Morgunblaðið - 14.05.1989, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
M ANNLÍFSSTRAUM AR sunnudagur m. maí
1989
LÖGFRÆÐI/Meiri hagsmunum
fómab fyrir minni?
Ókostir mála-
myndaskilnaðar
*
Isíðasta lögfræðipistlinum var
nokkuð rætt um málamynda-
skilnað sem leið til að drýgja tekj-
umar. Jafnframt var tekið fram,
að tæplega væri hægt að mæla með
þessari leið og þá
einkum af þeirri
ástæðu að henni
verður ekki komið
í kring nema með
því að bijóta lög.
Þó að einhverjir
lögfræðingar séu
e.t.v. tilbúnir til að
vísa viðskiptavin-
um sínum á krókaleiðir framhjá
lögum, eru þeir fáir sem beinlínis
hvetja viðskiptavinina til þess að
bijóta þau. Þrátt fyrir þetta er til
fólk sem skilur til málamynda í því
skyni að drýgja tekjurnar. Þegar
þetta er gert einblínir fólk gjarnan
á þann beina fjárhagslega ávinning
sem af þessu má hafa, a.m.k. ein-
hvern tíma, en gleymir algjörlega
að huga að öðrum og varanlegri
réttaráhrifum skilnaðarins. Verður
þetta nú skýrt í stuttu máli.
Skv. 1. 60/1972 er skilnaður
tvenns konar: Skilnaður að borði
og sæng og lögskilnaður. Aðalregl-
an er sú að fýrst fá hjón skilnað
að borði og sæng og síðan lögskiln-
að eftir að skilnaður að borði og
sæng hefur staðið í minnst eitt ár.
Skv. 31. gr. fyrrnefndra
laga ber að veita hjónum
skilnað að borði og sæng
ef þau eru sammála um
að beiðast hans, án þess
að þau þurfi að tilgreina
ástæðu fyrir beiðninni.
Ef hjón ætla aðeins að
skilja til málamynda
myndu þau sennilega oft-
ast fara þessa leið. Ónnur
leið, og Sú sem stundum
er farin, er að krefjast
skilnaðar á grundvelli 39.
gr. laganna um hjúskap-
arbrot. Ber þá annað
hjóna hjúskaparbrot á
hitt. Ef sá sem borinn er
þeim sökum játar á sig
ósómann fer ekki fram
frekari könnun á sannleiksgildi
ásökunarinnar. Síðarnefnda leiðin
hefur þann kost að hún er fljótvik-
ari, enda er með þessu hægt að fá
lögskilnað strax. Þess er þó að geta
að ekki ep alltaf víst að fólk hirði
um að leita lögskilnaðar þegar
skilnaður að borði og sæng gerir
sama gagn.
Varðandi þau atriði sem hér
skipta máli eru réttaráhrif skilnaðar
að borði og sæng og lögskilnaðar
þau sömu. Þó verður að hafa í huga
að leyfi til skilnaðar að borði og
sæng tekur í raun aldrei gildi ef
aðilar halda áfram að búa saman
eftir útgáfu þess. Þetta skiptir þó
aðeins máli ef valdsmanni er kunn-
ugt um sambúðina þegar leyfis til
lögskilnaðar er leitað. Veigamestu
réttaráhrifin eru í fyrsta lagi þau,
að réttarreglur um fjármál hjóna
og skipti á búi, sem aðallega koma
fram í' 1. 20/1923 um réttindi og
skyldur hjóna og 1. 60/1972, gilda
ekki lengur í samskiptum aðila og
í öðru lagi fellur lögerfðaréttur nið-
ur á milli þeirra. Hið fyrrnefnda
gæti valdið miklum vandræðum ef
samkomulag hjónaleysanna versn-
aði síðar og vilji þeirra stæði til
þess að slíta sambúðinni og láta
raunveruleg skipti á eignum fara
fram. Við úrlausn ágreinings um
skiptin yrði ekki unnt að fara eftir
C 11
reglum um skipti á búi hjóna enda
taka þau eingöngu til þeirra sem
eru í löglegum hjúskap. Aðalreglan
um skipti á búum hjóna er svoköll-
uð helmingaskiptaregla, en sam-
kvæmt henni á hvort hjóna um sig
tilkall til helmings af hjúskapar-
eignum hins. Hættan á því að ann-
ar aðilinn færi illa út úr skiptunum
myndi aukast stórlega. Brottfall
erfðaréttar gæti einnig valdið viss-
um vandkvæðum. Ef hjónin eru
barnlaus verður „maki“ arflaus með
öllu, nema gerð hafi verið erfða-
skrá. Ef þau eiga börn taka börnin
allan arf eftir hið skammlífara,
nema viðkomandi hefði ráðstafað h
hluta eigna sinna með erfðaskrá til
þess langlífara. Auk þessa veldur
skilnaðurinn því að takmarkanir,
sem annars eru á ráðstöfunarrétti
maka yfir hjúskapareign sinni
vegna tillits til hagsmuna hins falla
niður. Þannig gæti sá, sem t.d. er
skráður eigandi íbúðarhúsnæðis
fjölskyldunnar, ráðstafað eigninni
án samráðs við hitt, sem hann ella
gæti ekki. Að auki getur þetta haft
áhrif á rétt þess langlífari til lífeyr-
is eftir hið skammlífara, þar sem
lög eða kjarasamningar gera ráð
fyrir slíku. í stuttu máli þá kann
sú staða að koma upp að fólk hefur
fórnað meiri hagsmunum fyrir
minni þegar „dæmið“ er endanlega
gert upp.
eftir Dovíó Þór
Björgvinsson
LÆKNISFRÆÐI/Vakinn eba sofinn?
Svæfingar
Þá sem renndu augum yfir þessa pistla á sunnudaginn var
kynni að ráma í sögu af frönskum herlækni sem var samtíðarmað-
ur Marteins Lúters og Jóns Arasonar. Lúter bjó í Wittenberg,
eins og frægt er, og þar átti líka heima um þessar mundir ungur
og Qölhæfúr maður sem hét Valeríus Cordus. Honum tókst með
efnagrúski og bragðvísi að búa til litlausan og skringilega lykt-
andi vökva sem kallast eter. Herlækninum okkar hefði víst ekki
þótt ónýtt að hafa nokkrar eterflöskur í farteskinu en hann vissi
bara ekki um furðulega náttúru þessa vökva og það vissi Cordus
sjálfur ekki heldur. Það liðu hvorki meira né minna en þijú hundr-
uð ár þangað til menn fengu hugmynd um hvað í vökvanum bjó.
Þannig vildi til að árið 1841
brotnaði eterflaska í rann-
sóknastofu vestur í Boston og
innihaldið flæddi út um allt. Að-
stoðarmaður efnafræðingsins var
einn í herberginu
og þegar að var
komið lá hann
steinsofandi á
gólfinu. Þetta
kvisaðist fljótt
og þeir sem
höfðu gaman af
að skemmta sér
á dálítið frum-
legan máta urðu sér úti um þenn-
an nýja vímugjafa og „sniffuðu"
eins og það heitir á nútíðarmáli.
Ef fleiri en einn og fleiri en tveir
voru með í leiknum var þetta kall-
að eter-partí og voru þau um skeið
vinsæl hjá gleðskaparfólki bæði í
Nýja Englandi og gamla Englandi
hinumegin hafsins. Einn þeirra
sem höfðu tekið þátt í þessum
samkvæmum var Crawford Long,
nýútskrifaður læknir frá háskó-
lanum í Pennsylvaníu. Hann hafði
veitt því athygli að hvorki hann
né aðrir sem voru undir eteráhrif-
um fundu til minnstu óþæginda
þegar þeir ráku sig á húsgögn eða
steyptu stömpum og hlutu af því
mar eða skrámur. Kunningi hans
og skemmtanafélagi bað hann að
skera af sér húðæxli í etervímu
og tókst svo vel til að þegar sjúkl-
ingurinn vaknaði trúði hann
hvorki lækni sínum né eigin aug-
um en æxlið var horfið. Sam-
kvæmt dagbókum Longs gerðist
þetta árið 1842 og hann tók tvo
dali fyrir aðgerðina en hirti ekki
um að skýra frá henni í ræðu eða
riti fyrr en löngu seinna og þess
vegna er hann hálígerður huldu-
maður í sögu svæfinganna, enda
þótt telja megi víst að hann hafi
fyrstur allra framkvæmt skurðað-
gerð í fullgildri svæfingu.
Nokkru eftir að þúsundþjala-
smiðurinn Joseph Priestley upp-
götvaði hláturgasið seint á 18. öld
komust menn að raun um að veru-
lega mætti draga úr sársauka
með því að anda gasinu að sér.
Tannlæknir einn í Connecticut,
Horace Wells að nafni, reyndi það
alloft við tanndrátt og gafst mis-
jafnlega, en ktundum svo vel að
hann bauðst til að leika listir sínar
á aðalsjúkrahúsinu í Boston. Það
var árið 1844. Því miður tókst svo
illa til í það sinn að gasskainmtur-
inn sem sjúklingurinn fékk var
of lítill og rak hann því upp skað-
ræðisöskur um leið og tönnin fór.
Áhorfendur fussuðu og sveiuðu.
„Tómt húmbúkk“ sögðu lækna-
nemarnir einum rómi og Horace
Wells var þar með dæmdur úr leik.
Tveim árum síðar var aðstoðar-
maður hans, William Morton, orð-
inn læknastúdent og nemandi hjá
prófessor John Collins Warren,
þeim hinum sama sem hafði gefið
Wells tækifæri til að spreyta sig.
Morton taldi kennara sinn á að
leyfa tilraun með annað efni og
lét ekki uppi nvert efnið væri, en
það var eter. Hann svæfði einn
af skjólstæðingum Warrens og
prófessorinn lauk aðgerð sinni án
þess að sjúklingurinn hreyfði sig
eða gæfi frá sér hljóð. Þá er
mælt að Warren hafi lýst yfir í
heyranda hljóði að hér væri ekk-
ert húmbúkk á ferðinni. Þennan
dag, 16. október 1846, er talið
að öld svæfinganna heíjist. Sá
eftir Þórarin
Guðnason
2. mynd
dagur færði heiminum gleði og
gæfu fyrir alda og óborna.
Austan hafsins urðu Bretar
fyrstir til að taka upp hinn nýja
sið og röskum mánuði eftir eter-
daginn í Boston tók frægur skurð-
læknir í London fót af manni í
etersvæfingu, en norður í Edin-
borg fór James Young Simpson
að gefa fæðandi konum nýtt og
að hans dómi betra svæfingarlyf
sem hét klóróform. í fyrstu voru
svæfingarlyfin látin dijúpa á
tusku eða lítinn púða sem var
lagður yfir vitin (1. mynd) en
ekki leið á löngu áður en menn
fóru að smíða vírgrindur sem dúk-
ur var strengdur á og kallaðist
það verkfæri svæfingargríma (2.
mynd).
Eter og klóróform kepptu um
hylli þeirra sem hlut áttu að máli
og þótt undarlegt megi virðast tók
hláturgasið lengi vel engan þátt
í kapphlaupinu, en það er hið eina
af þessum þremur efnum sem
notað er þegar svæft er eftir
kúnstarinnar reglum á nútímav-
ísu. Margt hefur breyst og mikið
gerst á langri ferð. Það er ærin
saga að segja frá því, en hún
verður að bíða betri tíma.
MEGRUN
FYRIR SUMARIÐ
Ef pú ert ein þeirra fjöbnörgu sem lengi hefur œtlad þér að
grenna þig og vilt líta vel út isumar þá býðst þér nú tœkifceri
til þess. Við hjá HRESS höfum hjálpað þúsundum kvenna í
baráttunni við aukakílóin. Sumar þeirra hafa náð
undraverðum árangri. Dœmi eru um að viðskiptavinir okkar
hafi misst 15—20 kíló á 6 mánuðum. Slíkur árangur krefsl
mikillar vinnu, þolinmœði ogfaglegrar þjálfunar. Við bjóðum
þér nú að taka þátt í skemmtilegum œfingum í 6 vikur.
Þú getur valið um 2 hópa:
ÚTIHÓPUR
Útihópur œfir 4 sinnum í viku en hvílir urn helgar.
Á þriðjudögum kl. 18.30 skokkum við saman, gerum œfingar
sem reyna á maga, rass og Ueri. Á fimmtudögum kl. 18.30 er
KRAFTGANGA en þessi nýja tegund cefinga hefur notið
mikilla vinsœlda víða um heim. Á mánudögum og
miðvikudögum getur þú valið um 9 mismunandi æfingatíma,
allt eftir því hvaða tími hentar þér og liversu erfiðar æfingar
þú kýst að stunda.
SUMARHÓPUR
Sumarhópurinn æfir 4 sinnum í viku og markmiðið er megrun
um 4—10 híló, aukið þol og meiri styrkur. Þú nýtur leiðsagnar
fœrustu íþróttakennara sem veita gott aðhald. Við œfingar
verða notuð lóð og teygjur sem gefa mjög góðan árangur.
Innifalið í verði eru 5 tímar í bestu Ijósabekkjum sem gefa
hraustlegt útlit. Einnig fylgir matseðill með ýmsum
hitaeiningasnauðum réttum.
Allt þetta kostar aðeins 5.990.
Skráðu þig strax í síma 65 22 12.
Við byrjum eftir helgina.
HRFSS ,
UKAMSREKT OG IJOS