Alþýðublaðið - 09.01.1959, Blaðsíða 5

í FRUMSKÓGUM Suðaust-
ur-Brasilíu hafast við Indíán-
ar, sem enn eru á steinaldar-
stigi.
Á sextándu öld voru á reiki
sagnir um það meðal Portú-
galanna í Brasilíu, að óvenju-
lega frumstæðir Indíánar
lifðu í rílci því, sem kallað er
Paraná. Enginn hafði þó
nokkurn tíma séð neinn af
þessurn þjóðílokki og' hrika-
leiki og írumskógur Serra dos
Doures fjallanna í vestur-
hluta ríkisins bægði frá frek-
ari eftirgrennslunum.
Fundur Xetáanna
ræða, hvað þeir ættu að gera
Ekkert heyrðist meir um
fólk þetta þar til árið 1906,
að' tékkneskur vísindamaður,
Alb. Fritsch aið nafni, er var
á ferð um þessar slóðir, mætti
hóp Indíána, sero drógu
á eftir sér þrjá fanga, sem töl
uðu óþekkt tungumál. Hann
komst að því, að menn þessir
kölluðu sjálfa sig Xetá og eft-
ir að hafa rannsakað mál
þeirra vísindalega komst hann
að þeirri niðurstöðu, að þeir
væru komnir af hinum þekkta
Guarani-þjóðflokki.
Árið 1950 rakst hópur land-
mælingamanna á nokkur In-
díánabörn í skógarrjóðri. Þau
flýðu öll sem fætur toguðu,*
þegar þau urðu vör við menn-
ina, nema einn tíu ára gamall
piltur, sem klifraði upp í
pálmatré og náðist. Hann
barðist um á hæl og hnakka
og beitti öllu sínu afli. En þeg
ar hann sá, að honum var ekk
ert mein gert, kyrrðist hann,
sagðist heita Koi og vera
Xetá. Hann var sendur til
Curituba. Þar var honum
kennd portúgalska og þar
hlaut hann fyrsta flokks upp-
eldi. Þegar hann nú var kom-
inn í venjuleg föt, skar hann
sig að engu leyti úr fjöldan-
um nema á neðrivör hans
hafði verið stungið gat. Koi
skýrði frá því, að þetta væri
til þess að stinga tveggja
þumlunga langri tönn í, sem
karlmenn af Xetáþjóðfiokkin-
nm hafa í vör sér í frumskóg-
inum til þess að fæla burt ó-
vini og illa anda.
Smám saman hefur byggð-
in í Brasilíu færst vestar og
lengra inn í frumskógana,
.sem hlífa Xetáunum. 1952
fundu skógarhöggsmenn
nakta Xetáastúlku. Þeir tóku
hana umsvifalaust til fanga,
en á meðan þeir voru enn að
vio sinn dýrmæta feng, þá
voru þeir umkringdir skugga-
legum Indíánum með tönn í
gegnum neðri vör. Lidíánarn-
ir sögðu ekkert, þeir spenntu
aðeins boga sína. Stúlkan tók
undir sig stökk í áttina til
þeirra og þau hurfu síðan
hljóðiátt í skóginn. Nú vissu
bæoi vísindamenn og inn-
byggjendur, að mjög sér-
kennilegt fólk bjó í Serra dos
Dourados. Árið 1955 komu
mikil frost í norður Paraná
og eyðilagðist þá mikið skóg-
arávaxta og mikill dýrafellir
varð. Hungrið rak Indíánana
til að leita til ræktunarsvæð-
anna þar sem þeir reyndu að
hnupla sér næringu úr mat-
Raunhaefar rannsóknir
Þá var leitað aðstoðar stofn
unar þeirrar, sem vinnur að
verndun Indíánanna. Frá
Curitiba var sendur mann-
fræðingur og í fylgd með hon-
um var pilturinn Koi. Mann-
fræðingurinn hafði eytt mikl
um tíma og kröftum við rann-
sóknir á öllum þeim fáu og ó-
öruggu heimilum, sem til
voru um hina dularfullu
Xetáa. Hann hafði einnig átt
margar stundir saman með
Koi, sem neitaði að svara
flestum spurningum varðandi
fólk sitt.
Fremur af eðlisávísun en
þekkingu vísaði Koi honum
til bústaða feðra sinna, sem
reyndust vera kofaskrípi þak
in pálmalaufi og stóðu þau
nokkur saman í litlum rjóðr-
um frumskógarins.
Hvergi sást nokkur maður
en hrúgur nýrra kókoshneta
og dýrabein sýndu, að Xetá-
arnir voru í nánd.
Loks fann Loureiro, mann-
fræðingurinn, steinöxi. „Það
var ævintýralegt“, .sagði hann
„að finna sleinaidarverkfæri,
sem notuð eru af lifandi
mannverum“.
■I þetta sinn sá hann enga
lifandi Xetáa. Næsta ár fór
hann aftur [ rannsóknarferð
með Koi. Þá komu þeir að
rjóðri þar sem fimm kofar
voru og ;þar í 18 manns.
Xetáarnir yoru ferlegir á-
sýndum, þ.egar þeir urðu var-
ir við gestina. En óttinn log-
aði í augum þeirra og tveir
flýðu inn í skóginn. Þeir, sem
eftir voru, létu loks til leið-
ast að þiggja sykurmola, sem
félagarnir buð.u þeim, en um
nóttina hurfu þeir allir.
Siðir og tunga
Smám saman vann prófes-

SKÁKMEISTARAR heims-
ins tefla á ári hverju skákir
svo þúsundum skiptir, en fjöl-
margir blaðamenn og skák-
skýrendur keppast um að út-
skýra þær fyrir lesendum sín-
um og geta þess þá oft, hvað
hefði getað gerzt.
Nú langar mig til að sleppa
í þetta skipti að mestu leyti því
sem gerðist en taka í stað þess
tvö skemmtileg dæmi um það,
sem hefði getað gerzt í skákum
íslenzkra meistara á alþjóða-
vettvangi í ár.
Fyrsta dæmið um það, sem
skeði ekki, hefði getað skeð
um það er skákmótinu í Porto-
roz var að Ijúka. Friðrik Ól-
afsson átti í höggi við sjálfan
Tal, skákmeistara Sovétríkj-
anna, tefldi með hvítu og var
á góðri leið með að vinna skák-
ina, ,en missti tvívegis af yinn-
ingnum í tímahraki.
w
'WÁ
WM
fÆ.

I w
■
,.,—
SM tc
m'Á

W "& má
mm
i m w m m
ABCDEFGH
Myndin er af biðstöðunni og
lék Friðrik.
42. Kd6 Kf8
43. Kd7 a4!
44. dS Kg7
gerðist ekki, Iiefði getað gerzt
Framhald á 9. síðu.
sor Loureiro traust Xetáanna
en hann k.om alltaf árlega í
fylgd rneð Koi. Hann tók upp
á segulband tungumál þeirra ,
og tékkóslóvakískur málfræð
ingur, sem rannsakaði hl-jóð-
in, sagði, að þetta væri algjör-
lega nýtt mál. Það virtist
helzt mótað eftir hljóðum
frumskógarins.
— Xetáarnir eru á steinald-
ar menningarstigi, einstæður
þjóðflokkur nú á tímum. •—
Það er augljóst hvað hefur
gerzt, segir prófessor Lour-
eiro. Hinir lágvöxnu, Ktt
þroskuðu Xetáar hafa verið
reknir lengra og lengra inn í
skóginn af sterkari þjóðflokk-
um. Fyrst fyrir fjórum öld-
um og öðru hvoru síðan hafa
þeir sætt ásóknum evrópskra
manna pg djöfulmynd Xetá-
anna virðist óneitanlega mót-
uð eftir útliti hvíta mannsins.
Hinn illi heitir meðal þeirra
Möul og hann er stór, ijós og
háfættur, með glannastór
augu.
Og Xetáarnir flýðu lengra
og lengra buft inn í .skógar-
þykknið.
Xetáarnir er þjóðflqkkur,
sem er að deyja út. Aðeins
um 250 þeirra eru enn á líii.
Þeir búa saman í smáhópum
15—25 saman. Þeir þekkja
enga akuryrkju, enga rnálma.
Þeir sofa á nakinni jörðinni,
ekki í hengirúmum eins og
flestir frumstæðir menn í
Brasilíu gera. Vopn þeirra
eru þogar, örvar og steinaxir.
Hníl'ar þeirra eru skarpar
steinflísar. Þeir borða allt,
sem tqnn á festir qg þeir ná
til í skóginum.
Karlmennirnir hafa mittis-
skýlu úr skinni, en barnsleg-
,ar qg smávaxnar konurnar
ganga alyeg naktar. .Samskipti
karls og konu eru mjög ó-
formleg og konur eru einkum
notaðar íil vinnu. Ástartil-
finning virðist vera miög fjar
stæð þessu fólki, enda finnst
ekkert orð yfir iyrirhærið ást
í máli .þeirra.
Xetáárnir dýrka enga sér-
staka guði. en þeir óttast og
bera virðingu ' fyrir jagúan-
um og lifa í heimi fullum ill-
um öndum.
.Eitt sinn sáust tvasr Xetáa-
konur skiptast á um að
trampa ofan á höfði karl-
manns, sem lá endilangur á
jörðinni. Aðspurðar kváðust
þær vera að reka burt illa
anda, sem orsökuðu liöfuð-
verk. Eftir 20 mínútur stóð
sjúklingurinn upp alheill
heilsu. En heldur eru þetta
nú harkalegar læknisaðgerðir
í okkar augum.
Málmar í stað steina
Loureiro álítur Xetáana
frumstæðustu menn heimsins
og það sé glæpur gagnvart
vísindunum ef þrengt sé svo
að þeim, að þeir deyi út.
Xetáana á að vernda í þeirra
eðlilega umhverfi og láta þá
lifa áfram á sama menningar-
stigi og um aldirnar, a. m. k.
þar til við höfum rannsakað
háttu þeirra til hlítar.
Þetta segir prófessor Lour-
eiro. En hann á öfluga mót-
stöðumenn, -— Xetáana sjálfa.
Nú þegar þeir loks hafa samið
frið við menninguna eftir
fjögurra alda baráttu, koma
þeir fram úr frumskóginum,
skera hár sitt og kjósa málm
í stað steina. Koi er forvígis-
maður þeirra í þessu. „Steinn
ekki góður, líf Xetáa ekki
gott, hér betra.“ Þetta segir
Koi.
Og Koi langar til að verða
leigubílstjóri.
iiEititiiiiiiiitiiiKiiaiíiitiiiui
lOltli!

■
b
í ÁRSLOK 1957 voru.[
tæplega átján þúsund fang:
ar í spönskum fangelsum.;
Þar af voru 634.9 pólitísk- ■
ir fangar, flestir dæmdir:
fyrir að hafa grafið undai?.;
öryggi ríkisins. ■
í tilefni af páfakiörim:i
voru allir fangar, sem;
dæmdir voru ■£ tveggja ára 1
fangelsi eða minna, náðað-:
ir, en ólíklegt er að póli-:
tiskir fangar hafi verið í;
þeirra hópi. Og í kjölfai«
sakaruppgjafanna sigldu.:
nýjar ofsóknir og fangels-;
anir á andstæðingum ein.-;
ræðisstjórnarinnar. Ekki:
er hægt að gera sér grein ;
fyrir hversu víðtækar þess;
ar ofsóknir eru, ritskoðunj
og fréttafölsun eru jafnan ;
fylgifiskar fasismans. Þaðj
er Ijóst að þær beinast ekki;
einungis gegn einangmð- *
um verkföllum o« lítt:
skipulögðum andspyrnu-:
hrevfingum, heldur einnig;
gegn velskipulögðum neð-j
anjarðarhfeyfingum. :
Fjöldi lögfræðinga, lækna;
og opinberra embættis- \
•manna hefur verið hand- j
tekinn og þeir leiddir fyr-:
ir hinn óþekkta yfirmann ;
örj''ggislögreglunnar, En- ■
rique Aymar . :
Öll frjáls verkalýðsfé- ■
lög hafa undanfarið v.erið;
brotin á bak aftur, fjöl- j
margir stuðningsmenn:
hins landflótta Jafnaðar-;
mannaflokks verið fangelsj
aðir. Jafnaðarmaniiaflokk-:
urinn á ekkert skylt við;
hinn leynilega kommún- *
istaflokk Spánar, sem nýt- j
•ur .stuðnings ýmissa aðila:
í Yestur-Evrópu og Banda-;
ríkjunum. ,s.
Ándstæðingar Francos á
Spáni íelja að hann haldi
vöídúrn eihungis fyrii'
stuðning Bandaríkjastjóm
ar og velvilja Dullesar.
Ekkert getur hindrað aS
fyrsta verk frjálslyndrar
ríkisstjórnar á Spáni verði;
að reka Bandaríkjaménn;
frá herstöðvum þeim, sem;
þeir nú hafa í landinu. Of-;
sóknir þær, sem lýðræðis-í
sinnar nú verða fyrir á;
Spáni án þess að vestræn :
ríki lyfti fingri þeim ti.3 ■
hjálpar, hlýtur að aukaj
mjög andúð á Bandaríkj-;
unúm þar í landi.
f Bandaríkjunum eru þ: j
viss öfl, sem eru áhyggju-j
full vegna dekurs Dullesar;
við Franco. Forseti verka-;
lýðssambaiids Bandaríkj- j
anna, Meany, hefur marg-j
sinnis mótmælt st.efnu;
stjórnarinnar gagnvart j
Spáni. Og aðrir lýðræðis- j
sinnar hafa gert hið sama.j
Spánskir kommúnistar;
ráða yfir miklu fjármagni j
og síefna þeirra er mildarij
og varkárari heldur en:
<25 ■
stefna Jafnaðarrnanna.;
Kommúnistar telja að hentj
ugast sé að fara hægt í sak j
irnar og steypa Franco-;
stjórninni án b.orgarastyrj-;
aldar. »
Aiþýðublaðið — 9. janúar 1959
t l1'"