Morgunblaðið - 02.03.1990, Qupperneq 12

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. MARZ 1990
Sérreikningur eða lífeyrissjóður:
Vanefiidir ríkisvaldsins
eflir Guðmund
Hallvarðsson
í mikilli umræðu manna á meðai
um lífeyrissjóði hefur nú mjög að
undanförnu verið um það rætt að
leggja ætti lífeyrissjóðina niður og
hver einstaklingur fengi greitt inn á
bankabók 10% af launatekjum sínum
til lífsviðurværis á „efri árum“.
Óneitanlega lítur þetta vel út við
fyrstu sýn enda rökin m.a. þau að
yfirbygging lífeyrissjóðskerfisins
þar sem a.m.k. um 100 stjómir sjóð-
anna með tilheyrandi skrifstofu-
kostnaði o.fl. sé allt of mikill og
dýr. Þá tala menn um að lítið fáist
greitt út úr lífeyrissjóðunum þá
aldur færist yfir og að peningalegt
andlát sjóðanna blasi við.
Annað og meira en lífeyrir
Engin starfsgrein hér á landi
hefur jafnmikla slysatíðni sem sjó-
menn. Enda þótt sjómenn séu rétt
um 5% þeirra er íslenskan vinnu-
markað stunda eru rúmlega 29%
allra þeirra slysa sem tilkynnt eru
Tryggingastofnun ríkisins slys á sjó-
mönnum. Þetta er uggvænleg stað-
reynd og því miður hærri slysatíðni
en þekkist í nágrannalöndunum.
Enn eru alltof mörg dauðaslys sem
fylgja sjómannsstarfinu. Af þessu
leiðir að greiðslur úr Lífeyrissjóði
sjómanna eru með nokkuð öðrum
hætti en almennt gerist hjá öðrum
lífeyrissjóðum. í desember 1989
fengu 574 ellilífeyrisþegar greiðslur
úr sjóðnum er örorku-, maka- og
barnalífeyrir var greiddur til 685
einstaklinga.
Skoðum nánar yfirlit yfir fjölda
lífeyrisþega í Lífeyrissjóði sjómanna
frá des. ’81 til des. ’89 og þá þróun
sem þar hefur orðið á. Á þessu tíma-
bili hefur eililífeyrisþegum fjölgað
um 398, örorkulífeyrisþegum um
150, makalífeyrisþegum (ekkjum)
um 136 og lífeyrir til barna um
112, hér er getið um fjölgunina en
meðfylgjandi tafla segir meir um
þessa þróun en orð fá lýst.
Bankabókin og örorkan
Eins og ég gat um hér að framan
er slysatíðni meðal sjómanna hrika-
leg og kemur heim og saman við
þá töflu sem hér er birt og sýnir
fjölda örorkulífeyrisþega. Hver sá
sjómaður sem er sjóðfélagi í Lífeyris-
sjóði sjómanna og verður 35% öryrki
eða þar yfir og er óvinnufær í a.
m.k. 6 mánuði á rétt á örorkulíf-
eyri. Við stigainneign hans er bætt
þeim stigum sem reikna má með að
hann hefði öðlast til 65 ára aldurs
miðað við stigainnvinnslu síðustu 5
ára.
Margir ungir sjómenn sem því
miður hafa lent í slysum og orðið
öryrkjar hafa við mig rætt og þá
getið um þekkingarleysi sitt varð-
andi útreikning örorkubóta lífeyr-
issjóðsins. Það skil ég mæta vel og
má líklega um kenna ónógu fram-
taki umbjóðenda sjómanna í landi
svo og kannski lífeyrissjóðnum sjálf-
um sem og öðrum lífeyrissjóðum
hvað varðar kynningu efnisatriða
þeirra réttinda er fylgja lífeyrissjóðs-
aðildinni. Þegar útreikningsreglan
varðandi örorkubætur er athuguð
nánar svo og meðaltalsupphæð sem
greidd er á mánuði úr sjóðnum eða
kr. 29.503 (hæsti örorkulífeyrisþeg-
inn fær kr. 129.647) hlýtur sú spurn-
ing að vakna hve lengi bankabókin
entist fyrir ungan mann sem fyrir
örorku yrði. Sú spurning hlýtur
einnig að vakna varðandi maka- og
barnalífeyri ef sjómaður á miðjum
aldri fellur frá. Ég ætla ekki að fara
að velta hér upp talnadæmum varð-
andi þetta mál, því eðlilegt er að
hver og einn geri það fyrir sig sem
áhuga hefur á, og leiti upplýsinga
þar um.
Ellilífeyrir við 60 ára aldur
Einhveijum kann að finnast rök
mín gegn greiðslum lífeyris inn á
bankabók heldur léttvæg því það fái
fleiri greitt úr sjóðnum en öryrkjar
og það er jú rétt. í desembermánuði
1989 voru heildargreiðslur úr lífeyr-
issjóðnum til ellilífeyrisþega kr.
9.777.144 en örorku-, maka- og
barnalífeyrisþegum eru greiddar kr.
10.419.349. Þessar tölur sem eru
hærri en greiðslur til lífeyrisþega
sýna enn og sanna hve áhættusamt
starf íslenskra sjómanna er. Þær
sýna líka þá samtryggingu sem sjó-
menn njóta með iðgjaldagreiðslum
sínum til lífeyrissjóðsins og afsanna
„ágæti“ sérreiknings vegna lífeyris-
sjóðsiðgjalda. Við 60 ára aldur eftir
25 ára starf á sjó eiga sjómenn rétt
á að hefja töku lífeyris. Á sama
hátt veitir 20 ára starf á sjó rétt
til töku iífeyris frá 61 árs aldri og
15 ára starf á sjó frá 62 ára aldri.
Það hefur verið viðurkennt, í lækn-
isfræðilegri athugun að sjómenn
eyða 25% meiri orku við störf sín á
sjó, við að stíga ölduna, en þeir sem
hafa fast land undir fótum. Sjómenn
margir hveijir hafa því enst illa í
starfi sínu, orðið að fara í land
vegna heilsuleysis langt um aldur
fram og þess vegna m.a. er réttur
sjómanna slíkur sem fyrr er getið.
Svikin loforð ríkisstjórnar
Rétt er að staldra við og iíta til
baka, til aðdraganda þess að lög
voru sett þess efnis að sjómenn nytu
lífeyris við 60 ára aldur.
Haustið 1978 var mjögtil umræðu
að í stað verðbótahækkunar á al-
menn laun skyldu félagsleg réttindi
verkafólks aukin. Hinn 1. des. 1978
áttu iaun að hækka um 14,13%.
Með lagaboði var ákveðið að laun
skyldu hækka um 6,12%, 3% skildi
mætt með auknum félagslegum rétt-
indum, 2% með skattalækkun og
3,01% með niðurgreiðslum á vöru-
verði.
Á kjaramálaráðstefnu Sjómanna-
sambands íslands og Farmanna- og
fískimannasambands íslands, sem
haldin var 8. og 9. des. 1978 voru
þessi mál ítarlega rædd. Þar var
m.a. eftirfarandi tillaga samþykkt:
„Breytt verði lögum nr. 67 frá 20.
apríl -1971 um almannatryggingar
þannig að 11. gr. laganna orðist
svo: Rétt til ellilífeyris eiga þeir,
sem eru 67 eða eldri og hafa átt
lögheimili hér á landi í a.m.k. 3
almanaksár frá 16-67 ára aldurs.
Þó skulu þeir, sem öðlast fullan rétt
til ellilífeyris, er þeir hafa náð sex-
tugsaldri, hafi maður stundað sjó-
mennsku, sem aðalstarf í 30 ár, á
hann rétt á 50% viðbótarlífeyri.
Fullan ellilífeyri ber einnig að greiða
ekkjum er þær verða 60 ára. Jafn-
framt verði unnið að tryggja sjó-
mönnum greiðslu úr lífeyrissjóði,
verðtryggðan lífeyri við 55 ára aldur.
Á árinu 1979 voru lögfest ýmis
aukin félagsieg réttindi landverka-
fólks, m.a. lengdur réttur til launa
í veikinda- og slysatilfellum. Minna
varð hins vegar um aukin réttindi
sjómanna.
Við ákvörðun fiskverðs í júlí 1979
voru réttindamál sjómanna mikið
rædd. Mjög var eftir því gengið af
hálfu oddamanns, Jóns Sigurðsson-
ar, forstöðumanns Þjóðhagsstofnun-
ar, núverandi iðnaðarráðherra, að
samstaða næðist um ákvörðun fisk-
verðs. Tillaga kom fram um að fis-
kverð hækkaði um 2 prósentustig
minna en almenn laun í landinu
höfðu hækkað um. Af hálfu fulltrúa
sjómanna var samþykkt þessarar
tillögu bundin því að gengið yrði
frá réttindamálum sjómanna í anda
samþykktar Kjaramálaráðstefnu
Sjómannasambandsins og Farmann-
asambandsins frá desember 1978.
Jón Sigurðsson hét að beita sér
fyrir framgangi fyrrgreindra mála.
Á Kjaramálaráðstefnu ASÍ, sem
haldin var 11. janúar 1980, var
samþykkt sarheiginleg kröfugerð
verkalýðsfélaga innan ASÍ. Þar voru
sérstaklega tekin ýmis réttindamál
sjómanna, sem ekki höfðu verið
lögfest með sama hætti og hjá land-
verkafólki. Má þar nefna kröfu um
aukinn rétt sjómanna til launa í
veikinda- og slysatilfellum. Einnig
var þar að finna kröfu um að al-
mannatryggingum yrði breytt á
þann veg, að þeir sem gert hefðu
sjómennsku að ævistarfí sínu og
stundað sjómennsku í 25 ár eða
lengur öðluðust fullan rétt til ellilíf-
eyris er þeir hefðu náð sextugsaldri.
í kjölfar þessarar kröfugerðar og
kjarasamninga aðildarfélaga ASÍ á
Guðmundur Hallvarðsson.
„Það er krafa sjómanna
til löggjafans, Alþingis,
og þá sérstaklega þeirra
ráðherra er nú sitja í
ríkissljórn og áttu aðild
að „lausn“ kjaramála sjó-
manna sem að firaman
getur að þeir standi við
orð sín.“
árinu 1980 var lögfestur aukinn rétt-
ur sjómanna til launa í veikinda- og
slysatilfellum og loforð gefin um
breytingar á almannatryggingalög-
um, sem lögfest voru 1981, í sam-
ræmi við framangreinda kröfugerð.
Við upphaf kjarasamninga Sjó-
mannasambands íslands og Far-
mannafiskimannasambands Islands
annars vegar og Landssamband ísl.
útvegsmanna hins vegar í desember
1980 var sáttasemjara ríkisins gerð
grein fyrir stöðunni í lífeyrismálum
sjómanna. Guðlaugur Þorvaldsson,
sáttasemjari hafði þá milligöngu um
viðræður þáverandi félagsmálaráð-
herra, Svavars Gestssonar, og full-
trúa sjómanna, þeirra Ingólfs Sig.
Ingólfssonar, þáverandi formannsy
Vélstjórafélags íslands, og undirrit-
aðs. Á þessum fundi gerðu fulltrúar
sjómanna þá kröfu, að ríkissjóður
ábyrgist þá útgjaldaaukningu, sem
hlytist af auknum lífeyrisréttindum
sjómanna. Svör ráðherra voru á
þann veg, að ríkissjóður gæti ekki
ábyrgst Lífeyrissjóði sjómanna óút-
fyllta ávísun, fyrst yrði að liggja
fyrir sá kostnaðarauki, sem af hlyt-
ist vegna lagasetningarinnar um
lækkun lífeyrisaldurs sjóðfélaga
Lífeyrissjóðs sjómanna áður en til
kasta ríkisvaldsins kæmi varðandi
peningagreiðslur.
í yfirlýsingu, sem þáverandi ríkis-
stjórn gaf út 6. desember 1980,
segir m.a.: „Ríkisstjórnin mun kanna
hvort eðlilegt sé í tengslum við
lækkun lífeyrisaldurs sjómanna í
almannatryggingum, að sama regla
gildi hvað rétt sjómanna varðar í
lífeyrissjóðnum, og hvaða kostnað-
arauka slíkt myndi hafa í för með
sér.“
Hinn 10. apríl 1981 mælti þáver-
Fæðingarheimili Reykjavíkur
- nýtt símanúmer
Föstudaginn 2. mars breytist símanúmer
FœÖingarheimilis Reykjavíkur.
Nýja símanúmeriö er:
Pizza-bónus
12“ pizza á aðeins
kr. 700,- til kl. 20.00
Skipholti 37, sími 685670.
UTSOLUMARKADUR
opnar í dag kl. 13 í Skipholti 33.
Stórglæsilegt vöruval
og gott verð.
Skipholti 33,
sími 679047.