Morgunblaðið - 25.06.1989, Blaðsíða 16

Tí
16
G8ex ÍHUt .ðS flUUACIUKMUg QIGAJaMUOHOM
MORGUNBLÁÐIÐ SUNNUDAGUR 25.~JUNI 1989~
KOSNINGARNAR í GRIKKLANDI
Stjómarkreppa ríkirnú
í Grikklandi ejtir óþverralegustu kosninga-
baráttu í manna minnum
eftir Ásjjeir Friðgeirsson í Aþenu
STJORNMÁL í EVRÓPU eru um margt eins Qölbreytt og
tungumál heimsálfimnar. Þótt rætur stjórnmálanna séu að
miklu leyti þær sömu þá hefur yfirbragð þeirra og einkenni
breyst í aldanna rás. Líkt og tungumál eru sögð endurspegla
hugsunarhátt þjóða þá kenna sljórnmálin okkur margt og
mikið um þegnana. Af ávöxtunum skuluð þér þekkja þá.
Ibók um ísland og íslendinga
segir Sigurður A. Magnússon
að margt sé líkt með Grikkjum
og íslendingum. Skýringin á
því er einkum sú að báðar eru
þjóðimar litlar en með mjög
merka menningarsögu. Báðar
þurftu þær að búa við ný-
lenduyfirráð lítt merkilegra ná-
granna í nærri hálft árþúsund. Sé
hugurinn látinn reika til stjómmála
kemur í ljós að þessir útverðir eða
útkjálkar Evrópu hafa lagt dtjúgan
skerf af mörkum, og rúmlega það,
til þróunar þeirra. Grikkir skópu
lýðræðið og við tókum upp þingræð-
ið strax á unglingsárum þess og
höfum lengst þjóða í heiminum
haldið við það tengslum. Ef við
lítum á stjórnmálin í þessum tveim-
ur löndum í dag kemur í Ijós að
margt er ólíkt. Grísk stjómmál eru
frábrugðin því sem við þekkjum á
Islandi, en þó má alltaf greina
áþekka þræði. Ef til vill er hægt
að segja að milljarðahneykslið, sem
kennt er við höfuðpaurinn Koskot-
as, se bara Hafskipsmálið í marg-
feldi meðaltalshitastigsmunar land-
anna.
Unnustan holdgervingur
spillingarinnar
Astandið í grískum stjómmálum
er slæmt um þessar mundir og það
er því ekki uppörvandi að kíkja ofan
í vöggu lýðræðisins. Þar ríkir
stjórnarkreppa eftir óþverraiegustu
kosningar og kosningabaráttu í
manna minnum. Á kjördag birti
eitt dagblaðanna mynd af unnustu
forsætisráðherrans berbijósta og
íklæddri örpjötlu í stað ærlegrar
brókar. Kvenmaðurinn er hinn kyn-
þokkafyllsti og inn á myndina er
klippt hrörlegt andlit unnustans —
leiðtogans sem er tæpum þijátíu
og sjö ámm eldri. Fáum þótti þessi
myndbirting á kjördag óeðlileg.
Myndir af þessu tagi höfðu birst á
forsíðum ýmissa blaða dagana fyrir
kosningar. Stuðningsmenn elsk-
hugans Andreas Papandreous
reyndu líka að slá fyrir neðan mitti
í þessari nútímalegu grísku stjórn-
málaglímu. Þeir sögðu að foringi
stjómarandstöðunnar ætti líka ungt
viðhald og lögðu þeir fram því til
sönnunar segulbandsupptöku af
samtali á milli karls og konu. En
þar sem upptakan hefði allt eins
getað verið af kaffispjalli Jóns og
Gunnu reyndist þetta klámhögg
máttlaust. Islendingurinn kann að
spyija hvers vegna þessi hégómi
skipti þetta miklu í umræðu um
stjórnmál og hví önnur eins lágkúra
komist á forsíður dagblaða á sjálfan
kjördag. Því er til að svara að þess-
ar kosningar snerust að miklu ieyti
um þessa hoidlegu veru, — um þau
áhrif sem hún hafði á leiðtogann
og þau lostafullu tök sem hún virð-
ist hafa á honum. Gömlu mennirnir
á kaffihúsunum og húsmæðumar í
forsælunni á svölunum töluðu vart
um annað en hvernig flugfreyjan
fyrrverandi og vinkonur hennar
ráðskuðust með gamalmennið. Svo
vikum og mánuðum skipti gengu
sögurnar um það að Dimitra Liani,
eða Mimi eins og hún er kölluð,
hefði þegið greiðslur frá hagsmuna-
aðilum fyrir að hafa áhrif á Pap-
andreou, — fyrir að skjóta svona
einhveiju að honum rétt áður en
hún hvíslaði „kali nigta“ — „góða
nótt“. Eftir að farið var að orða
Papandreou við Koskotas-heykslið
og sögur fóru á stjá um óvandaða
vini hans var Mimi tákngervingur
þeirrar spillingar sem ríkti í kring-
um Papandreou. Hún varð ímynd
alls hins versta í vondri og sið-
lausri ríkisstjórn. Að líkindum gerði
Papandreou sér einhveija grein fyr-
ir því hvaða hug Jandsmenn báru
til unnustunnar. Á síðustu vikum
kosningabaráttunnar lagði hann
mikla áhersiu á að ganga frá skiln-
aði við fyrrverandi eiginkonu sína
og hann þreyttist ekki á að árétta
heiðarlegan ásetning sinn í garð
Mimi. Hann ítrekaði áform sín um
að kvænast henni og hrærður sagði
hann í sjónvarpsviðtali að það hefði
verið óhjákvæmilegt annað en að
viðurkenna fyrir sjálfum sér og
öðrum þann ástarhug sem hann bar
til Dimitru Liani. Með þessu ætlaði
hann að fá Amor með sér í kosn-
ingaslaginn. Á kosningafundi með
hundruð þúsunda stuðningsmanna
í miðborg Aþenu undirstrikaði hann
þessi orð á einkar hugljúfan hátt.
í um eina klukkustund áður en
Papandreou flutti ræðu sína voru
leiknir tugir grískra þjóðlaga. Þegar
stemmningin var að ná hámarki og
víst var að hann færi að birtast
heyrðist sungið í hátölurunum
væmið enskt lag eða amerískt sem
heitir „I Trust in Love“, eða „Ég
treysti á ástina". Einu þjóðlagi síðar
birtist sveimhuginn — leiðtoginn.
Mimi var orðinn holdgervingur
stjórnarklíku Pasok-flokksins og
sumir hafa haft það á orði að hafi
einhver gjörtapað kosningunum á
dögunum þá sé það hún. Því hefur
einnig verið haldið fram að ósigur
Papandreous og Pasok-flokksins
geti markað upphafið á endalokum
margs þess sem Papandreou er
hvað kærast. Fyrst skal nefna
stjórnmálaferilinn, en mikil óvissa
ríkir nú um pólitíska framtíð Pap-
andreous. Falli hann eru margir
þeirrar skoðunar að þá séu dagar
Pasok-flokksins taldir, en hann
stofnaði Papandreou á sínum tíma.
Nú, ekki má síðan gleyma því áliti
sumra sérfróðra að kosningaúrslitin
séu upphaf lokakafla þeirrar róm-
önsu sem Papandreou og Mimi hafa
leikið á síðustu mánuðum. Ein
manneskja fellir örugglega engin
tár, en það er Margrét, fyrrverandi
eiginkona Papandreous. Hún hefur
aldrei getað fyrirgefið þetta uppá-
tæki karlsins eftir áratuga hjóna-
band. Margrét er leiðtogi Pasok-
kvenna og nú hefur hún í hyggju
að stofna jafnréttis- og kvenna-
flokk. Fyrst ætlar hún þó að gera
upp sakirnar við eiginmanninn fyrr-
verandi og skrifa bók um það hvern-
ig hann komst til valda og í hvaða
hrossakaupum hann hefur staðið
allt frá falli herforingjastjórnarinn-
ar árið 1974.
Stjórnmál í Grikklandi eru hjart-
ans mál í margvíslegum skilningi.
Afstaða fólks til flokka er gjarnan
af tilfinningalegum toga. Fjöl-
skyldu- og vináttubönd skipta mjög
miklu máli auk þess sem Ijölskyldu-
hefðir eru sterkar. Pólitísk umræða
á götum úti snýst sjaldan um stefn-
ur og áform. Einn viðmælandi
spurði hvers virði slíkt tal væri þar
eð allt sem máli skipti væri hvort
sem er leyndarmál. Annar komst
þannig að orði að það væri ekki til
neins að karpa um innihald ein-
hverrar öskju sem pólitíkusar lof-
uðu, því þegar hún kæmi í hendur
almennings væri hún alltaf tóm.
Þar væri ekki einu sinni hægt að
finna hugmyndir, hvað þá hugsjón-
ir. Það er hinsvegar flokkspólitíkin
sem á hug fólks allan og fær hjörtu
margra til þess að slá örar. Fólk
rífst og skammast, hrópar, öskrar,
kallar, hoppar og dansar, skýtur
upp flugeldum og tendrar blys. En
iðulega eru það menn frekar en
málefni sem valda þessum tilfinn-
ingaþunga sem gerir grísk stjóm-
mál frábmgðin t.d. þeim íslensku.
Foringinn settur á stall og
dýrkaður
Þrír stærstu flokkamir héldu
dagana fyrir kosningar fjöldafundi
að venju í miðborð Aþenu. Ekki er
nokkur leið að áætla fjölda fundar-
manna, en hann skipti hundmðum
þúsunda og em þetta án efa fjöl-
mennustu pólitísku útifundir sem
haldnir eru reglulega í Evrópu.
Helst er hægt að líkja þessum fund-
um við úrslitaleik í Evrópukeppni í
knattspyrnu á milli ítalskra og
spænskra liða, eða þá rokktónleika
með Bmce Springsteen eða ein-
hveijum álíka. Þess ber þó að geta
að þessir fundir þjóna sama til-
gangi og hersýningar á Rauða torg-
inu í Moskvu á 1. maí. Þeir eiga
að sýna völd og mátt. Þess vegna
hafa grísku flokkarnir tekið upp á
því í seinni tíð að efna til skipu-
lagðra ferða á þessa fundi frá öllum
helstu byggðalögunum. Mörgum úr
dreifbýlinu gefst þannig kostur á
að komast til borgarinnar ókeypis
í fyrsta skipti á ævinni. íslendingur-
inn varð þess áskynja eftir fundinn
að hann var aldeilis ekki í hópi
þeirra sem þekktu borgina verst.
Villuráfandi sauðir flæktust hver
um annan þveran í leit að rútunni
sem flutti þá í bæinn, — rétt eins
og aðeins ein rúta hefi verið á ferð
þetta kvöld.
Fjölmiðlar, einkum sjónvarp,
hafa aukið mjög á mikilvægi þess-
ara funda. Frá þeim er sýnt beint,
þar er landsbyggðinni sýndur mátt-
urinn. Þar sem ríkiseinokun er á
sjónvarpi þá er það einungis á færi
flokksmanna í stjómarflokknum að
stjóma útsendingunni. Standi þeir
sig með sóma og sýni stjórnarand-
stæðingana fáliðaða og stjórnarliða
margfaldaða fá þeir í það minnsta
launahækkun og kannski stöðu-
hækkun.
Það er á þessum fundum, sem
hinn voldugi leiðtogi sem grísk
stjómmál hafa löngum snúist um,
er settur á stall og dýrkaður. Afl
hans er gert ógurlegt. Leikið er á
trúartákn eins og þau að þú eigir
að styðja þann sterka í einu og öllu