Morgunblaðið - 24.06.1990, Side 5

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JUNI
C 5
Elísabet II. nýtur
margra forréttinda. Hún þarf ekk-
ert vegabréf, hundaleyfi eða öku-
skírteini. Hins vegar má hún ekki
kjósa, bjóða sig fram í kosningum
eða bera vitni fyrir rétti.
Sekkjapípuleikari spilar daglega
fyrir drottninguna þegar hún
snæðir morgunverð við lítinn fögn-
uð Filippusar. Hún hefur gaman
af sögulegum skáldsögum og reyf-
urum eftir Agöthu Christie og nýt-
ur þess að fara á leiksýningar.
FJÖLBI GJAFA
■ Frá eldhúsinu til borðstofunnar
í Buckingham-höll eru 400 metrar.
Vilji drottningin horfa á kvikmynd
getur hún brugðið sér í eigin sýn-
ingarsal, sem tekur 60 manns í
sæti. Stundvísi er dyggð og í höll-
inni eru 300 klukkur. Drottningin
á fjölda gæðinga. Hún fær kynstur
af gjöfum, m.a. gimsteina, málverk
og dýr — jafnvel litla flóðhesta og
krókódílsunga. Lið 200 þjóna og
annars starfsfólks er á hveiju
strái. Höllinni hefur verið líkt við
stjómardeild á lúxushóteli.
Fram til 1957 greiddi drottning-
in brezkum hjónum 3 eða 4 pund
í verðlaun fyrir að eignast þrí- éða
fjórbura. Fyrir fjórum árum sögðu
66% Breta að þá dreymdi drottn-
inguna, þeirra á meðal leikararnir
Alec Guinness og Judy Dench.
Skoðanakannanir hafa þráfaldlega
sýnt að meirihluti Breta vill við-
halda konungdæminu.
Fáa eða enga þjóðhöfðingja
Breta hefur verið eins auðvelt að
ná sambandi við og Elísabetu II.,
en hún reynir að veija einkalíf sitt
eftir föngum. Henni varð óneitan-
lega bylt við þegar óboðinn gestur,
Fagan að nafni, birtist í svefnher-
bergi hennar fyrir nokkrum árum,
en rabbaði rólega við hann. Örygg-
isráðstafanir höfðu brugðizt.
Fyrir nokkrum árum varð
drottningin fýrir skotárás. í ljós
kom að beitt var púðurskotum, en
stilling hennar vakti aðdáun. Fyrir
11 árum myrti írski lýðveldisherinn
Louis Mountbatten og mikill harm-
ur var kveðinn að fjölskyldunni. Á
Nýja-Sjálandi varð drottning eitt
sinn fyrir eggjakasti. Annars hefur
henni verið betur tekið en flestum
öðrum þjóðhöfðingjum hvert sem
hún hefur farið.
Fyrir nokkrum árum var um það
rætt að Eh'sabet II. kynni að
leggja niður völd til þess að Karl
prins gæti tekið við. Þær bollalegg-
ingar þóttu yfirleitt ekki marktæk-
ar. Ástæðurnar voru meðal annars
miklir erfíðleikar, sem hlutust af
valdaafsali Játvarðar VIII. á sínum
tíma, og skyldurækni konungsfjöl-
skyldunnar.
Auk þess virðist Karl gegna
þörfu þjóðfélagshlutverki, sem
hann gæti ekki sem þjóðhöfðingi,
meðal annars með gagnrýni á nú-
tímabyggingalist og hnignandi
enskukunnáttu. Að því kemur að
hann setzt í hásætið, en móðir
hans virðist standa á hátindi ferils
síns, þótt hún nálgist eftirlaunaald-
ur.
Þingsetning: Drottningin kemur ásamt hertoganum af Edinborg til
lávarðadeildarinnar, þar sem hún flytur hásætisræðu.

•*«

&
m

m

Við Kínamúrinn: Drottningin og hertoginn af Edinborg í opinberri
heimsókn í Kína.
Brúðkaupsdagurinn: Elísabet og Filippus koma frá Westminster
Abbey, þar sem þau voru gefin saman 1947.
í gildi samningur milli ríkisstjóma
Íslands og Bretlands sem kveður á
um að íslendingar geti notfært sér
heilbrigðisþjónustu Bretlands og
gagnkvæmt. „Margir íslendingar
hafa farið í aðgerðir til Bretlands
hafi tækjabúnaður og aðstaða ekki
verið fyrir hendi á íslandi, til þess
að gera viðkomandi aðgérð. Mjög
oft er um hjartaaðgerðir að ræða.
Einn íslenskur vinur minn er t.d.
nýlega kominn úr einni slíkri að-
gerð í London sem gekk mjög vel,“
sagði sendiherrann ennfremur.
„Væri um að ræða eitthvert það
svið læknisfræðinnar þar sem ís-
lendingar hefðu sérstöðu þá myndu
Bretar vafalaust notfæra sér það.“
Richard R. Best sendiherra lagði
áherslu á að það væri mikill við-
burður á starfsferli hans að vera
hér sendiherra þegar hennar hátign
Elísabet Englandsdrottning kæmi
hingað í opinbera heimsókn. Hann
kvaðst áður hafa verið í þjónustu
þar sem Prinsinn af Wales kom í
heimsókn, svo og Thateher forsæt-
isráðherra. „Hennar hátign Elísabet
drottning hlakkar til þess að koma
í heimsókn til íslands, að því er hún
sagði mér í samtali sem ég átti við
hana fyrir skömmu," sagði Best
sendiherra. Eins og kunnugt er
hafa eiginmaður drottningar,
Filippus prins, og sonur þeirra Karl
prins komið nokkmm sinnum til
Islands á umliðnum árum.
Guðrún Guðlaugsdóttir
fjárhag drottningar afskiptalausan
og athyglin beindist að opinberum
styrkjum, sem eru nauðsynlegir til
þess að fjölskyldan geti sinnt
skyldustörfum sínum. Síðan hafa
umræður um þessi mál skotið upp
kollinum öðru hveiju.
Drottningin er ein auðugasta
kona heims og gæti ef til vill lagt
meira af mörkum. En stundum
vill gleymast að konungsfjölskyld-
an aflar þjóðarbúinu mikilla tekna
í erlendum gjaldeyri með því að
laða erlenda ferðamenn til Bret-
lands. Styrkurinn til konungsfjöl-
skyldunnar nemur innan við helm-
ingi þess fjár, sem þarf til að reka
konunglegu óperuna í Covent
Garden.
AFMÆLI
Árið 1977 var 25 ára afmælis
valdatöku drottningar minnzt við
hátíðlega athöfn í St. Pálsdóm-
kirkju og efnt var til fyrstu götu-
samkvæma í Bretlandi frá stríðs-
lokum. Drottningunni var sýndur
svo mikill hlýhugur á afmælinu að
það virðist hafa komið henni á
óvart. í tilefni þessara tímamóta
ferðuðust drottningin og maður
hennar um samveldið og þeim var
hvarvetna vel fagnað. Milljónir
fylgdust með hátíðahöldunum i
útvarpi og sjónvarpi.
Sama ár eignuðust Anna prins-
essa og maður hennar, Mark
Phillips höfuðsmaður, son og
drottningin varð amma í fyrsta
sinn. Þegar Díana prinsessa varð
hluti af fjölskyldunni dró enn úr
vinnuálagi drottningar og Elísabet
drottningarmóðir hefur stöðugt
haldið áfram að koma fram. Díana
er ein mesta „fjölmiðlastjarna" í
sögu konungsfjölskyldunnar, en
drottningin hefur aldrei reynt að
líkja eftir henni.
Óbein áhrif drottningar koma
ekki sízt í ljós þegar nýr forsætis-
ráðherra er valinn. Árið 1963 skip-
aði hún Sir Alec Douglas-Home
(Home lávarð) í það embætti, ári
áður en Verkamannaflokkurinn
komst til valda. Sú ákvörðun mælt-
ist misjafnlega vel fyrir. Hún varð
aftur að treysta á eigin dómgreind
þegar hún ákvað að skipa ekki
Edward Heath aftur forsætisráð-
herra 1974.
Hún gegndi líka mikilvægu hlut-
verki bak við tjöldin á ráðstefnu
samveldisins í Zambíu 1979. Henni
var þakkað það að ráðstefnan fór
ekki út um þúfur og undirritað var
svokallað Lusaka-samkomulag,
sem leiddi til viðræðna um framtíð
Rhódesíu í Lancaster House í Lon-
don. Þar var ákveðið að Zimbabwe
skyldi hljóta sjálfstæði.
Mörg samveldismál, sem drottn-
ing hefur áhrif á, vekja litla at-
hygli, til dæmis námsgjöld stúd-
enta frá samveldinu í Bretlandi.
Hún mun einnig vaka yfir velferð
útvarpssendinga BBC til annarra
landa.
Drottningin veitir forsætisráð-
herra áheyrn einu sinni í viku. Hún
hefur unnið með átta brezkum for-
sætisráðherrum síðan Churchill
setti hana inn í störf stjórnarinnar
fyrir 38 árum. Á þessum tíma hef-
ur hún lesið öll stjórnarskjöl, sem
máli skipta, svo að þekking hennar
er yfirgripsmikil. Þessi skjöl fylgja
henni hvert sem hún fer í „rauðum
kössum“. „Hún fýlgist mjög vel
með,“ sagði Harold Macmillan fyr-
ir 30 árum.
Starf drottningar er því ekki
einungis í því fólgið að koma fram
opinberlega og mikill hluti þess er
unninn í kyrrþey. Tíðar heimsóknir
hennar til annarra landa eru erfið-
ar og krefjast mikils undirbúnings.
Opinberar athafnir og önnur skyld-
ustörf krefjast mikils tíma. Dróttn-
ingin er einnig óþreytandi að koma
fram við margvísleg tækifæri í
tengslum við landbúnað, iðnað,
menntir, listir, læknavísindi og
íþróttir og gerir sér far um að
kynna sér nýjungar á þessum svið-
um.
Elísabet II. er höfuð landhers,
sjóhers og flughers. Hún er einnig
höfuð kaupskipaflotans og fiski-
skipaflotans. Vald hennar gæti
reynzt mikilvægt ef til deilu um
stjórnarskrána kæmi, eða ef eng-
inn meirihluti myndaðist á þingi.
Margir Bretar telja hana mikil-
væga vörn gegn of miklu valdi
stjórnmálamanna og herforingja
Mikilvægt er að brezkir liðsfor-
ingjar eru bundnir tryggð við krún-
una, en ekki þingið. Ef til þess
kæmi að eitthvert flokksbrot á
.þingi reyndi að koma í veg fyrir
nýjar kosningar gæti drottningin
rofið þing, efnt til kosninga og
herinn mundi hlýða skipunum
hennar.
Hittir indíána: Drottningin tekur
við blómum frá indíánabörnum í
Kanada.