Morgunblaðið - 10.03.1990, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MARZ 1990
„ Záe/G', Aá i/é/stu h\/erriig -fyrn mahurínr)
minn Litur- út."

*
Ast er ...
. . . að þjóta ekki upp í
vonsku.
TM Rog. U.S. Pat Off.—all rights reserved
© 1990 Los Angeles Times Syndicate
Veldur það erfiðleikum að
þér finnst sem þú sért smá-
hveli?
Með
morgiinkafiinu
ekki. 90% allra slysa verða
í heimahúsum ...
Um slysavamir á hálendínu
Til Velvakanda.
Á hveiju ári verða nokkur bana-
slys á fjöllum og hálendi íslands
og er ýmist um að ræða að menn
verða úti eða slasast (dmkkna í
ám eða detta í fjöllum). í báðum
tegundum tilfella er um vanmat á
afli náttúrunnar að ræða, oft van-
meta menn aðstæður eða að veður
koma mönnum í opna skjöldu.
Stundum hafa menn ráðleggingar
reyndari manna að engu og í sum-
um tilfellum er hreinlega um
fífldirfsku að ræða. Á íslandi er
ekki starfandi sérstök „hálendis-
lögregla" og almennt er treyst á
eftirlit almennings með ferðum
ókunnugra um hálendið.
Þó er rétt að minnast á hlut
björgunarsveita en þær sinna ekki
forvarnarstarfí heldur bjarga fólki
úr háska eftir að háskinn er orðinn
eða slys hefur átt sér stað.
Þegar tilvik eins og lát manns
við Hvannadalshnjúk á sér stað
vakna ýmsar spurningar sumar
óþægilegar en svaraverðar fyrir
því. Hvernig má koma í veg fyrir
slys á hálendinu á sem hagkvæm-
astan og viðurhlutaminnstan hátt?
Ýmsar leiðir eru til úrbóta og
er réttast að minnast á nokkrar
þeirra.
1. Það væri hægt að loka há-
lendinu frá hausti til vors, þannig
að þeir sem týndust á lokunartíma-
bilinu yrðu látnir eiga sig. Þetta
er þó full harkaleg aðgerð ög varla
tæk sérstaklega vegna þess að
menn gera aldrei ráð fyrir því að
deyja og því yrðu varnaðaráhrif
reglunnar lítil.
2. Það væri hægt að krefja
menn um greiðslu fyrir björguna-
raðgerðir sem hljótast af ferðum
þeirra um hálendið. Þessi regla er
nokkuð áhrifameiri en hin fyrri og
hér væri þá kominn grundvöllur
fyrir björgunarsveitir og starfsemi
þeirra. Það er ljóst að björgunarað-
gerðir eru mjög kostnaðarsamar
og eins og er eru þær reknar af
almannafé. Þeir sem hygðu á
fjallaferðir gætu keypt sér trygg-
ingu sem greiddi þá þennan kostn-
að. En eins og er með allar trygg-
ingar þá hverja þær til varkámi
og aðgæslu því ekki greiða trygg-
ingarfélög bætur fyrir hreina
fífldirfsku.
Útlendinga væri hægt að skylda
til að kaupa slíka tryggingu með
því að setja slíkt sem skilyrði fyrir
vegabréfsáritun til íslands.
Ef við gefum okkur að ferðum
um hálendi fækkaði af þessum
sökum eða hægt væri að fækka
slysum á hálendinu að einhveiju
leyti með reglum af einhveiju tagi
þá gerist tvennt.
A) Björgunarsveitir hafa minna
að gera. Þann tíma sem skapast
mætti nota til annarra hluta t.d.
gætu björgunarsveitirnar einbeitt
sér að aðgerðum á sjó og þannig
lagt öryggismálum sjómanna lið.
B) Fjárhagslegur grundvöllur
björgunarsveita yrði traustari og
þá mætti e.t.v. koma hér upp björg-
unarsveit sem samanstæði af
nokkrum atvinnumönnum aun.k.
fleiri en eru núna og í leiðinni
skipuleggja björgunarsveitir um
allt land sem væri virkari og öflugri
ef raunverulegt hættuástand skap-
ast. Kannski gætu þá björgunar-
sveitirnar keypt sér þyrlu með
Landhelgisgæslunni? Slík björgun-
arsveit gæti sinnt eftirlitsstarfi á
hálendinu og jafnvel lagt lögreglu-
mönnum lið þar sem liðsinnis er
þörf. Það er mitt álit að úrbóta sé
þörf og markmiðið með þessum
skrifum er aðeins að vekja máls á
þessu efni á eins hispurslausan
máta og óhætt er.
Búi
Afengiskaup?
Til Velvakanda.
Ég hélt eftir það sem á undan
var gengið að stjómvöld ætluðu að
hætta að leyfa og afnema hreint
áfengiskaup manna á kostnaðar-
verði? Hví geta þeir sem bestu tekj-
urnar hafa ekki keypt áfengi á sama
verði og aðrir? Hvað líður þessu
máli?
Árni Helgason
Stjarnblik
Til Velvakanda.
Stjarnblik stafar af því að ljós
stjarnanna brýst gegnum loftlög yfir
jörðinni, sem ýmist eru kyrrlát eða
á meiri hreyfingu, enda er hiti þeirra
mjög misjafn. Þetta veldur truflun á
braut geislans svo að stundum lendir
hann beint á auga athugandans en
stundum ekki.
Á sama hátt virðist ljós einhverrar
stjömu skipta litum. Þetta stafar af
því að ijósið brotnar eða dreifist örlí-
tið á ferð sinni um loftlögin, á leið
þess að auga athugandans.
Ljósblik og litbrigði einhverrar
stjömu eru minni þegar hún er hátt
á lofti, en mun meiri, er hún stendur
lágt á lofti, því þá verður ljósgeisli
hennar að fara miklu lengri leið
gegnum ókyrran lofthjúp jarðarinn-
ar. Ingvar Agnarsson
Víkverji
Asíðustu vikum hafa nokkrir
íslenzkir sjómenn lent í
lífsháska við störf sín á hafi úti.
í þremur tilvikum í febrúar og
marz hefur sjómönnum verið
bjargað á giftusamlegan hátt og
hefur flotgalli sannað gildi sitt í
þessi skipti sem björgunar- og
öryggistæki á eftirminnilegan
hátt. Víkveiji gefur sjómönnum
sem lent hafa í hildarleiknum orð-
ið.
xxx
Ibyrjun febrúar fórst vélbátur-
inn Doddi skaínmt frá Rifi.
Mannbjörg varð og skipbrots-
mönnunum þremur var bjargað
um borð í Auðbjörgu SH. I Morg-
unblaðinu 8. febrúar segir svo:
„Við vorum ekki í flotbúningum
og maður nagar sig í handarbökin
fyrir það eftir á,“ sagði Þröstur
Kristófersson skipstjóri á Dodda.
í Morgunblaðinu segir svo með-
al annars í frásögn af þvi er skel-
veiðibáturinn Guðmundur B. Þor-
láksson fórst á Jökulfjörðum
sunnudaginn 4. marz: „Elías var
sá eini sem var í flotgalla og sagð-
ist hann ekki hafa fundið til neins
skrifar
kulda nema rétt a meðan gallinn
var að fyllast af vatni . . .“ Síðar
í frásögninni segir Elías Kristjáns-
son: „Eg lét svo taka þá báða fyrst
úr sjónum þar sem þeir voru orðn-
ir mjög kaldir en ég ekki. Það var
ekki fyrr en ég fór úr gallanum
um borð að mér varð kalt, en það
lagaðist fljótt þegar ég var kominn
í ullarfötin og þurran flotgalla."
Þess má geta að Elias var þarna
í sínu fyrsta skipsrúmi og var í
flotgalla sem vinur hans hafði lán-
að honum.
Á baksíðu Morgunblaðsins. 8.
marz er sagt frá björgunarafreki
Gunnars R. Kristinssonar og
skipshafnarinnar á Óskari Hall-
dórssyni er þeim tókst að bjarga
félaga sínum sem féll útbyrðis
eftir að hann fékk blökkina í bak-
ið við vinnu sína, rann niður skut-
rennuna og í sjóinn. „Við reyndum
fyrst að koma til hans björgunar-
hring en þegar það virtist ekki
mögulegt var ekki um annað að
ræða en að stökkva á eftir honum.
Markúsarnet var samferða mér
niður og ég hélt mér í böndin sem
fylgdu því. Það er hins vegar ekki
víst hvort ég hefði gert þetta hefði
ég ekki verið í vinnuflotgalla,"
segir Gunnar í samtalinu, en hann
er eini skipveijinn á Óskari Hall-
dórssyni sem var í slíkum galia.
XXX
Orð þessara manna segja í
rauninni allt sem þarf að
segja og frétt þess efnis að virðis-
aukaskattur hafi hækkað verð
flotgalla verulega um síðustu ára-
mót stingur vægast sagt í stúf við
orð þeirra og reynslu. Áður hafði
söluskattur veri felidur niður af
flotgöllunum vegna eindreginna
óska og krafna sjómanna. Nú er
hins vegar komminn nýr skattur
og þá fer allt aftur í fyrra horf.
Víkverji gerir orð Gunnajs R.
Kristinssonar, skipveija á Óskari
Halldórssyni, að sínum síðustu í
þessum pistli.
„Svona klæðnaður kostar um
20 þúsund krónur í dag og maður
fer með um það bil þrjá galla á
ári. Því má skilja að sjómenn horfi
í aurinn, því þá munar um þessa
peninga. Hins vegar er líf sjó-
manna ríkinu vonandi meira virði
en þeir peningar sem hljótast af
virðisaukasköttum vinnuflotgall-
anna.“