við, að því er manni
skilst, á hraðri ferð inn í nýja ld
upplýsingar. Glæsilegur hópur
ungra, gáfaðra, miðaldra fræðinga
kominn inn í pólitíkina og ríkis-
stjómina og maður sjálfur svo
bamalegur að leyfa sér að búast
við stórhug, víðsýni og djörfung.
Kemur svo uppskriftabókin og von-
brigðin hleypa óneitanlega í mann
hálfkæringi.
Ég er alinn upp við þá trú að
tilvist þessarar þjóðar byggist á
þremur auðlindum; landinu, hafinu
umhverfis það og því fólki sem
landið byggir.
Þar sem ástandið er nú þannig
að auðlindir lands og hafs eru flest-
ar hveijar ofnýttar, vaknar sú
spuming hvort ekki sé kominn tími
til að gera átak í því að nýta man-
nauðinn til að bæta þjóðarhag.
Fmmsköpun í hvaða grein sem er
og hveiju nafni sem hún nefnist,
(Morgunblaðið/Þorkell)
Arnór Benónýsson, formaður
Félags íslenskra leikara
hlýtur að vera ein dýrmætasta
framleiðsla þessarar þjóðar. List-
sköpun er þar á meðal. Að vísu
hefur hún þann galla að á hana er
erfitt að brúka reiknistokk hag-
fræðinga. Mikilvægi listarinnar
fyrir örsmáa menningarheild eins
og okkar er þó ómótmælanlegt.
Ekki síst nú, er uppi er sú tíð, að
landamæri og einangrun em úrelt
hugtök, hvað menningu áhrærir.
Starfs mín vegna hef ég átt þess
kost að hlýða á og eiga tal við
starfsfélaga frá flestum löndum
heims. Það setur að manni hroll að
heyra fulltrúa milljónaþjóða og gró-
inna menningarsamfélaga, eins og
Frakklands, kÞýskalands og Bret-
lands, lýsa áhyggjum sínum og ótta
við þá rót— og ríkisfangslausu af-
þreyingarsúpu sem flæðir yfir
heiminn og enginn sér fyrir endan á.
Enn frekar vekur þetta ugg þeg-
ar maður gerir sér grein fyrir því
að þessir menn vita um hvað þeir
em að tala. Þeir hafa sitt lifibrauð
af því að reyna að koma þessum
skratta í legg. Viða um heim hafa
ráðamenn bmgðist hart við og grip-
ið til hvetjandi aðgerða fýrir inn-
lenda listsköpun. Þeir sjá sem er
að þar er helst vöm að finna í þessu
stríði.
Hérlendir ráðamenn verða að
vakna til vitundar um þessa hættu.
í síðasta lagi strax. Ennfremur
verða þeir að gera sér grein fyrir
því að nú duga ekki fögur orð. Tími
framkævmda er mnninn upp. Land-
nýtingarstefna er í gangi vegna
meintrar ofbeitar á afréttum lands-
ins. Ekki er minni þörf á menning-
arstefnu ef ekki á að koma til
uppblásturs, vegna þess hve menn-
ingarafréttur okkar er orðinn
nagaður af engilsaxneskum afþrey-
ingarrollum.
Því er brýnt að hefja nú þegar
heildarendurskoðun á allri löggjöf
og skipulagningu varðandi menn-
ingu og listir. Ölmusuhugsunar-
hætti varðandi fjárframlög til þeirra
mála verður að linna. A þetta fé
ber að líta sem leið til sköpunar enn
meiri verðmæta og finna verður
með hvaða hætti heppilegast og
„arðsamast" er að standa að þess-
um málum. Tími er kominn til að
ráðamenn geri sér grein fyrir því
að listsköpun er lífsnauðsynlegur
og, ef rétt er á málum haldið, blóm-
legur atvinnuvegur, sem skilar
dijúgum skatttekjum í ríkissjóð. Ég
vil taka fram að ég er ekki hlynnt-
ur ríkisforsjá í menningarmálum.
Hinsvegar finnst mér að þeim smá-
skammtalækningum sem beitt
hefur verið undanfarið, verði að
breyta til „hagkvæmari" vegar.
Stefnuleysi hins opinbera í fjár-
veitingum til menningarmála
undanfarin ár, minnir á mann sem
ætlar sér langan veg í bifreið sinni,
en tímir aðeins að kaupa á hana
einn eldsneytislítra í einu. Væri
gaman að sjá arðsemisútreikninga
sérfræðinga á því ferðalagi.
Sú skoðun stjórnmálamanna
heyrist oft að efnahags— og menn-
ingarmál séu tvö aðskilin fyrirbæri
og algeng viðbára þeirra er að víst
sé nauðsynlegt að styðja listir og
menningu. Þeir þurfí bara að redda
efnahagsmálunum fyrst.
En hvað halda þessir menn að
gerist í efnahagsmálum þjóðarinnar
ef við gloötum menningarlegu sjálf-
stæði okkar? Hinsvegar segir sagan
okkur að þótt við glötum efnahags-
legu sjálfstæði, þarf menningarlegt
sjálfstæði ekki að fylgja í kjölfarið.
Því er mér þetta svo hugleikið
að það er trú mín að við munum
heigja harðari baráttu fyrir menn-
ingarlegu sjálfstæði okkar næstu
10—20 árin, en nokkru sinni fyrr í
sögu þjóðarinnar. Þvi skora ég á
ráðamenn að taka höndum saman
við listamenn til sóknar í þeirri
baráttu.
Við verðum að leita leiða til ein-
földunar og hagræðingar í stjómun-
arþáttum menningarstarfsins með
það að markmið’i að sem mestur
hluti þess íjár sem úr er að spila
fari til sköpunar. Uttekt á umfangi
og mikilvægi listsköpunar í sam-
félaginu er nauðsynleg. Ráðamenn,
útflytjendur (útflutningsaðilar) og
listamenn þurfa að koma sér saman
um, með hvaða hætti listir og menn-
ingarstarf geta best nýst við
markaðsvinninga erlendis. For-
dæmi Kanadamanna í þeim efnum
er áhugavert. Ég gæti haldið lengi
áfram að telja upp það sem þyrfti
að gera. Allavega þykir mér tími
til kominn að litið sé á listamenn
sem fullgilda þjóðfélagsþegna svo
þeir þurfi ekki lengur að leita hugg-
unar í þeirri austurlensku speki að
„Sá, sem tekur á sig böl þjóðarinn-
ar, er í raun og veru konungur
hennar."
Samfélagsbyggingu okkar má
líkja við pýramída og enginn getur
skorið úr um það hvaða steinn er
mikilvægastur.
Arnór Benónýsson er leikari og
formaður Félags íslenskra leik-
ara.
NYI MNSSKÓtMJ
Nýjung
Greiðslufyrirkomulag
þess óska.
Sl'Jl r——
v/sa

fyrir þá sem
Sérhæfðir danskennarar í:
BARNADANSKENNSLU,
þar sem kennd er leikræn tjáning í því gamla
og nýja sem gerir lærdóminn léttan og
skemmtilegan.
GÖMLUDANSAKENNSLU,
STANDARD DANSKENNSLU,
LATÍN DANSKENNSLU.
Sérnámskeið. Tjútt — Bugg — Rokk.
NYTTs
Sérstakir
Latín danstímar
Kennslustaðir:
Reykjavík. Ármúli 17 a, sími 38830.
Hafnarfj. Linnetstíg 3, sími 51122.
Ýmsir aðrir staðir á landinu.
Innritun og upplýsingar
virka daga kl. 13-19.
Símar 38830 og 51122.
/ F.I.D.