Morgunblaðið - 10.03.1990, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MARZ 1990
Þjóðkirkjan og samfélagið
eftir Björn G. Jónsson
Tilefni þessarar greinar er það,
að ég nú tímabundið gegni starfi í
sóknarnefnd við mína heimakirkju
sem er ekki í sjálfu sér í frásögur
færandi. En þetta starf hefur orðið
mér m.a. tilefni til talsvert mikilla
þenkinga um stöðu trúarinnar,
kirkjunnar meðal_ einstaklinganna
og þjóðarinnar. Ég veit að ég á
mér mörg starfssystkin á þessum
vettvangi, er hafa við misjöfn
vandamál að glíma, en eitt er það
vandamál sem trúlega angrar okkur
flest, en það er langt um of dræm
þátttaka sóknarbarna í safnaðar-
starfi kirkjunnar.
Það verkur mér jafnan undrun
og ugg að sjá stóran árgang æsku-
fólks ganga nýfermdan útúr kirkj-
unni, vitandi það, ef að vanda læt-
ur, muni stór hópur þessara ung-
menna vart koma aftur inn í kirkj-
una, nema af ærnu tilefni, þar til
að þau verða þangað innborin í tré-
kistu.
Hér er vissulega eitthvert ósam-
ræmi í háttum og siðum okkar er
gefur tilefni til að hugleiða og ræða.
Þetta eru mjög mikilvæg mál og
ég tel mig ekki þess umkomin að
kryfja nein þau mál til mergjar, en
mér finnst á skorta með opna um-
ræðu um kirkju okkar og trú. Að
trúmál okkar séu mikilvæg, það er
ekki spurning. Trúin og kirkjan eru
sökkullinn í menningu þjóðarinnar,
hún hefur og mótað réttlætiskennd
okkar og siðgæðisvitund. Einnig
vegna þess að svo er að sjá að hver
einasti einstaklingur sé trúaður
þrátt fyrir fullyrðingar sumra um
að þeir séu trúlausir. En um þennan
þátt mála þarf varla að deila, því
að það hefur þráfaldlega sýnt sig,
að þegar skyndileg stórslys og voða
ber að höndum, þá er alltaf hið
sama, ef einhver kemst til frásagn-
ar úr voðanum: „Allir báðust fyrir.“
Að mínu viti þarf mikinn hroka og
einhverja vissa heimsku eða blindni
til að álíta sjálfan sig trúlausan og
því fáránlegur misskilningur að
álíta það eitthvað til að stæra sig af.
Ég segi ekki að kirkjan eigi nú
við mikla mótstöðu að stríða en
hitt er miklu algengara að alltof
margir sýna henni algjört afskipta-
leysi og láta sig engu varða hennar
mál.
■ MÁNUDAGINN 12. mars kl.
12 mun dr. Anne Griffiths lektor
í skoskum sifjarétti við Edinborg-
ar-háskóla, flytja fyrirlestur á
vegum lagadeildar Háskóla Is-
lands. Fyrirlesturinn nefnist „Dis-
puting the Family: Legal Rules
of Social Processes“ og fjallar um
sáttaumleitan í fjölskylduerjum
meðal Kwena-ættbálksins i Bots-
wana í Suður-Alríku, með sér-
stakri hliðsjón af stöðu kenna. Fyr-
irlesturinn fer fram í stofu 101 í
Lögbergi, húsi lagadeildar, og er
öllum opinn. Dr. Anne Griffiths var
fengin til að aðstoða við stofnun
lagadeildar við Botswana-háskóla
árið 1981. Hún fékk leyfi frá Edin-
borgar-háskóla árið 1982 til að
stunda rannsóknir á sifjarétti í
Botswana, og beindist rannsóknin
að því hvernig réttarvenjum og
skráðum lögum er beitt við sættar-
gerð í fjölskyldueijum í Molepol-
ole-þorpi í Botswana. Hún varði
doktorsritgerð sína um þetta efni
við Lundúna-háskóla í janúar
1988. Síðan hefur hún haldið þess-
um rannsóknum áfram í Botswana,
auk kennslu í sifjarétti við Edin-
borgar-háskóla.
(Fréttatilkynning fVá lagadeild Háskóia ís-
lands)
Við verðum að vona að allir átti
sig á að kirkjan og trúin eru fyrir
einstaklingana en ekki öfugt. Trúin
á að vera þess megnug að veita
einstaklingnum leiðbeiningu og
styrk, ekki síst á erfíðleikastundum.
Hlutverk starfsmanna þjóðkirkj-
unnar er þjónustuhlutverk við al-
menning, styrkja einstaklinginn til
hamingjúsamara og betra lífs og
þá um leið efla velferð þjóðarinnar.
Ef horft er yfír þessi mál, þá
þarf tvennt til, kennimenn kirkjunn-
ar þurfa að ná eyrum þjóðarinnar
til að geta leiðbeint henni í trúar-
legu tilliti. Og svo að hinu leytinu
þurfa þeir sem leiðbeina að vera
færir um það. Ef við athugum fyrst
hve margir vilja halda trú sinni
leyndri eða útaf fyrir sig, þá tekur
hver sá einstaklingur, sem þann
háttinn velur, mikla áhættu, því
trúna er mjög erfítt að þróa og
varðveita, einn og með sjálfum sér.
Hættan er sú að við þær aðstæður
staðni hún og visni. Það er sagt
að Islendingar séu mjög lokaðir og
eigi þá erfítt með að tjá sig um trú
sína. En hér kemur kannski fleira
til, ef við lítum til fyrri áratuga á
þessari öld, þá var áberandi meðal
menntamanna og skálda það sem
kalla má menntahroka. Margir létu
almenning óspart heyra hversu fá-
fróður hann væri, þeir skrumskældu
trúarbrögð Iandsmanna og háttu
kristins fólks, bæði í ræðu og riti,
töldu trúna bera vitni um fáfræði
og hjátrú. Það voru kannski þessar
árásir sem varð byijun þess að fólk
fór að halda trúarbrögðum sínum
útaf fyrir sig.
Ef rætt er um þróun trúar okkar
á þessari öld verður ekki hjá því
komist að minnast á það pólitíska
fárvirði er geisaði hér fyrir og um
miðja öldina.
Hjá mörgum varð hið pólitíska
ofstæki slíkt að ekki reyndist pláss
í huganum fyrir trúarbrögð, svo
fólk týndi guði sínum og hefur sumt
kannski ekki fundið hann aftur.
Ég á hér ekki síst við þá er létu
heillast af „roðanum úr austri". En
öfgaöfl úr austri áttu hér hug og
hjarta 20% þjóðarinnar er hæst fór.
Það er varla þörf á að rifja það upp
fyrir fólki, að af boði valdhafa úr
austri þótti knýjandi nauðsyn að
útrýma fagnaðarboðskap Jesú
Krists og trúariegum arfi, þess að
akurinn væri nýplægður og fólk
betur undir það búið, að taka við
hinu nýja fagnaðarboði þeirra Karls
Marx og Lenins. Og það var sárast
að þar í flokki voru ekki síst þeir
sem höfðu það hlutverk að mennta
þjóðina og er það trúa mín að ekk-
ert það afl hafi náð eins miklum
árangri í að afkristna einstaklinga
meðal þjóðarinnar eins og mennta-
kerfið á þeim tímum. Það geta víst
allir látið blekkjast af fagurgala og
rangfærslum, en það er -hörmulegt
að horfa á fjölda fólks reika um á
eyðimörk óraunveruleikans og
blekkinga áratugum saman.
„Roðinn úr austri“ boðaði ekki
komu nýs dags, heldur'miklu frem-
ur roðnuðu þar ský af blóði og
hörmungum og nú ber að vona að
þeir heilluðu þurfi ekki mörg ár eða
áratugi til að sjá það sem allir sjá,
og séu 'i stakk búnir til að horfast
í augu við að þeir hafí látið leiðast
í hamra.
Stjómmálamenn okkar hafa
ekki, a.m.k. ekki upp á síðkastið,
lagt þung lóð á vog kristninnar.
Það má gott heita ef þeir nefna guð
einu sinni á nafn um hver áramót.
Þeir tala sumir líka um veðurguði
og landvætti o.s.frv., ekki veit ég
hvað þeir eiga þá við. En mér finnst
að gera eigi þá kröfu til stjórn-
málamanna að þeir hafi sæmilega
þekkingu á viðurkenndum trúar-
brögðum þjóðarinnar og hafi tekið
afstöðu til þeirra.
Oft sýnist mér sem forsvarsmenn
kirkjunnar séu um of hlutlausir og
afskiptalitlir um gang mála í þjóðlíf-
inu. Ekki á ég við að þeir eigi að
taka beinan þátt í stjórnmálum, en
þeim er alveg óhætt að láta til sín
heyra þegar ljóst er að skoðanir og
lagasetningar eru í andstöðu við
kristinn hugsunarhátt.
Eins er og skylda kirkjunnar að
reyna að leiðrétta þegar siðir og
hefðir samtímans bijóta í bága við
boðorð kristninnar. Aldafarið er
jafnan varhugavert, það mótast af
fjöldanum og hefur stundum artir
til að breyta boðorðunum, eftir
löngunum sínum á hveijum tíma.
Það er sagt að hin evangeliska lút-
erskirkja sé umburðarlynd, en af
öllu má of mikið gera og trúlega
er agaleysið eitt af einkennum
kirkju og trúarbragða þjóðarinnar.
Að kirkjuyfirvöld séu um of hlut-
laus gæti verið að hluta vegna þess
að kirkjan hafi varla nógu góða
stjórn á sínum embættismönnum.
Ekki er hægt að krefjast fullkomn-
unar af nokkrum manni, en það
hefur verið vandamál hvers tíma
að breytni útvaldra sé ekki óra-
fjarri boðuninni.
Svo ég hverfi aftur að því sem
fyrst var um talað, þá held ég að
aldrei verði hægt að koma upp
þróttmiklu safnaðarstarfi nema
prestar og sóknamefndir geti virkj-
að leikmenn til þátttöku í starfinu.
Ég er þess fullviss að innan allra
safnaða finnst fólk sem er fullfært
um að inna þar af hendi gott starf.
Það er nú svo að flestir vilja
hafa sína kirkju í góðu standi þá
Björn G. Jónsson
„ Við verðum að vona
að allir átti sig á að
kirkjan og trúin eru
fyrir einstaklingana en
ekki öfiigt. Trúin á að
vera þess megnug að
veita einstaklingnum
leiðbeiningu og styrk,
ekki síst á erfiðleika-
stundum.“
daga sem þeir þurfa á henni að
halda. En að svo sé er kannski
ekki vandalaust. Það getur t.d. ver-
ið erfitt að manna kirkjukóra. Það
er heldur ekki hvetjandi fyrir kór-
ana ef þeir þurfa oft að syngja fyr-
________________________________15.
ir nær tómri kirkju, heldur ekki
prestinn að semja góða ræðu sem
fáir heyra.
Það er harmsefni fyrir þjóðkirkj-
una að nokkur brögð eru að því,
að áhugafólk um trúmál hefur
stofnað sérsöfnuð, en af sh'ku
áhugafólki hefur kirkjan aldrei of
mikið.
Svo er að sjá að hér á landi sé
vaxandi trúboð um austurlensk trú-
arbrögð, um þau verður ekki dæmt
hér, en ég vildi biðja þá sem áhuga
hafa á þeim, að skoða betur þann
heim sem þessi trú kemur frá. Hvert
er almennt siðgæði þar og staða
hins almenna borgara. Varla getum
við keypt okkur trú sem að gagni
kemur, jafnvel þó að hægt sé að
taka þátt í hinum ýmsu námskeið-
um.
Að Islendingar séu illa upplýstir
um eigin trúarbrögð eða trúarleg
uppfræðsla komist ekki til skila, er
ég hræddur um að sé fyrir hendi.
Trú sumra er mjög á reiki og svo
að sjá, að trúarbrögð þeirra séu
blanda úr hinum ýmsu trúarbrögð-
um. Tekið sitt lítið af hveiju, sumt
úr kristni, annað úr andatrú eða trú
Austurlanda o.s.frv. Þessu raðað
saman eftir því sem viðkomandi
telur skynsamlegt og svo búin til
boðorð við hæfi sem fært þykir að
lifa í sátt við.
Nú er þessi öld senn á enda runn-
in og í dag held ég að við sjáum
flest, að pólitískar stefnur koma
ekki í stað trúarbragða.
Og það væri ekki úr vegi, að við
sem fullorðin erum spyrjum okkur
sjálf, hvaða fordæmi við höfum
gefið þeim sem yngri eru?
Fordæmið sem við gefum öðrum
vegur afar þungt, það höfum við á
valdi okkar hvert og eitt, og þá
getum við spurt, höfum við hlúð
að og safnað saman eða höfum við
sundurdreift.
Höfundur er formaður
sóknarnefndar Húsavíkurkirkju.
r1
n VÆNGJinvr
SONGSINS
byggt á söngferli Vilhiálms heitins Vilhjálmssonar
Gerum tilboð fyrir hópa.
Rútur, gisting,
skemmtidagskrá.
Allar upplýsingar í
6LAUMBER6I, KefM,
sími 92-14040.
LANDSBY66ÐARFÓLK!
Sýning sem vert er að siá.
Frábær skemmtidagskrá meö okkar bestu söngvurum
Sýningar
á
laugardags-
kvöldum
Ellý Vilhjólmsdóttir Björgvin Halldórsson
WV\ó^;.
WfO
SKEMMTISTAÐUR
Keflavik
Rut Reginolds
Mars
12 3
4 5 6 7 8 9 10
' 11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
Þorvaldur Halldórsson
Aprfl
1 2 3 4 5 6
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21 J
22 23 24 25 26 27 28 /
29 30
NUDDSTOFA REYKJAYIKUR
Dalseli 18, sími 79736 - og opnum í dag á Hótel Sögu, sími 23131