Morgunblaðið - 25.06.1989, Blaðsíða 4

ERLEIMT
4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. JUNl l‘989
INNLENT
Lokað
vegna sölu-
skattsskulda
MIKIL harka var
í innheimtu sölu-
skattsskulda um
land allt í vik-
unni. Alls átti
ríkissjóður úti-
standandi um
þtjá milljarða í
ógreiddum sölu-
skatti samkvæmt mati fjármála-
ráðuneytisins. Fjölda fyrirtækja
var iokað, en um leið spruttu upp
deilur um innheimtuna. Meðal
annars var lokað eða lokun hótað
hjá fyrirtækjum, sem eiga mál til
úrskurðar hjá ríkisskattanefnd. í
slíkum tilfellum var greitt með
fyrirvara um réttmæti innheimt-
unnar, en sum tilfellin eru óleyst.
Efiiahagsaðgerðir
Stjómvöld kynntu í upphafi vik-
unnar aðgerðir í efnahagsmálum
til að draga úr framfærslukostn-
aði. í aðgerðunum felst meðal
annars verðlækkun á mjólkurvör-
um og kjöti, tímabundið, og
bensíni. Talið er að framfærsluví-
sitalan lækki um 0,4% vegna
þessa. í kjölfarið fylgdi almenn
lækkun raunvaxta um 0,25 til
0,50%.
Vatnavextir
Miklir vatnavextir hafa verið
víða um land. Þjórsá var um tíma
í vikunni vatnsmeiri en um árabil
og óttuðust menn skemmdir
vegnaþess. Sömu sögu er að segja
af Jökulsá á Fjöllum sem rann í
auknum mæli yfir í Sandá úr
nýrri kvísl úr Bakkahlaupi.
ERLENT
Andófsmenn
líflátnir í Kína
Tíu andófsmenn voru teknir af
lífi í Kína á miðvikudag og
fimmtudag. Fólkið var dæmt til
dauða vegna þátttöku sinnar í
mótmælum kínverskra lýðræðis-
sinna sem brotin voru á bak aftur
með hervaldi fyrr í þessum mán-
uði. Vestræn ríki hafa fordæmt
aftökumar harðlega. Kínverskir
harðlínukommúnistar hafa varað
erlend ríki við því að hafa af-
skipti af innanríkismáliftn
Kínveija og sagt þá sem teknir
voru af lífi hafa verið „glæpa-
menn“.
Kosningar í Evrópu
Stjórnarflokk-
ar víða í Vest-
ur-Evrópu töp-
uðu fylgi í
kosningum til
Evrópuþings-
ins, sem fram
fóru um
síðustu helgi.
íhaldsflokkur
Margaret Thatcher, forsætis-
ráðherra Bretlands, tapaði miklu
fylgi og þykir staða hennar hafa
veikst í kjölfar kosninganna. Sig-
urvegarar Evrópukosninganna
voru samtök Græningja og flokk-
ar sósíalista víða i álfunni og er
talið líklegt að þeir myndi meiri-
hluta á Evrópuþinginu í Strass-
borg.
Maxím Gorkíj í
sjávarháska
Sovéska skemmtiferðaskipið
Maxím Gorkíj sigldi á lagnaðarís
vestur af Svalbarða á aðfaranótt
þriðjudags. Kinnungur skipsins
rifnaði en norskum björgunar-
Heræfingar á Miðnesheiði
Heræfingar varaliðsmanna úr
Bandaríkjaher „Norðurvíkingur
89“, hófust í vikunni. Æfður er
flutningur á hluta varaliðsins til
íslands og því gert kleift að venj-
ast aðstæðum hér.
Sorpsamningur
framlengdur
Yfírvöld Kópavogs og
Reykjavíkur gerðu með sér sam-
komulag, sem meðal annars felur
í sér framlengingu til eins árs á
samningi um losun sorps úr Kópa-
vogi í Gufunesi. Því hefur verið
fallið frá urðun sorps Kópavogs-
búa í Leirdal. Jafnframt er um
það samkomulag, að Kópavogs-
kaupstaður áskilji sér rétt til að
láta dómstóla skera úr um gildi
samnings um Fossvogsbraut og
framkomnar hugmyndir um lausn
umferðarvanda svæðisins verði
skoðaðar.
Benedikt til SÞ
Ákveðið hefur verið að Bene-
dikt Gröndal, heimasendiherra,
verði skipaður fastafulltrúi hjá
Sameinuðu þjóðunum frá hausti
komanda, en þá lætur Hans G.
Andersen af því starfí. Benedikt
dró því til baka uppsögn sína úr
utanríkisþjónustunni. Starfsbróð-
ir hans, Hannes Jónsson, hefur
hins vegar verið áminntur fyrir
að kalla ráðgjafa utanríkisráð-
herra fúskara.
Hvalveiðar hafiiar
Hvalveiðar
hófust í viku-
byijun og á
föstudagsmorg-
un höfðu 9 hvalir
veiðzt. Nú má
aðeins veiða 68
langreyðar á
þessu síðasta ári
vísindaveiðanna
og talið er að vertíðinni geti lokið
á 6 vikum, gangi veiðar vel.
sveitum tókst að bjarga farþegun-
um, sem voru rúmlega 600. Skip-
ið sigldi fyrir eigin vélarafli til
lands með hluta áhafnarinnar inn-
anborðs. Talið er að rekja megi
slysið til óaðgætni skipstjórans.
Umbætur Ungveija
gagnrýndar
Stjómvöld í Austur-Þýskalandi
fóru hörðum orðum um umbótaá-
form ungverska kommúnista-
flokksins á fimmtudag. Daginn
áður hafði ungverskur stjórmála-
maður Imre Pozsgay sagt ung-
verska kommúnistaflokkinn
reiðubúinn til að keppa við aðra
stjómmálaflokka á jafnréttis-
grundvelli í öldungis fijálsum
kosningum.
Papandreou tapar fylgi
Þingkosningar
fóru fram í
Grikklandi á
sunnudag. Só-
síalistaflokkur
Andreas Pap-
andreou for-
sætisráðherra
missti meiri-
hluta á þingi
en hægri menn treystu stöðu sína.
Kosningabandalag kommúnista
og vinstri sósíalista þykir vera í
oddaaðstöðu en stjórnmálaský-
rendur segja að erfitt verði að
mynda starfhæfa ríkisstjórn og
spá margir nýjum kosningum.
Pettersson sást við
morðstaðinn
Vinur Christers Pettersons, sem
ákærður er fyrir morðið á Olof
Palme, fyrrum forsætisráðherra
Svíþjóðar, sagði fyrir rétti á
fimmtudag að hann hefði séð
Pettersson á morðstaðnum um 20
mínútum áður en Palme var veg-
inn. Fyrr í vikunni hafði Lisbet,
ekkja Olofs Palme fullyrt að hinn
ákærði væri morðinginn.
Alvarlegt ástand í norsku laxeldi:
Verða seiði fyrir rúma tvo
milljarða kr. möluð í fóður?
NORSKIR laxeldismenn standa
frammi fyrir miklum erfiðleikum
og svo getur farið í sumar, að
seiði fyrir 2,4 milljarða ísl. kr.
verði möluð í fóður. Kemur þetta
fram í blaðinu Nordlys og í sjáv-
arútvegsblaðinu Fiskaren segir,
að laxeldið í Noregi sé farið úr
öllum böndum. Stjórnvöld ætla
að takmarka framleiðsluna með
ýmsum ráðum og með þeim óhjá-
kvæmilegu afleiðingum, að tugir
stöðva munu verða gjaldþrota,
einkum seiðaeldisstöðvarnar.
Norska sjávarútvegsráðuneytið
ákvað nýlega, að öll seiði, sem
ekki hafi verið seld fyrir 15. júlí,
verði notuð í fóður og segir í Nord-
lys, að um verði að ræða 20-30
milljónir seiða eða þriðjung árs-
framleiðslunnar.
Knut Hjelt, frammámaður í
landssamtökum norskra seiðaeldis-
stöðva, segir í viðtali við NTB-
fréttastofuna, að um sé að ræða
mikla ofíjárfestingu í greininni.
„Við teljum, að framleiðendurnir
séu 80-100 fleiri en vera ætti og
óttumst, að 70-90 stöðvar verði
gjaldþrota á árinu,“ sagði Hjelt en
skráðar seiðaeldisstöðvar í Noregi
eru 370 talsins. „Það er einfaldlega
ekki markaður fyrir alla framleiðsl-
una og offramleiðslan er því að
kenna, að 1985 voru afnumdar all-
ar hömiur á leyfisveitingum til
nýrra stöðva. Laxeldisiðnaðurinn
allur var á móti því en pólitíkin
hafði sitt fram.“
Norskir laxeldismenn hafa einnig
orðið fyrir skakkaföllum vegna
verðfalls á erlendum mörkuðum
enda er framleiðsla gæðafisks
miklu meiri en markaðurinn getur
tekið við. Þá segir Hjelt, að skortur
á litarefni, sem gerir flskholdið
rauðara og þar með eftirsóknar-
verðara, valdi einnig vandræðum
en núverandi framboð á því nægir
fyrir 120.000 tonn af laxi. Talið er,
að framleiðslan verði 150.000 tonn
á næsta ári og sagði Hjelt að úr
þessum skorti yrði ekki bætt fyrr
en 1991.
Reuter
Olíuskip strandar við Rhode Island
Olíuskip með um 270 þúsund tonn af húshitunarolíu innanborðs
strandaði á neðansjávarskerjum sex mflur undan strönd Rhode
Island-ríkis í Bandaríkjunum á fostudag. Skipið er skráð í Grikk-
landi og heitir World Prodigy. Að sögn bandarískra embættis-
manna hafa 55 þúsund tonn þegar farið í sjóinn. Nær tíu sinnum
meira af olíu fór í sjóinn úr olíuskipinu Exxon Valdez er stran-
daði.við Alaska í mars siðastliðnum. Strandgæslan og flotinn
hafalkomið fyrir flotgirðingu umhverfis World Prodigy til að
hindra frekari útbreiðslu olíunnar og sögðu talsmenn gæslunnar
að lítil hætta virtist á því að baðstrendur í grennd við slysstaðinn
menguðust. Á myndinni sést skipið á slysstað.
Evrópubandalagið:
Ný heilbrigðisreglu-
gerð um sjávarafurðir
V
INNAN Evrópubandalagsins (EB) er verið að ganga frá tillögu að
nýrri heilbrigðisreglugerð um meðferð sjávarafla í aðildarríkjum
þess. Reglugerðin sem hefur verið nokkur ár í undirbúningi var
kynnt sjávarútvegsráðherrum EB á fiindi í Lúxemborg í síðastlið-
inni viku. Reglugerðin nær til meðferðar afla um borð i fiskiskipum
og aðbúnaðar um borð í skipunum, s.s. frágangs og hreinlætis.
Sömuleiðis fjallar reglugerðin um aðbúnað í fiskvinnslustöðvum og
yfirleitt alls staðar þar sem fiskur er meðhöndlaður auk þess sem
kveðið er á um hvemig staðið skal að flutningum á fiski og öðmm
sjávarafurðum. Reglugerðin verður Iátin gilda um allan fisk sem
seldur er innan EB. Samkvæmt því verða þeir aðilar á íslandi sem
flytja fisk til Evrópubandalagsins að uppfylla skilyrði hennar.
Reglugerðin
er annars
vegar tilkomin
vegna brýnnar
nauðsynjar á því
að endurnýja
fískiðnaðinn inn-
an EB og hins vegar vegna vax-
andi ótta almennings við mengun
í sjávarfangi. Skoðanakannanir
meðal neytenda í Evrópu benda til
þess að stór hluti þeirra telji sig
vera að taka umtalsverða áhættu
með heilsu sína þegar hann neytir
físks eða annarra sjávarafurða.
Það verður í rauninni ekki séð
að reglugerðin muni hafa umtals-
verð áhrif á íslandi. Flestar virðast
reglumar fjalla um hluti sem taldir
eru sjálfsagðir á íslandi s.s. að
leggja skuli af hrækingar þar sem
unnið er við físk, fólk eigi að vera
bærilega hreint til fara og handar-
þvott skuli ástunda reglulega. Fátt
bendir til þess að ákvæði reglugerð-
arinnar gangi lengra en ýtrustu
kröfur um sama
efni á íslandi.
Það er hins vegar
ljóst að þeir físk-
verkendur sem
hafa verið á und-
anþágum, ef ein-
hveijir eru, hljóta að missa útflutn-
ingsleyfi til EB.
Allar líkur eru á því að eftirlits-
mönnum EB verði falið að skoða
einstakar vinnslustöðvar og veita
þeim útflutningsleyfi á sama hátt
og gerist með sláturhús. Ekki er
ljóst hvaða aðferð verður viðhöfð
með fiskiskip en sennilega verður
reynt að ganga úr skugga um að
þau uppfylli skilyrði reglugerðar-
innar. Það er ljóst að þessi nýja
reglugerð mun kosta fískiðnaðinn
gífurlegar fjárhæðir og nánast bor-
in von að fiskiðnaður og útgerð
geti staðið undir þeim útgjöldum.
Innan EB hefur verið samþykkt
að tvöfalda byggðasjóði bandalags-
ins og þá framlög til endumýjunar
BÆKSVIÐ
eftir Kristófer M. Kristinsson
í sjávarútvegi, m.a. til að skapa
vanþróuðum svæðum innan þess
möguleika á að standast stóraukna
samkeppni eftir 1992. Þau svæði
sem byggja afkomu sína á sjávarút-
vegi eru í langflestum tilfellum
skilgreind sem efnahagslega van-
þróuð.
Ef að líkum lætur munu líða
nokkur ár þar til nýja reglugerðin
tekur gildi og sennilegt er að aðiög-
unartími fyrirtækja, a.m.k. í Suð-
ur-Evrópu, verði langur. Þær au-
knu kröfur sem þessi nýja reglu-
gerð boðar hljóta að vera íslenskri
fískvinnslu ánægjuefni. Líkur eru
á að fískvinnslan innan EB verði
að keppa við fslensk fyrirtæki um
hráefni á jafnréttisgrundvelli. Á
íslandi er nauðsynlegri íjárfestingu
þegar lokið, innan EB er mikið
verk óunnið.
Það er helst þrennt sem íslend-
ingar keppa við á mörkuðum EB.
Stórkostlega niðurgreiddur flskur
frá Kanada og Noregi, verð á
íslensku hráefni til fiskvinnslu í
Evrópu með oft á tíðum litlar sem
engar fjárfestingar að baki, og loks
tollfríðindakvóta á saltfíski við
Norðmenn. Ný heilbrigðisreglugerð
breytir litlu hér um nema þá helst
því að ólíklegt er að fiskvinnslan
innan EB geti borgað það sem hún
gr'eiðir nú fyrir íslenskt hráefni
þegar hún hefur uppfyllt öll skil-
yrði hinnar nýju reglugerðar.