Morgunblaðið - 02.12.1989, Síða 12

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1989
12
Ástralía:
Dagbækur úr Islands
för 1870 varðveittar
Ljósmynd/Matthildur Bjömsdóttir
Mr. Philip Jones sýnir Vilbergi Júlíussyni dagbækur C.E. Stirl-
ings úr íslandsfor 1870.
eftir Vilberg
Júlíusson
Maður er nefndur Charles E.
Stirling, f. 8. sept. 1848 í bænum
Strathalbyn í Suður-Ástralíu,
skammt frá Adelaide. Hann var
elstur átta systkina, snemma bráð-
ger og afburða námsmaður. Hann
hlaut styrk t.þ.a. nema við Trinity
College, Cambridge, aðeins 17 ára
gamall. Hann lauk meistaraprófi í
náttúrufræði 1869 og læknisfræði
1872. Hann ferðaðist víða um lönd.
Sumarið 1870 ákvað Stirling,
ásamt félögum sínum N.T. Everard
og N. Goodman, að fara í leiðangur
til íslands. Þeir komu til Seyðis-
fjarðar 14. júní og til Reykjavíkur
17. júní. Þeir dvöldu hér á landi
um 3ja mánaða skeið, yfirgáfu
Iandið 11. sept. um haustið. Þeir
félagar ferðuðust vítt og breitt um
landið, fóru m.a. hringinn og komu
á hefðbundna ferðamannastaði
Þingvelli, Gullfoss og Geysi,
Krísuvík og Snæfellsnes. Þeir gistu
í.tjöldum, kirkjum, hjá prestum,
embættismönnum og stórbændum.
Auk þess kosts sem þeir höfðu með
sér lifðu þeir á fugli og fiski.
Stirling hélt nákvæmar dag-
bækur (í íjórum hlutum) á ferða-
laginu. Hann var og drátthagur
maður og teiknaði alls 67 myndir
(sketches) af landslagi, býlum,
kirkjum, fólki og klæðnaði, fuglum,
jurtum og áhöldum. Þeir félagar
höfðu með sér Uppdrátt íslands
Björns Gunnlaugssonar og merktu
vandlega inn á fjórðungsblöðin all-
ar ferðir sínar. Þá fylgir dagbókun-
um veðurfarslýsing fyrir hvern
dag, skrá yfir fuglategundir og
jurtir, svo og athuganir á vötnum,
ám, gróðurlendi, öskulögum og
hraunum. Dagbækur Stirlings og
félagar hafa kannski fátt nýtt að
flytja, sem ekki var áður vitað og
þó. Þeir félagar verða að teljast
fyrstir erlendra manna t.þ.a. kanna
Fiskivötn og svæðið þar um kring.
Og það vekur athygli að það er
andfætlingur, Ástralíumaður, sem
þar er í fararbroddi.
Stirling var maður glöggur og
athugull. Hann veltir t.d. vöngum
yfir stærð Fiskivatna á korti Björns
Gunnlaugssonar og dregur í efa
umfang þeirra. Eins og kunnugt
er kom Björn aldrei sjálfur til Veiði-
vatna en hafði sögufróðan bónda
sér til aðstoðar við kortlagningu
vatnanna. Nítján áram síðar, árið
1889, kemur Þorvaldur Thorodds-
en til Fiskivatna. Hann segir svo
um þetta atriði: „Staða vatnanna
er rétt, en þau þenja sig yfir helm-
ingi stærra svæði en rétt er, á
uppdrætti Björns. Sögumaður hef-
ur miklað fyrir sér stærð þeirra
vegna hinna praktísku nota, þ.e.
silungsveiðarinnar" (Ferðabók
Þorv. Th. II. bindi bls. 259).
Það má geta þess til gamans að
Charles E. Stirling er sennilega
fyrsti og síðasti Ástralinn, sem flutt
hefur inn ástralskt lambakjöt og
etið uppi í óbyggðum íslands.
Eftir tíu ára nám, störf og ferða-
lög hverfur Stirling heim aftur til
S-Ástralíu og lét til sín taka á
mörgum sviðum. Hann var vísinda-
maður, læknir, háskólarektor og
þingmaður. Hann var víðsýnn mað-
ur og raunsær. Hann lét sig barna-
verndamál miklu skipta og kven-
frelsismál. Hann flutti fyrstur allra
frumvarp um kosningarétt ógiftra
kvenna (1886). En þekktastur er
Stirling fyrir eflingu Þjóðminja-
safnsins í Adelaide, en hann var
forstöðumaður þess 1884-1912.
Deild frumbyggjanna (The Austral-
ian Aborigine) eitt stærsta safn
muna og minja úr lífi frambyggj-
anna er að mestu leyti hans verk.
Stirling var aðlaður 1917. Hann
lést 20. mars 1919.
C.E. Stirling gekk sjálfur vand-
lega frá Dagbókum sínum úr Is-
landsferðinni og lét gera utan um
þær og Uppdrátt Islands sérstakar
öskjur. Þannig hafa þær varðveist
í hartnær 120 ár í skjalasafni The
South Australian Museum í Adel-
aide.
Einn af safnvörðunum, Mr.
Philip Jones, sem lætur sér mjög
annt um líf og störf C.E. Stirlings
hefur mikinn áhuga á því að dag-
bækurnar verði gefnar út á Is-
landi. Hann hefur látið endurrita
þær og sent hingað til lands. Ut-
gáfa er í athugun.
Höfundur er fyrrverandi
skólastjóri.
ojj skreytingarefni
Fallcg gjafavara úr tré, járni og sandblásnu gleri.
t
Opió um helgina i öllum búóunum.
Ingólfsstræti 6 • Bankastræti4 • Laugavegi 53
sími 25656 sími 16690 sími20266
Kristskirkja, Landakoti.
■ FÉLAG kaþólskra leikmanna
efnir til aðventukvölds í Krists-
kirkju, Landakoti, annað kvöld,
sunnudaginn 3. desember, kl.
20.30. Dagskrá aðventukvöldsins
er á þessa leið: Úlrik Ólason kirkju-
organisti leikur á kirkjuorgelið,
Ásgeir H. Steingrímsson leikur á
trompet, séra Hjalti Þorkelsson flyt-
ur prédikun, Dariusz Korcz leikur
á lágfiðlu, Herdís Þorvaldsdóttir
leikkona les upp, Barnakór Landa-
kotsskóla syngur, Hátíðakór Krists-
kirkju syngur, séra Jakob Rolland
les jólaguðspjallið, Ásgeir H.
Steingrímsson leikur aftur á tromp-
et og að lokum syngja kirkjugestir
saman latneska jólasönginn Adeste
fideles. Meðan guðspjallið er lesið
og Adeste fideles sungið, halda
kirkjugestir á tendruðum kertum.
Allir era velkomnir á aðventukvöld-
ið.
LANDSAMTÖKIN Þroskahjálp
hafa gefið út listaverkaalmanak
fyrir árið 1990. Almanakið er unnið
í samvinnu við félaga í íslenskri
grafík, eins og fimm undanfarin
ár, og prýða það þrettán litprentað-
ar grafíkmyndir eftir íslenska lista-
menn. Listamennirnir eru Sigrún
Eldjárn, Kristjana Samper, Edda
Jónsdóttir, Ingunn Eydal, Daði
Guðbjörnsson, Jón Reykdal, Að-
alheiður Skarphéðinsdóttir,
Þórður Hall, Eyþór Stefánsson,
Richard Valtingojer, Ingiberg
Magnússon, Jónína Lára Einars-
dóttir og Jenný Guðmundsdóttir.
■ HEIMAMERKIN svokölluðu
sem setja má á skráningarnúmer
bíla eru nú til sölu hjá Bifreiða-
skoðun íslands hf. og á bensín-
stöðvum. Þessi merki eru skjaldar-
merki kaupstaðar eða sýslu og eru
límd á þar til gerðan reit fremst á
númeraspjaldinu. Karl Ragnars
forstjóri Bifreiðaskoðunar íslands
segir að áhugi sé fyrir notkun þess-
ara merkja enda séu þau falleg og
fólk vilji gjaman kenna bíla sína
við byggðarlag sitt.
Hvítmálað með
rúmfataskúffu
stærð 74X160 sm
FURU
HÚSIÐ
Grensásvegi 16
108 Reykjavlk
Slmi 687080