Morgunblaðið - 10.06.1989, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 1989
MORGUlf jll,AÚU). lAyfíAHDAÚUR T10- M 19^,
iltargiiiiWbiftife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
MatthíasJohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 80 kr. eintakið.
Islenskar o g
sovéskar tilskipanir
Umræðurnar um efnahags-
mál á sovéska fulltrúa-
þinginu eru prýðileg áminning
til allra þeirra, sem halda að
með opinberri forsjá og með
ríkissjóð sem millilið sé unnt
að skapa mesta velmegun og
leysa vanda hvers manns helst
honum að kostnaðarlausu.
Þessar umræður eiga brýnt
erindi til þeirra, sem nú fara
með stjórn íslenskra efnahags-
mála úr ráðherrastólum og
vilja helst ráðskast með hvert
einstakt fyrirtæki og láta
stjómendur atvinnuvega
þiggja mola úr lófum sínum.
Að þessi hugsunarháttur skuli
í hávegum hafður meðal
íslenskra ráðamanna á sama
tíma og hann á meira að segja
undir högg að sækja í sjálfum
Sovétríkjunum er næsta skelfi-
legt.
Nikolaj Shmeljov, kunnur
sovéskur hagfræðingur, las
Gorbatsjov og félögum hans
pistilinn á fulltrúaþinginu á
fimmtudag. Hann spáði efna-
hagslegu hruni, ef ekki tækist
að hemja verðbólgu, auka
framboð á neysluvamingi og
snúa við fjárlagahallanum.
„Efnahagslegt hrun leiddi af
sér skömmtun á öllum sviðum,
neðanjarðarhagkerfíð tæki í
raun völdin og rúblan yrði
einskis virði. Tilskipanakerfið
settist aftur í hásæti,“ sagði
hann. Ríkisstjórnin hefur verið
að færa tilskipanakerfíð í há-
sæti eftir því sem verðbólga
eykst og fjárlagahallinn.
í Sovétríkjunum er aðstaðan
þannig að vegna skömmtunar,
matarskorts og fárra tækifæra
til að fjárfesta hafa ýmsir safn-
að seðlum undir koddann í
orðsins fyllstu merkingu. Fólki
gefst hreinlega ekki tækifæri
til að eyða peningunum sínum.
Shmeljov hagfræðingur vék að
þessu og skammaði aðalrit-
stjóra Prövdu og sakaði hann
um að valda kaupæði og
hamstri í hálftómum verslun-
um með því að leggja til í
grein, að umframfjármagn
yrði gert upptækt meðal al-
mennings yfirleitt. Taldi hag-
fræðingurinn að hvorki CIA
né stéttaóvinir gætu valdið
meiri skaða en skrif af þessu
tagi.
Þegar þessi orð eru íhuguð
með hliðsjón af þróun íslenskra
efnahagsmála, er ástæða til
að velta því fyrir sér, hvaða.
áhrif tal ráðherranna um vexti
og sparifé hefur haft. Um fáa
þætti fjármálalífsins hafa þeir
notað sterkari skammaryrði en
þá er snerta fjármagnsmark-
aðinn. Halda menn að þetta
tal hafí ekki þau áhrif þegar
til lengdar lætur að almenn-
ingur vilji helst tryggja fjár-
muni sína með öðrum hætti
en í þeim fyrirtækjum sem lýst
er á hinn versta veg? Krónan
okkar hefur einnig mátt þola
margt vegna gálausra um-
mæla um verðgildi hennar og
gengismál. Hér, eins og í Sov-
étríkjunum, hefur íhlutun
stjómmálamanna í þennan
þátt efnahagslífsins orðið til
þess að rýra verðgildi gjald-
miðilsins og hvetja fólk til að
nota hann meðan færi gefst í
hvers kyns neysluvaming eða
ferðalög, sem við höfum þó enn
leyfi til að veita okkur.
Úrslit kosninga í Póllandi
sýna hveijar vinsældir stjórn-
málamenn öðlast við að stjórna
með tilskipunum og telja sig
hafa betra vit á því en fólkið
sjálft, hvernig það á að veija
fjármunum sínum. Stendur
ekki ríkisstjóm íslands frammi
fyrir svipuðum „vinsældum“
hér á landi? Japanski forsætis-
ráðherrann hrökklaðist að vísu
ekki frá völdum á dögunum,
fyrr en kannanir sýndu, að
fylgi hans var komið niður í
3%.
Heilsurækt
og land-
hreinsun
Um þessa helgi er efnt til
skipulagðrar heilsurækt-
ar á íþróttadeginum og þá
beita ungmennafélögin sér fyr-
ir átaki til landhreinsunar víða
um land. Framtak af þessu
tagi er í góðu samræmi við
þau jákvæðu viðhorf sem em
ofarlega á baugi meðal sívax-
andi fjölda fólks og ekki síst
ungs fólks. Er ástæða til að
hvetja sem flesta til að sinna
þessu lofsverða fmmkvæði.
Engir aðrir en við sjálf bemm
ábyrgð á eigin heilsu. Draslið
í landi okkar verður ekki meira
en við sjálf viljum.
Núna í kjörbúðimum,
næst í kjörklefanum
eftir Þorstein Pálsson
Hinn fjölsótti útifundur Al-
þýðusambandsins og Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja í
síðustu viku er til marks um al-
menna og víðtæka óánægju fólks
með stefnu og vinnubrögð núver-
andi ríkisstjórnar. Undirtektir
fólks við áskorun launþegasam-
takanna um að sniðganga mjólk-
urvörur í þrjá daga í þessari viku
sýna hið sama. Almenningur er
búinn að gefast upp á ríkisstjórn-
inni.
Aðgerðir launþegasamtakanna
bitnuðu að vísu ekki með beinum
hætti á stjómvöldum. Ábending
Félags kúabænda um þetta atriði
er hárrétt. En aðgerðin var fyrst
og fremst táknræn mótmæli og
sem slík náði tilgangi sínum eftir-
minnileg. Neytendur sem í henni
tóku þátt voru sannarlega ekki að
beina spjótum sínum að bænda-
stéttinni, sem er ekki ofsæl af kjör-
um sínum.
Það er athyglisvert að ráðherr-
amir skilja ekki eða þykjast ekki
skilja gremju fólks og hneykslan
yfir stórfelldum verð- og skatta-
„Hugur almennings til
ríkisstjórnarinnar er
þegar kominn fram í
kjörbúðum. Skoðana-
kannanir benda til þess
að ekki verði dómurinn
yfir stjórninni mildari í
kjörklefanum, þegar
stund kosninga rennur
upp. Samkvæmt könn-
un DV, sem birt var í
gær, nýtur stjórnin að-
eins stuðnings 23,6%
kjósenda. Ég hygg að
engin ríkisstjórn lýð-
veldisins hafi búið við
jafii almenna andúð og
þessi. Það er þess vegna
sem ráðherramir reyna
að sitja sem fastast.
Þeir hafa ekki hugrekki
til að láta reyna á stuðn-
ing sinn á meðal kjós-
enda.“
hækkunum og loforðum sem ekki
em efnd. Ólafur Ragnar Grímsson
fjármáalráðherra, sagði í blaðavið-
tali á dögunum að hann skildi
ekki hvað fólkið væri að fara. Og
nú segir hann kinnroðalaust að
hækka þurfi skatta á almenning
og fyrirtæki enn frekar en gert
hefur verið svo unnt sé að reka
ríkissjóð hallalausan.
Skilningsleysi ráðherrans, hroki
og blinda minnir á fleyg ummæli,
sem eignuð em Maríu Antoinette,
drottningu Frakklands, á dögum
matarskortsins, sem var undanfari
frönsku stjómarbyltingarinnar
fyrir tvö hundmð ámm: „Hvers
vegna borðar vesalings fólkið ekki
kökur, úr því að það er ekki til
brauð.“
Hugur almennings til ríkis-
stjórnarinnar er þegar kominn
fram í kjörbúðum. Skoiðanakann-
anir benda til þess að ekki verði
dómurinn yfír stjórninni mildari í
kjörklefanum, þegar stund kosn-
inga rennur upp. Samkvæmt
könnun DV, sem birt var í gær,
nýtur stjórnin aðeins stuðnings
23,6% kjósenda. Ég hygg að engin
Þorsteinn Pálsson
ríkisstjóm lýðveldisins hafí búið
við jafn almenna andúð og þessi.
Það er þess vegna sem ráðherrarn-
ir reyna að sitja sem fastast. Þeir
hafa ekki hugrekki til að láta
reyna á stuðning sinn á meðal
kjósenda.
Ræður ekki við verkefiiin
Vinstri stjórn Steingríms Her-
mannssonar og Ólafs Ragnars
Grímssonar og húskarla þeirra
ræður engan veginn við þau verk-
efni sem hún hefur tekist á hend-
ur. Um þetta er ekki ágreiningur
utan tjaldbúða stjórnarliðsins.
Orðið „tjaldbúð“ á vel við í þessu
sambandi, því öll vinnubrögð
stjórnvalda bera þess merki að
tjaldað er til einnar nætur. Framt-
íðarsýn félagshyggju-ráðherranna
miðast við það eitt að halda um
stjómartaumana. Vandamálin em
ekki leyst, þeim er sópað undir
teppi.
Álmenningur hefur kveðið upp
dóm sinn yfír ríkisstjórninni. Það
hafa atvinnurekendur og foringjar
launþega einnig gert. Forystu-
menn samtaka launafólks segja
að ríkisstjómin hafí svikið fýrir-
heitin sem hún gaf við gerð kjara-
samninga fyrir nokkram vikum.
Þeir hafa í reynd gefíð stjórninni
falleinkunn og era þó margir
þeirra flokksbræður eða pólitískir
samheijar ráðherranna.
Á aðalfundi Vinnuveitendasam-
bandsins í byijun vikunnar var
ennfremur ályktað að stefna ríkis-
stjómarinnar leiddi til öfugþróun-
ar í atvinnulífínu. Þar var vísað
til aukinnar opinberrar miðstýr-
ingar og millifærslu íjármuna með
pólitískum ákvörðunum. Bent er á
að þessi stefna mismuni atvinnu-
vegum og fyrirtækjum og dragi
enn mátt úr þeim fyrirtækjum sem
beijast við að halda sjóð af eigin
rammleik. Krafa vinnuveitenda er
að efnahagsaðgerðir séu almenns
eðlis og að tekið sé á málum en
ekki látið reka á reiðanum. Vinnu-
veitendur segja réttilega að aðeins
með þeim hætti sé unnt að við-
halda þeirri velferð og kjöram sem
þjóðin sætti sig við.
Veikleikamerki
Eitt merkið um veika stöðu
ríkisstjómarinnar era umræðumar
um að fá Borgaraflokkinn með
formlegum hætti til stjómarsam-
starfs á næstunni. Sem kunnugt
er hefur hluti Borgaraflokksins
verið aðili að ýmsum mikilvægustu
— og ranglátustu^ — ákvörðunum
ríkisstjómarinnar. Því má segja
að þessir þingmenn hafi með
óformlegum hætti verið aðilar að
ríkisstjóminni.
Samkvæmt blaðafregnum era
það Alþýðuflokksmenn sem era
áijáðastir í að fá Borgaraflokkinn
inn í ríkisstjórnina. Þeir era sagð-
ir hafa miklar áhyggjur af því á
hve veikum granni stjórnin er
reist. í fréttaskýnngu í Alþýðu-
blaðinu á miðvikudaginn segir orð-
rétt: „Ríkisstjórnin á erfitt. Með
naumum þingstyrk tókst henni
bærilega að hanga eitt þing, en
fyrir haustið er ljóst að hún þarf
að tryggja meirihluta vilji hún
halda lífí sem þjónar einhveijum
tilgangi. Beinast liggur við að
ræða við Borgaraflokk, en það er
ekki létt verk.“
Hver sem niðurstaðan verður í
þessu máli breytir hún áreiðanlega
engu um stöðu ríkisstjórnarinnar
og stjórnarstefnuna. Borgara-
flokkurinn hefur því miður ekki
haft neitt það fram að færa sem
gefur vonir um ný vinnubrögð og
skynsamlegri stefnu.
Alþýðubandalagið
í upplausn
Það hriktir í Alþýðubandalaginu
um þessar mundir. Svonefndir
,,flokkseigendur“ undir forystu
Svavars Gestssonar virðast hafa
náð undirtökum í flokknum og á
flokksmálgagninu, Þjóðviljanum.
Á meðan hefur Ólafur Ragnar
Grímsson verið önnum kafinn í
fjármálaráðuneytinu og í samein-
ingarvímu „Á rauðu ljósi“ með
formanni Alþýðuflokksins.
Ég veiti því athygli að íjölmiðlar
gera mikið úr því að átökin í Al-
þýðubandalaginu séu á milli „lýð-
ræðiskynslóðar“ undir foiystu Ól-
afs Ragnars og „flokkseigenda"
sem áður vora nefndir. Orðin, sem
notuð era, era búin til af fyrr-
nefnda hópnum. Ekki er hins veg-
ar sjáanlegt að það séu nein
grandvallar stefnumál sem skilja
hópana að og alls ekki „lýðræðis-
kynslóðinni" í vil eins og umíjöllun
fjölmiðla — þar sem fyrrverandi
nemendur Ólafs Ragnars era íjöl-
mennir — gefur einatt í skyn.
Deilt er um völd en ekki málefni.
Satt að segja virðist Ólafur
Ragnar Grímsson enn meiri for-
sjár- og valdshyggjumaður en
„flokkseigendur" sem áður hafa
setið á ráðherrastólum fýrir Al-
þýðubandalagið. Á sama tíma og
einkavæðing og efling atvinnu-
frelsis og einkaframtaks er efst á
baugi hjá jafnaðarmönnum og só-
síalistum í nágrannalöndum okkar
— og meira að segja kommúnistum
í Sovétríkjunum og Austur-Evrópu
— vinnur „lýðræðiskynslóðin“ í
Alþýðubandalaginu að því að auka
umsvif ríkisins, þjóðnýta atvinnu-
fyrirtæki og gera þau háð opin-
berri fýrirgreiðslu og leggja höml-
ur og höft á framtak einstaklinga.
„Lýðræðiskynslóðin" er í reynd
eitthvert mesta afturhaldsafl í
íslenskum stjómmálum.
Ofbeldið í Kína
Atburðirnir í Kína undanfama
daga minna okkar með dapurleg-
um hætti á eðli kommúnismans.
Um nokkurt árabil hefur svo virst
sem kínverskt þjóðfélag væri að
færast í átt til aukins fijálsræðis.
Vísbendingar um þá þróun hafa
falist í tilraunum með einkaíyrir-
tæki og markaðskerfí á afmörkuð-
um svæðum í landinu. Áhersla
stjómvalda á aukin viðskipti og
bætt pólitísk samskipti við hinn
fijálsa heim hefur og verið talin
þáttur í þessari framvindu.
Stjómmálafrelsi hafa Kínveijar
hins vegar ekki fengið. Kröfum
stúdenta og óbreyttra borgara um
lýðréttindi var á dögunum svarað
með fólskulegri morðárás her-
manna í bryndrekum á vopnlausan
og friðsaman mannfjölda á Torgi
hins himneska friðar í Peking.
Samband ungra sjálfstæðis-
manna efndi til mótmælastöðu við
Kínverska sendiráðið í Reykjavík
sl. fímmtudagskvöld, þar sem
óhæfuverkin í Peking vora for-
dæmd og lýst samstöðu og samúð
með með lýðræðiskröfum almenn-
ings. Við Islendingar höfum lengi
búið við frelsi og lýðræði og hér
er rótgróin virðing fyrir mannrétt-
indum. Við lítum á þetta sem sjálf-
sagðan hlut en sannleikurinn er
því miður sá að það er aðeins lítill
hluti mannkyns sem er svo lán-
samur.
Höfiindur er formaður Sjálfstæðis■
flokksins.
Geirsgata í jarð-
göng og glerskál-
ar í Austurstræti
NÝJAR hugmyndir sem eiga að lífga upp gömlu vesturhöfnina í
Reykjavík og miðbæinn hafa verið kynntar í skipulagsnefnd, hafhar-
stjórn og á sérstökum kynningarfundi skipulagsnefhdar með emb-
ættismönnum borgarinnar, borgarfulltrúum og ýmsum nefhdarfull-
trúum. I tillögunum er meðal annars gert ráð fyrir uppfyllingu
framan við miðbakkann í austurhluta gömlu hafharinnar og að þar
verði Geirsgatan lögð í jarðgöng allt frá Kalkofhsvegi að núver-
andi aðstöðu Akraborgar. I Austurstræti eru uppi hugmyndir um
að reisa glerskála eftir norðurhlið götunnar allt frá Lækjargötu
að Aðalstræti.
Að sögn Vilhjálms Þ. Vilhjálms-
sonar, formanns skipulagsnefnd-
ar, hafa hugmyndir svipaðar þess-
um nýju tilögum verið til umfjöll-
unar í nefndinni áður en menn
ekki verið á eitt sáttir um hvemig
tengja ætti hafnarsvæðið við mið-
bæinn. Eftir kynnisferð skipulags-
nefndar til Bandaríkjanna urðu
nefndarmenn sammála um að
Geirsgatan yrði að liggja í jarð-
göngum ef tengja ætti miðbærinn
hafnarsvæðinu.
„Ég sé það sem stórkostlegt
tækifæri í náinni framtíð þegar
hlutverk austurhluta gömlu hafn-
arinnar breytist enn frekar að
miðbærinn tengist höfninni. Það
eru ekki allar borgir sem hafa
sama möguleika og við og þess
vegna eigum við að nýta okkur
þessa einstöku aðstöðu," sagði
Vilhjálmur.
„Það er ekki þar með sagt að
hafnsækin starfsemi verði ekki
áfram í austurhöfninni því gert
er ráð fyrir að Faxamarkaðurinn
verði áfram á sínum stað og einn-
ig fiskihöfnin í vesturhluta hafnar-
innar enda sækir fólk á hafnar-
svæðið til að fylgjast með því sem
þar er að gerast.
Ef vel tekst til þá er ég sann-
færður um að tengingin á eftir
að virka, sem vítamínsprauta á
miðbæinn."
Við Tryggvagötu 13 verður
reist bifreiðageymsla á sex hæð-
um, sem rúma mun um 270 bíla
með tengingu við Tryggvagötu 15.
Gert er ráð fyrir að byggingar-
framkvæmdir heijist á næsta ári.
Ráðgert er að flytja aðstöðu Akra-
borgar yfir á Ingólfsgarð og af-
greiðsla Skipaútgerðar ríkisins
mun væntanlega flytja í Sunda-
höfn eða í Klettsvík. Hefur sú
hugmynd verið sett fram að í nú-
verandi húsnæði skipaútgerðar-
innar mætti til dæmis koma upp
sædýrasafni.
„Ég sé fyrir mér að í framtí-
ðinni verði í austurhluta hafnar-
innar veitingahús, smáverslanir og
skrifstofur, til dæmis í Hafnar-
húsinu en þar era uppi hugmyndir
um að setja hvolfþak úr gleri yfir
portið sem er í miðju húsinu og
gera þar skemmtilegan garð.
Þar sem mætti jafnvel hugsa
sér að koma upp vísi að innimark-
aði,“ sagði Viljálmur. „Þá má
nefna að jarðhæðin í Tollstöðvar-
húsinu er nýtt sem vörageymsla
en því mætti auðveldlega breyta
og opna hliðina sem snýr að mið-
Hafnarbúðir
’Ö
bakkanum.“
Gert er ráð fyrir nýrri endastöð
Strætisvagna Reykjavíkur, þar
sem nú er ekið upp á Tollstöðvar-
húsið, og mun nýja byggingin ná
að húsunum sem standa við.Hafn-
arstræti. í því húsnæði verður bif-
reiðageymsla fyrir um 400 bíla.
„Við höfum miklar áhyggjur af
Austurstræti sem okkur finnst
hálf dautt, sérstaklega að norðan-
verðu þar sem allir bankarnir era,“
sagði Vilhjálmur. „Þar mætti
koma upp glerskála framan við
byggingamar sem að einhveiju
leyti yrðu tengdir þeirri starfsemi
sem fram fer innandyra, þar sem
því verður við komið.
Þetta verður auðvitað ekki
nema með fullum vilja þeirra aðila
sem hlut eiga að máli og vilja taka
þátt í þessari tilraun og þá í sam-
starfi við borgaryfirvöld. I þessum
glerbyggingum mætti koma upp
söluskálum, kaffíaðstöðu eða
skyndibitastöðum svo að eitthvað
sé nefnt. Þá mætti hugsa sér að
opna inn í kjallara Pósthússins og
nýta hann betur en nú er gert.
Ég hef trú á að þannig mætti
gjörbreyta götumyndinni í Austur-
stræti allt frá Lækjartorgi að Að-
alstræti og skapa þar aðstöðu fyr-
ir skemmtilegt mannlíf.
Ég vil undirstrika að þetta era
enn sem komið er hugmyndir sem
eiga eftir að fá frekari umfjöllun
hjá borgaryfirvöldum en ef þær
fá stuðning þar, þá er næsta skref
að koma á samvinnu og samstarfi
við húseigendur um framgang
mála strax í upphafi en það tel
ég að sé mjög mikilvægt. Ef
tryggja á raunhæfa uppbyggingu
verðum við að vinna í nánu sam-
ráði við þá sem eiga að byggja
og reka einhveija starfsemi í mið-
bænum.“