Morgunblaðið - 07.09.1990, Page 5

stæðisflokkurinn vann meirihluta í
borginni á nýjan leik 1982. Þá og
alla tíð síðan lagði hann dijúgan
hlut að kosningabaráttunni og mér
verður ætíð minnisstæð grein, sem
hann skrifaði í Morgunblaðið á kjör-
dag í mai sl. Hann hitti á óska-
stund, er hann skrifaði þá grein,
sem bar með sér mikið persónulegt
örlæti í minn garð og samheijanna,
sem daginn þann stóðu í slagnum.
Eg tel að borgarstjórnarkosning-
arnar 1970 hafi verið einhveijar
erfiðustu kosningar, sem Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur gengið í gegnum
í Reykjavík. Álit flestra var, að
þeim kosningum hlyti borgarstjór-
inn og Sjálfstæðisflokkurinn að
tapa. Þó Geir ætti eftir að vinna
sigra, sem virtust glæsilegri, eins
og stórsigurinn 1974, þá tel ég að
þessi varnarsigur hafi verið hvað
þýðingarmestur fyrir stjórnmála-
feril hans. Árið eftir var hann kjör-
inn varaformaður flokksins í harðri
kosningu á landsfundi og var mjótt
á munum. Keppinauturinn var eng-
inn aukvisi, fyrrum borgarstjóri og
varaformaður flokksins. Ef borgar-
stjórnarkosningarnar 1970 hefðu
gengið sem flestir ætluðu og meiri-
hluti sjálfstæðismanna hefði tapast,
má búast við að úrslitin á þeim
landsfundi hefðu orðið önnur.
Á þessum árum varð Sjálfstæðis-
flokkurinn fyrir hveiju mótlætinu
af öðru. Forystumenn hans féllu frá
eða misstu heilsu. Við þessar að-
stæður er Geir Hallgrímssyni fengin
forysta flokksins og hann stýrir
honum í stjórnarandstöðu, vinnur
glæsilegan kosningasigur og mynd-
ar ríkisstjórn í eðlilegu framhaldi
af því. Margir hafa hneigst til að
dæma þá stjórn hart vegna þeirra
hremminga, sem hún gekk í gegn-
um á síðasta valdaári sínu og þeirr-
ar óbilgjörnu aðfarar, sem hún
mátti sæta. En á marga lund var
þessi stjórn farsæl og kom fram
mikilvægum verkum. Hún treysti
stöðu landsins í samskiptum við
aðrar þjóðir, en þar höfðu óþurftar-
verk verið unnin á árunum á und-
an, og fullnaðarsigur vannst í mikil-
vægasta hagsmunamáli þjóðarinn-
ar, landhelgismálinu. Það fór vel á
því að Sjálfstæðisflokkurinn skyldi
hafa forystu um að leiða það mál
til lykta rétt eins og hann hafði
haft forystu um upphafið 30 árum
fyrr.
Geir Hallgrímssyni var þvert um
geð að flanað væri að ákvörðunum
eða rasað um ráð fram. Honum var
mikið í mun að hafa sem fyllstar
upplýsihgar og að sem flest sjónar-
mið lægju fyrir áður en frá endan-
legri niðurstöðu yrði gengið. Þeir,
sem höfðu horn í síðu hans, fundu
að því, að hann væri of varfærinn.
En þrátt fyrir þetta vinnulag vár
Geir albúinn að taka áhættu í
stjórnmálum. Hann vissi að stjórn-
málabarátta varð aldrei háð eftir
fyrirfram afmörkuðum línum og
menn gætu aldrei gefið sér niður-
stöðuna fyrirfram, hversu vel sem
menn þekktu til atburða.
Geir Hallgrímsson sigldi oftast,
góðan byr, en hann varð líka að
bijótast í gegnum brimgarðinn og
fékk á sig áföll, sem flesta hefðu
bugað eða brotið. Auðvitað réð
skaphöfn hans og staðfesta miklu
um að hann komst heill úr þeirri
hríð, en baklandið hefur líka skipt
miklu máli, eiginkonan og fjölskyld-
an, sem haggaðist aldrei. Við
Ástríður sendum þeim okkar inni-
legustu samúðarkveðjur.
Davíð Oddsson
Það eru víst bráðum tveir áratug-
ir síðan horaður og tuskulegur
strákur fór að venja komur sínar á
Dyngjuveginn til Geirs og Ernu til
þess að stíga í vænginn við eldri
dóttur þeirra. Varla mun biðillinn
hafa litið glæsilega út í augum
húsráðenda en þó var honum strax
tekið af þeirri háttvísu alúð sem
einkenndi heimilið. Ungum manni
fannst sjálfsagt mál að mæta vel-
vild frá foreldrum kærustunnar, en
seinna hefur mér stundum verið
hugsað með hálfgerðri skelfingu til
þess umburðarlyndis sem ég krafð-
ist og fékk án þess að nokkuð væri
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1990
heimtað í staðinn. Þannig voru
fyrstu kynni mín af Geir Hallgríms-
syni tengdaföður mínum.
Á þessum árum var Geir formað-
ur Sjálfstæðisflokksins en ég hafði
Alþýðubandalagið fyrir minn sósíal-
istaflokk. Fólk var stundum að for-
vitnast um sambúð okkar tengda-
feðga af þessu tilefni en ég þekkti
ekki annað viðmót en föðurlega
umhyggju fyrir mér og mínum.
Engu að síður ræddum við oft tæpi-
tungulaust um stjórnmál, en þótt
Geir væri mjög einarður í skoðunum
og fylginn sér í málefnalegum deil-
um, var hann fullkomlega laus við
allt ofstæki. Af þessu reis aldrei
nein misklíð milli okkar utan einu
sinni þegar ég stökk upp á nef mér
af litlu tilefni öðru en þreytu í próf-
lestri. Ekki vildi tengdapabbi nú
láta hlut sinn að óreyndu fyrir
skapsmunum mínum einum saman
en þegar hann sá að ég ætlaði að
ijúka burt í fússi þá mæltist hann
til friðar og blíðkaði mig, eins og
ég seinna lærði að gera við börnin
mín.
Síðar meir þegar við hjónin
bjuggum erlendis um nokkurra ára
skeið áttum við því láni að fagna
að foreldrar okkar gátu komið í
heimsóknir og búið á heimilinu um
hríð. Sjónarhornið var þá nokkuð
breytt, því í stað þess að vera ung-
menni í foreldrahúsum vorum við
nú húsráðendur og kynntumst gest-
um okkar sem fullorðið fólk. Ekki
get ég hugsað mér betri gesti en
Erna og Geir voru í þessum heim-
sóknum og tókst milli okkar sú vin-
átta sem ég vildi síst hafa farið á
mis við. Geir gegndi þá meðal ann-
ars embætti utanríkisráðherra og
áttum við stundum samræður um
stjómmál og fleira skemmtilegt
langt fram á nótt,_ kannski yfir
dropa af góðu viskí. Á þessum dög-
um lærði ég að meta þá staðföstu
lífssýn sem mér virtist liggja til
grundvallar heilsteyptri afstöðu
hans til lífsins: trú á reisn og mátt
hins fijálshuga manns. Ég spurði
víst aldrei hvað honum hefði þótt
um þessar heimsóknir og þurfti
enda ekki að spyija að vináttu hans,
en mér var þetta mikill lærdómur.
Og nú er komið að því að leiðir
skiljast, svo alltof fljótt. Dagsverkið
var sannarlega bæði mikið og gott
en maðurinn samt enn á besta aldri
og fús til að takast á við meiri verk-
efni. En enginn má sköpum renna
og með karlmannlegri reisn mætti
Geir tengdafaðir minn örlögum
sínum, gafst aldrei upp og kveink-
aði sér hvergi. Trúin á lífið var sterk
til hinstu stundar. Ég kveð ástkær-
an föður og traustan vin og þakka
fyrir samfylgdina. Blessuð veri
minning hans.
Freyr Þórarinsson
Geir Hallgrímsson veitti forystu
þeirri stjórn, sem leiddi farsællega
til lykta baráttu þjóðarinnar fyrir
200 mílna landhelgi. Fyrir það mun
hans lengst vera minnst í stjórn-
málasögu íslendinga. Geir var borg-
arstjóri Reykjavíkur á viðreisnarár-
unum, þegar Alþýðuflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn voru í hvað
nánustu samstarfi. Því miður varð
ekki um nánara samstarf flokkanna
að ræða, þegar Geir veitti Sjálf-
stæðisflokknum forystu, þó mun
hafa litlu munað að Gylfa Þ. Gísla-
syni og Geir tækist að mynda stjórn
fyrir tíu árum, eftir mesta kosn-
ingasigur Alþýðuflokksins og við
lok vinstri stjórnarinnar þá, sem Jón
Baldvin Hannibalsson hefur líkt við
pólitískt umferðarslys. Sjálfsagt
eiga sagnfræðingar framtíðarinnar
eftir að halda því fram, að eftirleik-
urinn, klofningur Sjálfstæðisflokks-
ins og niðurglutrun kosningasigurs
Alþýðuflokksins, hafi ekki orðið
efnahag lýðveldisins beint til fram-
dráttar.
I persónulegri viðkynningu hafði
Geir furðanlega létta lund, með til-
liti til þeirra átakastarfa sem hann
gegndi. Einhveiju sinni sagði hann
mér heima hjá sér í boði, að lóðin,
sem hann byggði hús þeirra Ernu
á, hefði orðið út undan og hann
orðið að taka hana. Þetta væru nú
hlunnindi borgarstjórastarfsins,
/ veiðiferð með vinum; lengst til vinstri er Hallgrímur Fr. Hallgrímsson, forstjóri Skeljungs, þá Bjarni
Benediktsson forsætisráðherra, Sigríður Björnsdóttir kona hans og Geir Hallgrímsson borgarstjóri.
Pétur Sigurðsson sjómaður og alþingismaður og Geir Hallgrímsson á skaki árið 1968 á vélbátnum Geir.
sagði hann og brosti. Mikill og
gífuriegur kostur er það líka við
landsfeðurna, þegar þeir geta lyft
ræðum sínum með kímni. Þetta
átti Geir auðvelt með og voru þó
sumar aðstæðurnar ekki beint létt-
ar.
Það næðir um þá, sem komnir
eru hátt í hlíð, en ég þekki marga,
sem þykir mjög vænt um Geir og
Ernu. Þetta segir mikið um per-
sónuleikann að baki stjórnmála-
manninum og staðfestir það, sem
margir halda fram, að Geir var ein-
staklega heiðarlegur drengskapar-
maður með hlýtt hjartalag. Mamma
hélt mikið uppá Geir, enda var
móðurbróðir hans Geir Zoéga vega-
málastjóri, sem var heimilisvinur í
Tryggvaskála, sonur Geirs rektors.
Þá hefur faðernið heldur ekki svik-
ið, glímukóngurinn, athafnamaður-
inn og alþingismaðurinn Hallgrímur
Benediktsson af Reykjahlíðarætt.
Var gott að minnast þess í gamla
daga, þegar Jóhannes föðurbróðir
minn hélt að mér öllum Nóabijóst-
sykrinum, að langamma hans,
Sigríður í Bjarnarhöfn, og Jón í
Reykjahlíð voru þremenningar frá
sr. Jóhanni á Mælifelli.
Þjóð við ysta haf og ánauðug um
aldir skynjar hugtakið sjálfstæði
nánar og betur en flestir aðrir.
Sjálfstæðishetjur eru í minningunni
eins og víkingarnir, landnámsmenn-
irnir og þjóðskáldin sem stóðu fyrir
hinn norræna anda, konungakynið
sem aldrei lét bugast. Formennska
í stærsta stjórnmálaflokki þjóðar-
innar, sem kennir sig við sjálfstæð-
ið, er því stórt orð. Þegar hafaldan
hnígur mun það samdóma álit að
Geir Hallgrímsson hafi staðið undir
nafni og fundið samhljóm með því
alþjóðlega frelsi, sem stundum er
líka kennt við jafnrétti og bræðra-
lag. Á örlagastundu í sögu þjóðar-
innar sótti Geir styrk í þessa al-
þjóðahyggju og bræðrabönd vest-
rænna þjóða og því höldum við ís-
lendingar 200 mílna landhelginni.
Gæfa íslensku þjóðarinnar í fram-
tíðinni er að sækja styrk í þann
heiðarleika, drengskap og bræðra-
lag sem Geir stóð fyrir.
Við Vigdís vottum Ernu, börnun-
um og öllum aðstandendum dýpstu
samúð.
Aldreigi, aldreigi bindi þig bðnd,
nema bláfjötur Ægis við klettótta strönd.
(St.T.)
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
Við fráfall merks manns er
margs að minnast. Á það ekki hvað
síst við um stjórnmálaforingja, sem
var einn af forustumönnum stærsta
stjórnmálaflokks landsins, Sjálf-
stæðisflokksins, um áratuga skeið
og formaður hans á miklum um-
brotatímum í íslensku þjóðfélagi.
Geir Hallgrímssyni kynntist ég
fyrst, þegar ég var í forystu fyrir
ungum sjálfstæðismönnum í Hafn-
arfirði í kringum 1950. Geir var
þá þegar hinn mikli eldhugi okkar
ungra sjálfstæðismanna og Sjálf-
stæðisflokksins í bai'áttunni gegn
harðýðgi kommúnismans. Hann var
einn af forustumönnum í baráttunni
fyrir aðild íslands að Atlantshafs-
bandalaginu, bandalagi friðar og
öryggis í vestrænum heimi, eins og
sagan hefur sannað. Fall Beriin-
armúrsins, friðsamleg frelsun
Austur-Evrópuríkjanna og samein-
ing þýsku ríkjanna innsiglaði já-
kvæða niðurstöðu hinna háleitu
markmiða vestrænna ríkja um gildi
einstaklingsfrelsis og sjálfstæði
þjóðríkja. Samstarf Atlantshafs-
bandalagsríkjanna hefur borið ríku-
legan ávöxt.
Geir Hallgrímsson var virtur
þátttakandi á þessum vettvangi frá
upphafi og þar til yfir lauk. Síðasta
hvatning Geirs til ungra sjálfstæðis-
manna var í í kveðju hans til SUS
á 60 ára afmæli samtakanna í júní
-sl. í kveðjunni lagði hann áherslu
á samstarf vestrænna ríkja í vam-
ar- og öryggismálum og gildi þess
fyrir frelsi einstaklingsins.
Þegar Geir Hallgrímsson verður
forsætisráðherra sumarið 1974
blöstu við mörg stór óleyst verk-
efni. Meðal þeirra var útfærsla
íslenskrar fiskveiðilögsögu í 200
sjómílur. Við ramman reip var að
draga, vegna almennrar andstöðu
flestra fiskveiðiþjóða heims gegn
þessari stefnu. Það kom í hlut Geirs
Hallgrímssonar sem forsætisráð-
herra að sameina þjóðina og leiða
hana til sigurs í þessu mesta hags-
munamáli íslendinga frá stofnun
lýðveldisins. Sigur vannst eftir
langa og stranga baráttu, sem jaðr-
aði við alvarleg hernaðarátök.
Reyndi mjög á þolgæði og stjórnun-