Morgunblaðið - 25.10.1987, Síða 10

~r
10 c
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1987
MISKUNNARLEYSI
Bömí
böðuls-
höndum
Suður-afrískir lögreglumenn
handtóku Gili Nyathela, ellefu
ára gamlan dreng, fyrir hálfu öðru
ári. Blaðið Weekly Mail í Jóhannes-
arborg sagði nýlega sögu hans:
„Gili William Nyathela, á
Zwane-stræti, Tumahole, Parys,
segir í eiðsvarinni yfírlýsingu, að
klukkan sjö að morgni, miðvikudag
einn í mars, hafí tveir lögreglumenn
komið á heimili hans, rifíð hann
með valdi af móður hans og farið
með hann á lögreglustöðina. Ein-
kennisklæddur lögreglumaður
spurði hvort hann hefði tekið þátt
í að grýta verslun og hann játaði
því. Var þá farið með hann inn í
annað herbergi þar sem hann var
handjámaður og poki settur yfír
höfuð honum. Síðan var rafmagns-
höggum beint að fíngrum hans.
Næsta dag var farið með hann
inn í herbergi þar sem nokkur lík
voru fyrir og honum sagt að kyssa
lík gamallar, hvítrar manneskju.
Gerði hann það að lokum. 'Á föstu-
deginum var hann barinn meðan
hann játaði afbrotið í heyranda
hljóði en á þriðjudeginum, viku eft-
ir að hann var handtekinn var hann
afhentur foreldrum sínum."
í september síðastliðnum hitti ég
Gili á alþjóðlegri ráðstefnu í Harare
í Zimbabwe en þangað var ég kom-
inn til að hlýða á framburð 60
svartra bama, lækna og lögfræð-
inga frá Suður-Afríku um meðferð
suður-afrískra lögreglumanna á
bömum.
Ég hafði búist við að heyra
ófagrar lýsingar eins og allir, þeir
sem þekkja til „hversdagslegra"
áhrifa aðskilnaðarstefíiunnar á
bömin. Vegna hennar er svart bam
sex sinnum líklegra en hvítt til að
deyja áður en það nær fímm ára
aldri.
f nágrannaríkjunum hefur margt
ungt fólk týnt lífí vegna hemaðar
Suður-Afríkurstjómar gegn „fram-
varðarríkjunum" svokölluðu. í
skýrslu frá bamahjálparsjóði Sam-
einuðu þjóðanna fyrr á árinu er
talið að árið 1986 hafí 140.000
böm dáið í Angóla og Mósambík
vegna „styijaldar og upplausnar af
hennar völdum". Á fjögurra
mínútna fresti deyr í Angóla eða
Mósambfk bam, sem annars hefði
átt líf fyrir höndum — samtals hálf
milljón bama frá 1980.
f svertingjabyggðum hefur að-
skilnaðarstjómin bragðist við
„uppreisn bamanna" með skothríð
og tilviljunarkenndum handtökum.
Á síðustu þremur árum hafa suður-
afrískir hermenn og lögreglumenn
fellt 400 böm og sært 2.000 með
byssuskotum. Talið er, að í fyrra
hafi 8.300 böm verið fangelsuð um
stundar sakir án ákæra.
Þetta vissi ég, en að heyra sög-
una af vörum Gilis og annarra,
einkum þegar sagt var frá bömum,
sem vora barin og pyntuð í fangels-
inu, var meira en ég hafði búist við.
Rekja mátti sama þráðinn í gegn-
um allar lýsingamar. Strax eftir
handtökuna vora bömin barin á
sama tíma og spumingaflóðið var
látið dynja á þeim. Öll höfðu þau
verið lamin með krepptum hnefa,
stöfúm eða riffílskeftum og sparkað
í þau að auki. Sum hafði verið reynt
að kyrkja, eða reynt að láta líta út
INNAN MÚRANNA — Kirkj uleiðtogar í Suður-Afriku mótmæitu
árangurslaust þegar þessir þrir táningar voru dæmdir til allt að
þriggja ára fangelsisvistar. Stúlkunum tveimur og piltinum var gef-
ið það að sðk að hafa kastað gijóti að lögreglumönnum i Höfðaborg,
sem þau fullyrtu raunar að væri rangt.
fyrir það, og stundum, eins og með
Gili, var hetta dregin yfír höfuð
þeim og reyrð að hálsinum.
Sum bömin höfðu verið barin á
iljamar þar til úr blæddi og McKay,
starfsmaður bamavemdarsamtaka
í . Suður-Afríku, sagði frá átta
drengjum, sem vora afklæddir, stillt
upp við vegg og síðan grýttir af
lögreglumönum. Fékk sá 100 stig,
sem hitti í höfuð eða kynfæri
drengjanna. Suður-afrískur sál-
fræðingur sagði, að mörg böm
væra þannig á sig komin þegar þau
losnuðu úr fangelsi, að þau gætu
ekki talað eða sofíð almennilega í
margar vikur. Samtök foreldra, sem
eiga eða hafa átt böm í haldi, telja,
að á fyrstu sex mánuðum neyðar-
laganna hafi stjómvöld látið
fangelsa 8.000 böm.
Samkvæmt neyðarlögunum er
ekki hægt að afla sér upplýsinga
um fanga, um aðstæðumar, sem
þeir búa við, eða hvort og hvenær
þeim verður sleppt.
Einu fréttimar, sem berast út
fyrir fangelsisveggina, era þær,
sem hugrökk böm eins og þau, sem
ég hitti í Harare, flytja, jafnvel
þótt þau eigi á hættu hefnd og
þurfi að upplifa martröð minning-
anna á nýjan leik. Samtök lækna
og lögfræðinga í Suður-Afríku hafa
þó safnað saman miklum upplýsing-
um um ofbeldi lögreglunnar gegn
svörtum bömum.
Dæma má hvert þjóðfélag af því
hvemig það kemur fram við bömin.
Meðferð svartra bama í Suður-
Afríku staðfestir, að aðskilnaðar-
stefnan er grimmúðug, miskunnar-
laus og morðóð.
- GLENYS KINNOCK
Glenys Kinnock er kona Neil
Kinnocks, leiðtnga breska Verka-
mannaflokksina.
NAMSBRAUTIRl
Hver vill
læra
að njósna?
Ar
Ibandarískri auglýsingu eftir
umsækjendum á átta vikna
námskeið, sem efnt verður til í
ár, er tekið fram að þeir verði að
vera ungt fólk „sem vill veija
mestum hluta starfsævi sinnar við
störf tengd aðgerðum sem fara
fram á erlendri grand". Umsælq-
endur verða líka „að hafa sannað
forastuhæfíleika sína og hæfni í
mannlegum samskiptum". Þeir
verða að geta „notað ímyndunar-
aflið við tvísýnar aðstæður". Þá
þurfa þeir að vera fúsir til „að
leggja fram drjúgan skerf til ör-
yggis Bandaríkjanna". Auglýs-
ingin er nefnilega bandarísku
lejmiþjónustunnar, eða CLA.
Hún reynir nú að fá tii starfa
greinda námsmenn, sem vilja
fremur þjóna föðurlandi sínu en
græða milljónir í Wall Street. Á
þessu einstæða námskeiði gefst
þátttakendum víðtæk innsýn inn
í starfsemi lejmiþjónustunnar er-
lendis og leiðir þá inn í hulduheim
njósnarans. Umsækjendur verða
að vera Bandaríkjamenn og hafa
gengist undir einskonar hæfnis-
próf. Á þeim verða til dæmis
gerðar sálfræðikannanir og þeir
þurfa að gera grein fyrir sjálfum
sér og sjónarmiðum sínum í marg-
háttuðum viðtölum.
Þeir, sem taka þátt í námskeið-
inu, verða að sveija þess eið að
láta ekkert uppskátt um þá vitn-
eskju, sem þeir afla sér um
leyniþjónustuna.
Þetta framtak fór þó illa af
stað. Fýrirtæki sem annast al-
mannatengsl var fengið til að
auglýsa eftir umsækjendum og
fór ekkert dult með það að lejmi-
þjónustan hefði falið því „að
aðstoða við viðamikla námsáætl-
un og aðrar mikilvægar aðgerðir".
Stofnunin hafði samið við viðkom-
andi fyrirtæki um gerð auglýs-
ingaspjalda, bæklinga og
auglýsinga í dagblöðum og átti
það að fá fjórar milljónir króna
fyrir sinn snúð. En þessi opinbera
herferð fór fyrir bijóstið á CIA-
mönnum. Samkvæmt reglunum
er þeim sem taka að sér störf
fyrir lejmiþjónustuna með öllu
óheimilt að nota nafn hennar sér
til framdráttar.
Til skamms tíma hefur CLA
gengið illa að fá fólk til starfa en
nú er öldin önnur. Lejmiþjónustan
hefur ekki verið neitt feimnismál
síðan Reagan settist í Hvíta húsið
og orð eins og föðurlandsást það-
an af síður. Umsækjendur um
störf í leyniþjónustunni era nú
orðnir miklu fleiri en hægt er að
sinna.
En þessari liðssöfnun hefur þó
ekki alls staðar verið jafti vel tek-
ið. Amy Carter, dóttir Carters
fyrram forseta, og félagar hennar
beittu sér til dæmis mjög eindreg-
ið gegn tilraunum CLA til þess
að fá námsmenn við Massachu-
setts-háskóla til að ganga til liðs
við sig.
- MAR TRAIN
Jólasveinn-
inn er kóka
ín kóngnr
Jacarezinho heitir fátækra-
hverfí í Rio de Janeiro miðri,
á bökkum þefillrar árinnar sem
rennur um borgina. íbúamir era
170.000 talsins og nýlega var
kveðinn að þeim mikill harmur
þegar fyrram átrúnaðargoð
þeirra og vemdari, kókaínkóng-
urinn Mieo-quilo (Hálft kíló) var
kallaður til feðra sinna með held-
ur voveiflegum hætti. Meio-quilo
var ótíndur glæpamaður en fólk-
ið sér hann í öðra ljósi. Það man
þegar hann kom í þyrlu yfír
hverfíð, klæddur sem jólasveinn
með fullan poka af gjöfum.
Svartir borðar og önnur sorg-
armerki birtust hvarvetna þegar
fréttist um dauða Meio-quilos en
hann lést þegar þyrla, sem hann
notaði við flótta úr fangelsi, var
skotin niður. Komst raunar strax
á stað orðrómur um að hann
hefði lifað hrapið af en fallið
Á VARÐBERGI — Fjórtán ára stúlkubam stendur vttrð fyrir eitur-
lyfjasala.
síðan fyrir kúlum lögreglunnar.
Glæpamenn eins og Meio-quilo
era hinir nýju ráðamenn í Rio.
Borgin hefur gefist upp fyrir sið-
ferðislegri upplausn og spillingu.
Glæpaflokkar bama og unglinga
fara um götumar; glæpaflokk-
amir borga lögreglunni fyrir að
koma keppinautunum fyrir katt-
amef og morðingjamir dreifa
líkum fómarlamba sinna um
óræktarsvæðin utan borgarinn-
ar. Era þau svo mörg, að
dauðasveitimar í Mið-Ameríku
blikna og blána í samanburði.
Á frægustu baðströndum í
heimi, Copacabana og Ipanema,
er baráttan gegn glæpunum þeg-
ar töpuð. Lögreglumenn í stutt-
buxum með byssu í belti eiga
að vísu að haida uppi gæslu þar
en þeir ráða ekkert við töskuþjóf-
ana, sem heija á baðstrandar-
gesti. Á gangstéttunum uppi af
ströndinni era harðsvíraðri
glæpamenn að verki og fyrir
ofan glæsihótelin taka við fyrstu
„favelumar", fátækrahverfín í
fjallshlíðinni, uppeldisstöð og
griðland glæpamannanna.
Rio, þessi fyrram stolta höfuð-
borg hins suður-ameríska stór-
veldis, er nú eins og opið daunillt
sár þar sem hinir raunveralegu
ráðamenn fara með lögregluna
að vild sinni.
Margir lögreglumenn era
leigumorðingjar i frístundum
sínum. í bílnum sínum hafa þeir
alltaf snöru og hettu og eru til-
búnir til að gera upp sakimar
fyrir aðra gegn 1000 dollara
greiðslu. í maí sl. lýsti nýr borg-
arstjóri í Rio stríði á hendur
morðingjalýðnum þegar 540 lfk
höfðu fundist fyrir utan borgina
4