Morgunblaðið - 21.05.1989, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. MAI 1989
C 15

\h>
I fimmtugsafmælinu
(ásamt Brooke Shields):
veglegar veizlur.

geysihá umboðslaun.
Skömmu eftir að Richard Nixon
forseti sagði af sér vegna Water-
gate-málsins komst upp um
hneyksli út af „vafasömum greiðsl-
um“, þar sem Khashoggi kom við
sögu. Því var haldið fram að Ray-
theon, Northrop, Lockheed og fleiri
fyrirtæki, sem hefðu látið ólögleg
framlög renna í kosningasjóði Nix-
ons og annarra bandarískra stjóm-
málamanna, hefðu notað pólitíska
„mútusjóði“ í því skyni að fá er-
lenda leiðtoga til að samþykkja
hagstæðar pantanir á hergögnum.
Lockhéed viðurkenndi að hafa
greitt Khashoggi 106 milljónir dala
vegna sölu á flugvélum af gerðun-
um Tri-Star og C130 til Saudi-
Arabíu 1970—1975, en taldi að
arabískir embættismenn hefðu
fengið hluta upphæðarinnar.
Khashoggi fiúði frá Bandaríkjun-
um þegar hann átti að mæta fyrir
rétti í marz 1976 og kom ekki þang-
að aftur fyrr en tveimur og hálfu
ári síðar. Málið var leyst með sátt.
Frægar veizlur
Þegar olía lækkaði í verði upp
úr 1980 dró úr peningaflóðinu í
Saudi-Arabíu og ný kynslóð arab-
ískra prinsa kom til sögunnar.
Margir þeirra höfðu menntazt í
Bandaríkjunum og Evrópu og höfðu
eins mikið vit á samningum við
vestræn ríki og fyrirtæki og Khas-
hoggi. Síga fór á ógæfuhliðina hjá
honum, en hann hélt áfram að halda
viðskiptavinum sínum veglegar
veislur. Þær frægustu fóru fram í
Nabila, einhverri glæsilegustu lysti-
snekkju, sem sögur fara af.
Meðal gesta hans voru stjórn-
málamenn, kvikmyndaleikarar og
SeldDonaidTru
Khashoggi og samstarfsmenn: kallaði sig „viðskipta-vitring“.
fagrar konur og hann lét sækja þá
í einkaþotu sinni. Fáar veizlur voru
eins eftirsóttar og fáir gestgjafar
eins rausnarlegir, greiðviknir og
alúðlegir.
Khashoggi stjórnaði stórfyrir-
tæki sínu úr DC-8-einkaþotu sinni,
sem hann lét lengja og er búin öllum
þægindum og fullkomnustu tækj-
um. Hann ferðaðist milli 12 dvalar-
staða víðs vegar í heiminum ásamt
íjölmennu fylgdarliði og- lífverði,
kóreskum glímukappa, sem var
kallaður MisterKill. Bezt undi hann
sér í skrauthýsi í Marbella á Spáni
og risastórri íbúð á tveimur hæðum
í skýjakljúfnum Olympic Towers við
Fimmta breiðstræti á Manhattan.
Á hveiju ári fóru 70 milljónir
punda í „almcnn útgjöld“, allt frá
símreikningum til spilaskulda, og
hann greiddi fyrri konu sinni,
Khashoggi-fyrirtækið
Triad Center í Salt Lake
City: gjaldþrota.
Soraju, tvo og hálfan milljarð dala
þegar hún skildi við hann. Þó var
hann líklega aldrei auðugasti maður
heims — að minnsta kosti er hann
það ekki lengur. Eyðslusemin átti
sér ekki aðeins þá skýringu að hann
væri gefinn fyrir sælllifi — hún var
„baráttutæki". Höfðingsskapur
hans vakti traust manna, sem hann
vildi hafa gott af. Fáir höfðu eins
gott lag á því að koma sér í mjúk-
inn hjá valdamiklum mönnum og
hagnast á þeim.
Hann kann því illa að vera nefnd-
ur hergagnasali og kallar sig „við-
skipta-vitring“. Hann kveðst ekki
aðeins vilja eyða peningum, heldur
tryggja hijáðum svæðum í heimin-
um velsæld og öryggi. Honum leið-
ast venjuleg stjórnunarstörf og
hann hefur lítið viðskiptavit að sögn
vina hans, hann sé fyrst og fremst
sölumaður og samningamaður, sem
kunni þá list að tryggja samkomu-
lag um viðskipti á skjótan hátt.
Vopn til írans
Þegar halla fór undan fæti beindi
Khashoggi viðskiptum sínum í vax-
andi mæli inn á olíu- og fasteigna-
markaðinn í Bandaríkjunum og fyr-
irtækið Triad American í Salt Lake
City varð máttarstólpi stórveldis
hans. Hann lagði einnig aukna
áherzlu á viðskipti í Austurlöndum,
varð handgenginn soldáninum í
Brunei og notaði vináttu sína við
Imeldu og Ferdinand Marcos.
Leit hans að fjármagni varð æ
örvæntingarfyllri. Hann laðaðist að
auðæfum Jean-Claude („Baby
Doc“) Duvaliers og leigði honum
bústað sinn í Suður-Frakklandi þeg-
ar honum var steypt af stóli á Ha-
iti. Fleiri spilltir einræðisherrar hafa
verið meðal viðskiptavina hans,
þeirra á meðal íranskeisari, Num-
eiri, fyrrum forseti í Súdan, og
Mobutu, forseti Zaire.
Árum saman bar lítið á versn-
andi fjárhagsstöðu Khashoggis
vegna oflátungsháttar hans.
Kannski gerði hann sér ekki grein
fyrir ástandinu sjálfur, en síðla árs
1984 eða í ársbyrjun 1985 varð ljóst
hvert stefndi, þegar hann seldi eða
veðsetti hlut sinn í Triad American.
Stórveldi hans riðaði til falls.
Snemma árs 1985 frétti Khas-
hóggi að bandaríska þjóðarörygg-
isráðið hugleiddi að selja írönum
hergögn í skiptum fyrir gísla í
Líbanon. Hann ákvað að grípa inn
í samningaumleitanirnar í von um
skjótfenginn gróða, sem gæti bjarg-
að honum frá gjaldþroti. Til að
auka áhuga Bandaríkjamanna hélt
hann því fram í greinargerð að
vopnasendingar til írans mundu
auka Bandaríkjamönnum álit hjá
„hófsömum“ mönnum í Teheran og
að stuðningur við þá mundi borga
sig. Um þetta leyti fylgdu Banda-
ríkjamenn hlutleysisstefnu í stríði
Irana og íraka og í gildi var bann
við sölu hergagna til írans.
Khashoggi eða samstarfsmenn
hans lögðu fram 30 milljónir dala
til að tryggja viðskiptin. En þau
fóru út um þúfur þegar íranar héldu
því fram að þeir fengju léleg her-
gögn og Bandaríkjamenn kröfðust
þess að öllum gíslunum yrði sleppt.
Khashoggi tapaði um sjö milljónum
dala.
Vinargreiði við Marcos
Skömmu áður en málið varð opin-
bert síðla árs 1986 var svo illa kom-
ið fyrir Khashoggi að hann ákvað
að beita Bandaríkjamenn þrýstingi
til að fá féð aftur. í stað þess að
krefjast endurgreiðslu sjálfur sendi
hann fulltrúa á fund dA. Sendi-
maðurinn hélt því fram að Khas-
hoggi skuldaði peningana tveimur
kanadískum kaupsýslumönnum,
sem kynnu að ljóstra upp um við-
skiptin við íran, ef þeim yrði ekki
endurgreitt.
Áður en William Casey, yfir-
manni CIA, gafst tóm til að svara
hótuninni gerðu aðrir málsaðilar
íran-kontra-málið opinbert. North
ofursti og aðrir starfsmenn þjóðar-
örýggisráðsins, sem höfðu skipu-
lagt viðskiptin, voru reknir. Khas-
hoggi naut ekki lengur verndar CIA
og Bandaríkjastjórnar og auk þess
var talið að arabískir verndarar
hans hefðu snúizt gegn honum, þar
sem hann hafði neyðzt til að skipta
við ísraelsmenn.
Khashoggi varð því tiltölulega
auðveld bráð harðskeyttra starfs-
manna Rudolphs Giulianis, sak-
sóknara á Manhattan, þegar þeir
tóku til við að rannsaka meint brask
og fjársvik hans og Marcos-hjón-
anna eftir að hafa unnið það afrek
að tryggja að mafíuforingjar og
braskarar í Wall Street á borð við
Ivan Boesky yrðu dregnir fyrir lög
og dóm.
Ferdinand Marcos dró sér svo
mikið fé á 20 ára forsetaferli að
hann varð einn ríkasti maður heims.
Áður en honum var steypt af stóli
í febrúar 1986 tókst honum að
koma úr landi gífurlegum fjármun-
um og listaverkum eftir Rubens,
E1 Greco og rúmlega 20 aðra gamla
meistara úr Metropolitan-safninu í
Manila. Eitt hundrað milljónum
dala var varið til að kaupa fjórar
stórar viðskiptahallir á Manhattan,
sem síðan hafa þrefaldazt í verði.
Yfirvöld á Filippseyjum hafa
barizt fyrir þvi að stolnum auðæfum
Marcos-hjónanna verði skilað og
þau fái umráð yfir byggingunum á
Manhattan. Khashoggi tók að sér
að villa um fyrir þeim. Að hans
sögn greiddi hann Imeldu ávísun
að upphæð 10 milljónir punda fýrir
31 málverk 1985. Hann segir að
Marcos-hjónin hafi gert sér grein
fyrir því að valdaferill Ferdinands
væri senn á enda og að þau yrðu
að leggja fyrir fé til elliáranna. Um
leið hélt Khashoggi því fram að
hann væri löglegur eigandi fast-
eignanna á Manhattan og hefði
eignazt þær áður en Marcos-stjórn-
in féll. Hann reyndi að sýna fram
á þetta með fölsuðum skjölum.
Málverkin í snekkjunni
Giuliani og menn hans röktu slóð
mikils hluta málverkasafnsins til
Khashoggis — þar á meðal verk
eftir Cézanne, Degas, Picasso og
Veronese. Vorið 1986 voru þessi
málverk látin niður í 15 kassa og
send flugleiðis til Nizza. Síðan var
þeim ekið til Monaco, þar sem þau
voru flutt um borð í Nabila.
Khashoggi er sakaður um að
hafa selt megnið af listaverkunum
í snekkjunni, en leit á vegum
frönsku lögreglunnar og fyrirspurn-
ir bandarískra erindreka 1987 báru
þann árangur að hann afhenti yfir-
völdum níu málverk að verðmæti
tveir milljarðar dala. Þeim var flog-
ið aftur til Bandaríkjanna í flugvél
Edwins Meese, þáverandi dóms-
málaráðherra, sem sat ráðstefnu
Interpol í París.
í janúar 1987 fórTriad American
fram á að fyrirtækið yrði tekið til
gjaldþrotaskipta og um leið fóru
aðrir lánardrottnar að þjarma að
Khashoggi. Örvænting hans hefur
stöðugt aukizt og hann hefur lagt
nafn sitt við vafasamar ráðagerðir,
meðal annars um að hagnýta not-
aða gervihnetti og opna „námur
Salómons konungs“.
Um skeið var ein helzta hjálpar-
hella hans dularfullur ráðunautur
soldánsins í Brunei, indverskur
fakír og dýrlingur, Sri Chandra
Swamiji Maharaj, sem heitir réttu
nafni Chand Gandhi og var eitt sinn
vinsæll veizlugestur í Hollywood.
Swamij tók að sér að vera milli-
göngumaður milligöngumannsins
Khashoggis og hefur gegnt mikil-
vægu hlutverki í togstreitu Ro-
land(„Tiny“) Rowlands, forstjóra
Lonrho-fýrirtækisins í Bretlandi, og
egypzku Fayed-bræðranna um fyr-
irtækið House of Fraser, sem á
Harrods-verzlunina. Mohamed Fay-
ed er fyrrverandi mágur og starfs-
maður Khashoggis.
Þó er stutt síðan Khashoggi bað
Tiny um sex milljóna punda lán og
þeir hafa unnið að því í bróðerni
síðan í febrúar að gera tilboð í lúx-
ushótel í Taba. Samningarnir geta
orðið flóknir og það á vel við Khas-
hoggi, en tilboðið hljóðar upp á
„aðeins“ 70 milljónir dala.
í október voru Khashoggi og
Marcos-hjónin ákærð fyrir fjársvik
og brask í New York. Þau eru
meðal annars annað sökuð um að
hafa svikið 165 milljónir dala út
úr bandarískum bönkum til að