Morgunblaðið - 14.01.1990, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. JANÚAR 1990^C 13
í HEIMSÓKN Á MÖLTU
FÓLKIÐ
þorpa. Tanja sagði að hún hefði
kviðið verulega fyrir að flytja út
'fyrir Valletta. Þó tekur ekki nema
10 mínútur fyrir hana að komast
þangað með strætisvagni og al-
menningssamgöngur í vinstri um-
ferðinni eru góðar.
Hún sagðist vinna með heimilis-
störfunum af því að hún hefur mikla
ánægju af vinnunni. „Ég geri það
ekki vegna peninganna," sagði hún.
„Mig iangar ekki alltaf í ný föt,
húsgögn eða bíl. Ég er mjög gamal-
dags.“ Hún er þrítug. Maður henn-
ar er ríkisstarfsmaður. Hún sagðist
stundum halda fyrirlestra á svoköll-
uðum kaffimorgnum. „Svona
fimmtíu konur hittast þá og rabba
saman eða bjóða einhveijum að
tala við þær. Margar mæta á kaffi-
morgun í hverri viku.“ Annars
spjalla þær gjarnan þegar þær
kaupa inn. „Sumar versla á hveijum
degi og gefa sér góðan tíma til
þess. Ég hef annað betra við tímann
að gera. Ég les mikið og reyni að
undirbúa dálkinn minn og útvarps-
þættina vel. Ég tek fyrir alls kyns
efni sem ég held að konur hafi
gagn og gaman af. Ef ég heyri til
dæmis einhverri vitleysu haldið
fram þá leiðrétti ég það. Næst ætla
ég að fjalla um óhollustu reykinga
og drykkju barnshafandi kvenna.
Það er' ágætt að tala til þeirra í
gegnum fjölmiðla. Því sem maður
segir þar er tekið eins og heilögum
sannleika."
Eitríð úr nöðrunm
fór í tungur kvenna
ÞAÐ stendur í Biblíunni að
við séum vingjarnlegt fólk,“
sagði Tanja Silia og tók
mér, bláókunnugri manneskjunni,
opnum örmum. „Við erum mjög
hreykin af að vera nefnd í Biblí-
unni.“ Hún þurfti að fletta upp
hvar Malta kemur nákvæmlega við
sögu en var fljót að finna rétta
staðinn í 28. grein Postulasögunn-
ar. Skip sem átti að flytja Pál til
Rómar strandaði við eyjuna. „Nú
sem vér vorum heilir á land komn-
ir, fengum vér að vita, að eyjan hét
Malta. Eyjarskeggjar sýndu oss ein-
staka góðmennsku.“ Þeir kyntu bál
og Páll tók saman hrísvöndul og
lagði á eldinn. Þá skreið naðra und-
an hitanum og beit hann án þéss
þó að honum yrði meint af. „Það
er sagt að eitrið úr slöngunni hafi
farið í tungurnar á okkur kvenfólk-
inu,“ sagði móðir Tönju og mæð-
gurnar hlógu. „Það er mikið slúðrað
hér.“
Við sátum við borðið í stóru og
rúmgóðu eldhúsi. Tanja sótti sítrón-
ur út á tré í teið og bar fram heima-
gerða rúsínuköku. Hún býr ásamt
eiginmanni og tveimur sonum í rað-
húsi skammt fyrir utan Valletta,
höfuðborgina. Húsið byggðu þau
sjálf á lóð sem ríkið úthlutaði þeim,
en það er mjög algengt á eyjunni.
60% þjóðarinnar býr í eigin hús-
næði en Möltubúar eru um 350.000.
Tanja sýndi mér húsið hátt og lágt
að maltneskum sið. Það er þijú
svefnherbergi, tvær stofur þar sem
piast er yfir húsgögnunum og
vinnuherbergi hennar. Hún skrifar
vikulegan kvennadálk í dagblaðið
Times og hefur stuttan þátt tvisyar
í viku í Útvarpi Miðjarðarhafi.
Dálkurinn vakti athygli mína. í
þeim sem ég las brýndi hún fyrir
konum að skipuleggja daginn vel
og taka sér frí frá önnum heimilis-
starfanna hluta úr degi. Hún benti
á að samkeppni um hver þurrkaði
oftast af ofan á fataskápum væri
út í hött. Það var allt í röð og reglu
og tandurhreint heima hjá henni,
eins og víst á langf lestum heimilum.
„Það kemur fyrir að tengdamæður
stijúki lófanum eftir eldhúsborðum
og líti hneykslaðar á þá eins og
þeir séu fitulagðir þegar þær heim-
sækja tengdadætur sínar,“ sagði
Tanja. „Það er auðvitað óþolandi.
Meðal annars þess vegna eru
tengdamæður vinsælt umræðuefni
þegar konur hittast. Annars velta
þær ómerkilegustu hlutum fyrir
sér, til dæmis hvort þessi eða hin
Fönikíumenn
höfðu ekki að-
eins langvar-
andi áhrif á
tungu eyjar-
skeggja heldur
einnig á lag
maltneskra
fiskibáta.
hafi litað á sér hárið eða fengið
nýjan bíl, af því að þær hafa ekki
nóg fyrir stafni. Ég reyni að gera
mitt til að breyta þessum hugsunar-
hætti.“
Tæplega fimmtungur kvenna
vinnur fyrir utan heimilið. Þær eru
um fjórðungur vinnuaflans sem
telur um 130 þúsund manns. Þjóð-
ernisflokkurinn, sem hefur verið við
völd síðan 1987, gaf nýlega fyrir-
mæli um að konur skuli njóta fyllsta
jafnréttis í ríkisgeiranum. Konum
var til skamms tíma greidd álitleg
summa fyrir að hætta að vinna úti
þegar þær giftu sig. Nú er deilt um
hvort þær eigi að fá leyfi til að
vinna næturvakt. Fjölskyldan er
mjög mikilvægur þáttur í lífi
Möltubúa og óttast er að nætur-
vinna kvenna hafi neikvæð áhrif á
fjölskyldulíf. Það tíðkast að fjöl-
skyldur komi saman einu sinni í
viku. Francis, rúmlega tvítugur
maður, sem á 12 systkini, sagði
mér að þau kæmu öll saman með
börn og maka á heimili foreldra
sinna á hveijum sunnudegi. „Kon-
urnar spila bingó í eldhúsinu en við
karlmennirnir spilum á spil í stof-
unni.“ Þau tala að sjálfsögðu saman
á maltnesku. Hún er skyld tungu-
máli Fönikíumanna en þeir réðu
ríkjum á eyjunni frá 800 til 480
fyrir Krist. Langflestir tala góða
ensku vegna áhrifa Breta. Þeir fóru
með völd frá 1800 til 1964 og höfðu
herstöðvar á Möltu til 31. mars
1979. Margir tala einnig ítölsku
vegna nálægðarinnar við Ítalíu.
„Það er bara ein maltnesk sjón-
varpsstöð og hún sendir aðallega
út á kvöldin en við náum öllum
ítölsku stöðvunum," sagði Francis.
„Litlu krakkarnir í fjölskyldunni
leika sér stundum saman á ítölsku
vegna áhrifa sjónvarpsins og þau
kunna enga ensku.“ Ég hitti hann
í rútu á leið að sjá herskip stórveld-
anna. Við urðum samferða og hann
borgaði fyrir mig rútuferðina til
baka til Valletta. „Einhverjir eiga
eftir að smjatta á því að ég hafi
sést á tali við ókunna konu í dag,“
sagði hann þegar við kvöddumst.
Malta er ekki nema 27 km á
lengd og 14,5 km á breidd. Eyjurn-
ar Gozo og Comino, sem tilheyra
henni, eru enn minni. En fólk lætur
eins og um heillanga vegalengd sé
að ræða þegar það talar um svipaða
fjarlægð og úr Breiðholti niður á
Austurvöll og f lytur helst ekki milli
VATNIÐ
Regndropum safnað
ogsjóbreytt
í drykkjarvatn
Billy W. Leverett, rekstrarstjóri vatnsstöðva Polymetrics á
Möltu, við dælur í flæðarmálinu þar sem drykkjarvatn eyjar-
skeggja er sótt.
AÐ tekur 'um tíu minútur
að breyta sjó í drykkjarvatn
með andstæðu gegnflæði
(Reverse Osmosis). Aðferðin er 15
ára gömul og Möltubúar hafa nýtt
sér hana síðan 1982. Bandaríska
fyrirtækið Polymetrics rekur fjórar
vatnsstöðvar á eyjunni og mun trú-
lega verða falið að reisa þá fimmtu
og langstærstu innan skamms. Þeg-
ar hún kemst í gagnið ætti vatns-
þörf eyjarskeggja og ferðamanna
að vera fullnægt að sinni.
Það eru hvorki ár né lækir á
Möltu. íbúar hennar bjuggu til
forna í kringum vatnslindir sem
finnast nærri miðju eyjunnar. Full-
trúi riddara Jóhannesar skírara,
sem síðar voru kallaðir Mölturiddar-
ar, skrifaði 1536 að lindirnar væru
líklega gamalt regnvatn og þornuðu
upp á sumrum. Riddararnir settust
samt að á eyjunni. Þeir höfðu feng-
- ið hana á leigu hjá Karli V keisara
fyrir einn fálka á ári og fóru með
völd þangað til her Napóleons tók
hana yfir 1798.
Spurn eftir vatni jókst verulega
seinni hluta 19. aldar. Þá var farið
að bora eftir vatni og safna því í
neðanjarðargeymslur. Regnvatni
var safnað áfram og allir íbúar
landsins urðu lögum samkvæmt að
hafa vatnsþrær á heimilum sínum.
Þeir hafa þær enn en nota regn-
dropa ekki lengur til drykkjar held-
ur vökva aðallega þurra jörðina með
þeim.
Ýmsar aðferðir við að vinna vatn
úr sjó og jörðu hafa verið reyndar
á Möltu en engin með jafn góðum
árangri og andstæða gegnflæðið.
46,5% af drykkjarvatni eyjunnar er
nú unnið með þessum hætti. Sjón-
um er dælt úr neðánjarðarsöfnunar-
stöðvum nærri flóðmáli í vatnsstöð.
Þar er hann endanlega síaður og
pumpað af mjög orkufrekum krafti
inn í rör sem eru full af hárfínum
pípum. Salt kemst ekki inn í þessar
pípur svo að vatnið sem síast þang-
að erdrykkjarhæft. Um 42% sjávar-
ins skolast aftur út í haf en afgang-
urinn er leiddur á hótel, heimili og
aðra vatnsþurfi staði á eyjunni.
Þetta er rándýr aðferð til að fá
vatn en hún borgar sig fyrir
Möltubúa. Án hennar gætu þeir
varla tekið á móti yfir 780.000
ferðamönnum á ári, eins og þeir
gerðu 1988. Ferðamenn vilja kom-
ast í sturtu þegar þeim sýnist og
hafa sæmilegt kranavatn til að
bursta tennurnar uþp úr. Það verð-
ur að segjast eins og er að drykkjar-
vatnið er ekki laust við saltbragð
og það tekur sinn tíma að venjast
söltu kaffi og tei. En eyjarskeggjar
prísa sig sæla fyrir að hafa nóg
vatn. Ríkið á vatnsstöðvarnar og
heimili fá það fyrir slikk eða tæpar
3.000 krónur á ári.
Sjá næstu síðu.