Morgunblaðið - 07.09.1990, Blaðsíða 1

1
GEIR
HALLGRÍMSSON
16. desember 1925 — 1. september 1990
og ræddum margt saman. Við urð-
um vinir og hefur sú vinátta enst.
Fyrir það erum við hjón Geir og
Ernu óendanlega þakklát.
Geir Hallgrímsson tók til óspilltra
málanna að vinna hugsjónum sínum
fylgi í röðum ungra sjálfstæðis-
manna og áður en varði var hann
valinn þar til æðstu metorða. Ekki
stefndi hann þó að því að gera
stjórnmál að lífsstarfi. Hann komst
einfaldlega ekki hjá því þegar tímar
liðu. Svo er þó ekki að skilja að
allir hafi alltaf verið stuðningsmenn
hans, enda væri- lýðræði einkenni-
legt fyrirbæri þegar svo væri komið
að allir kysu eins. Og Geir var sann-
ur lýðræðissinni sem lagði sig hik-
laust undir kosningu, enda skorti
hann hvorki hvatningu né stuðning.
Hann var Reykvíkingur í húð og
hár og því sjálfgefið að hann veld-
ist til starfa á sviði borgarmála
þótt hann hygðist ekki helga sig
þjóðmálum, alfarið að minnsta
kosti. Við stofnuðum saman lög-
fræðiskrifstofu þegar ég hafði lokið
prófi. Til gamans má segja þá sögu
að fyrsta daginn sem stofan var
auglýst opin streymdi að fólk. Allir
vildu tala við Geir, enginn mig. Ég
beið spenntur eftir að frétta hvaða
viðskipti við hefðum fengið. Geir
kom skellihlæjandi fram og sagði:
„Þeir voru allir að biðja um lóðir.“
Hann var þá orðinn borgarráðsmað-
ur.
Geir var borgarstjóri 1959-1972
við stöðugt vaxandi vinsældir. Þær
byggðust ekki síst á því að hann
hafði yndi af að kynnast sem flestu
fólki og högum þess. Hann kynnti
sér málin út í hörgul og kom meðal
annars á hverfafundum þar sem
hann rabbaði við fjöldann allan af
fólki, fræddi það um , fyrirætlanir
og svaraði greiðlega spurningum.
Borgarstjóraárin voru hin
pólitísku gleðiár Geirs Hallgríms-
sonar. Hann naut vaxandi virðingar
og mikilla vinsælda, þær voru hon-
um lífsnautn. Hann kaus ekki óvin-
áttu við nokkurn mann og hann
naut þess líka að vinna mikið og
svo vel að vart varð að fundið. En
fleira kom til. Forusta Sjálfstæðis-
flokksins var samstillt. Geir mat
Ólaf Thors og Bjarna Benediktsson
auðvitað geysimikils. Þessir þrír
forustumenn framan af borgar-
stjóraferli Geirs voru vinir. Fiokkur-
inn var þvi sterkur og unnt að sigla
nokkuð sléttan sjó þótt umsvif og
framfarir væru miklar. Sumir sögðu
raunar að framvindan væri ,of
hnökralaus, fólk þyldi það illa til
langframa!
Auðvitað fór því samt fjarri að
andstæðingarnir deildu ekkert á
Geir. Þeir reyndu öll ráð til þess,
einkum fyrir kosningar eins og lög
gera ráð fyrir, en þeir fengu aldrei
höggstað á honum. Þá beittu and-
stæðingarnir þeim brögðum að
kveikja í öfundinni sem lengi hefur
hérlendis verið talinn góður siður
og árangursríkur. Geir átti að vera
of efnaður til að starfa að borgar-
málum og þjóðmálum. Ólafur Thors
brást hart við og ritaði mergjaða
grein í Morgunblaðið, sem lægði
rostann í þeim.
En starfskrafta Ólafs Thors naut
ekki lengi. Hann lést á gamlársdag
1964. Aftur á móti varð samstarf
Geirs og Bjarna Benediktssonar
sífellt nánara og traustara. Líklega
ræddu þeir þó meira utanríkismál
og þróun alþjóðamála en borgar-
málin. Þótt báðir þekktu vel þarfir
Reykvíkinga og væri annt um höf-
uðborgina var sjóndeildarhringur-
inn svo sannarlega víðari. Bjarni
var átrúnaðargoð Geirs þegar um
varnarmál og öryggi landsins var
að véla og Geir taldi það alla tíð
Við lok fimmta áratugarins hertu
íslensk stjórnvöld stöðugt á marg-
háttuðum höftum og skömmtunar-
stjórn svo að nálgaðist alræðisstjórn
efnahagsmála og fjármála. I þann
mund voru stríðsþjáðar lýðræðis-
þjóðir aftur á móti að brjótast frá
örbirgð til bjargálná, afnema vöru-
skömmtun og höft, efla fijálsa
stjórnarhætti og markaðsbúskap.
Þær voru í framfarasókn meðan við
hertum krepputök. Og Sjálfstæðis-
flokkurinn bar ábyrgð á þessum
ósköpum þótt ekki gerði hann það
einn. Um þessi mál var tíðum rætt
í Sjálfstæðisflokknum en úrræði
fundust fá, höftin bara jukust, þjóð-
nýting og samvinnurekstur var úr-
ræðið, ásamt bæjarútgerð'um, og
miðstýring jókst.
Þá er það á ijölmennum Varðar-
fundi í Sjálfstæðishúsinu að upp rís
ungur maður í miðjum bölmóðnum
og flytur sannkallaða þrumuræðu
þar sem hann hellir sér yfir þessa
stefnu og úrræðaleysi flokksins. En
það var öðru nær en að hann léti
þar lokið ræðu sinni. í síðari hlutan-
um herti hann enn á henni og
greindi nákvæmlega frá því hvað
gera ætti og var það allt þveröfugt
við það sem gert var. Ræðunni lauk
hann með mergjuðum áskorunum
og jafnvel ögrunum.
Hér var Geir Hallgrímsson ný-
kominn frá framhaldsnámi í Banda-
ríkjunum og hafði hrifist af aðstæð-
um þar og fijálsræði.
Allmargir ungir menn voru á
fundinum. Klöppuðu þeir ræðu-
manni óspart lof í lófa. Við höfðum
eignast foringja. Og ekki var ör-
grannt um að eldri menn sýndu
þess merki að þeir gleddust líka
þótt kannski hafi mátt segja að
óbeint hafi verið að þeim vegið. Á
þessari stundu varð ég aðdáandi
Geirs. Skömmu síðar hittumst við
Þegar Geir Hallgrímsson er kvaddur
minnist ég hins ljúfa og kæra vinar allt
frá bernsku og síðan og jafnframt nán-
asta samstarfsmanns um áratugaskeið.
Fyrstu kynni okkar hófust í Tjarnargöt-
unni um það leyti sem við fyrst mundum
eftir okkur, enda jafnaldrar. Síðan héldust
kynnin vel við í skóla og skólastarfi, auk
samveru við sumarstörf í Reykjahlíð við
Mývatn og náms í Menntaskólanum þar
sem við vorum bekkjarbræður í sex ár og
samstúdentar er lýðveldið var stofnað
1944. Það var því ekki að undra þótt með
okkur héldist vinátta og hið ágætasta sam-
starf, þegar svo vildi til að það kæmi í
okkar hlut að setjast mjög ungir í stjórn
Árvakurs hf. Síðan, ásamt mörgu öðru
ágætisfólki úr hópi meðeigenda og starfs-
fólks, að vinna að eflingu Morgunblaðsins
næstu áratugina.
Er við hófum afskipti af Árvakri og
Morgunblaðinu, báðir innan við þrítugt,
var margt með öðrum hætti en nú, en um
þær mundir stóðu fyrir dyrum fyrstu bygg-
ingarframkvæmdir félagsins og margan
erfiðan hjallann þurfti að klífa áður en
lokamarkinu yrði náð. Geir settist í stjórn
Árvakurs hf. árið 1955, en ég varð formað-
ur stjórnarinnar það ár. Við áttum hið
ágætasta samstarf við þá Valtý Stefáns-
son, Sigfús Jónsson framkvæmdastjóra
og Bjarna Benediktsson sem tók sæti í
stjórninni litlu síðar, svo og aðra ágæta
meðeigendur og starfsmenn. Þannig að
samstarfið er orðið langt og að mínu
mati farsælt. Ekki var það síst að þakka
Geir Hallgrímssyni sem hafði einstaka
hæfileika til þess að laða menn til einhuga
ákvarðana um þau mál er fram þurftu að
ganga.
Samstarfinu á Morgunblaðinu munu
eflaust aðrir að einhveiju lýsa. En frá
mínu sjónarmiði og stjórnar Árvakurs hef-
ur það tekist með ágætum og einkennst
af því einu, að menn hafa látið það ráða
gerðum sínum sem væri hag Morgunblaðs-
ins fyrir bestu. Þannig að blaðið gæti stað-
ið undir nafni sem blað allra landsmanna,
gæti upplýst og frætt þjóðina um málefni
líðandi stundar, bæði hérlendis og erlend-
is, um leið og lögð væt'i áhersla á eflingu
íslensks atvinnulífs og íslenskrar menning-
ar.
Geir Hallgrimsson varð formaður stjórn-
ar Ái-vakurs hf. árið 1969 og gegndi því
starfi til 1986. Á þessum árum jukust
störf Geirs á stjórnmálasviðinu, hann varð
formaður Sjálfstæðisflokksins, forsætis-
ráðherra og síðar utanríkisráðherra.
En þrátt fyrir mikið annríki lét hann
ekki hjá líða að rækja störf sín í stjórn
Árvakurs og rækta samstarf sitt við Morg-
unblaðið, bæði ritstjóra og aðra starfs-
menn. Hann tók heilshugar þátt í upp-
byggingu blaðsins, bæði tæknilega og rit-
stjórnarlega og þótt hann væri stundum
í erfiðri stöðu, studdi hann af heilum hug
þær framfarir sem stefnt var að.
Við samstarfsmenn Geirs á Morgun-
blaðinu minnumst hins góða drengs, hins
ljúfa félaga, hins einarða leiðtoga, sem
hafði það að leiðarljósi að gera allt rétt
og heiðarlega, að láta engan blett falla á
störf okkar, þannig að við værum trausts-
ins verðir. Við kveðjum Geir Hallgrímsson
með klökkum huga og þökkum samstarfið
öll þessi ár.
Fyrir hönd mína og annarra stjórnar-
manna Árvakurs hf. sendi ég Ernu Finns-
dóttur, börnum hennar og öðrum í fjöl-
skyldunni alúðarfyllstu samúðarkveðjur.
Haraldur Sveinsson