Morgunblaðið - 07.09.1990, Blaðsíða 14

14 B
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1990
Erna Finnsdóttir og Geir Hallgrímsson á svölum heimilis síns við Dyngjuveg.

þar voru gefin, þótt stundum þyrfti
að breyta röð framkvæmda eftir á
vegna hagkvæmni um verklag. Á
fundum leit hann oft i miðskúffuna
í skrifborðinu þar sem Bláa bókin
lá opin til þess að ganga úr skugga
um hverju hefði verið lofað. Margt
mætti telja fleira um einstæða sam-
viskusemi hans, réttvísi hans og
heiðarleika, en af skiljanlegum
ástæðum er mér hugstætt það átak
sem gert var undir hans stjórn og
vemdarvæng í félagslegri þjónustu
með nýskipan nefndamála, stofnun
Félagsmálastofnunar Reykjavíkur-
borgar og þeirri nýlundu að allt
skyldi unnið á faglegum grundvelli
félagsráðgjafar, læknisfræði, sál-
fræði og annarra stoðgreina. Geir
var það auðvitað ljóst að hér var
horfið frá því að stunda félagslega -
þjónustu í nokkrum tengslum við
pólitíska hagsmuni, þegar vikið var
yfir til faglegra sjónarmiða þar sem
fólk var ráðið án tillits til afstöðu
þess til stjómmála. Mér var mest í
mun sem guðfræðingi að hér væri
gerð tilraun til þess að framkvæma
þá þjóðfélagssýn sem einkennir
kristnina, að menn séu meðábyrgir
um hag náunga síns, og að endur-
hæfing skyldi vera kjörorðið varð-
andi þær fjölskyldur og þá einstakl-
inga sem lent hefðu út af sporinu.
Þetta var einnig hugarsýn Geirs
Hallgrímssonar og hann stóð heil-
hjartaður að baki þessu uppbygg-
ingarstarfi. Þótt hugsjónin hafi að-
eins rætst í takmörkuðum mæli, er
við hvorugan okkar að sakast í því
efni. Við vorum báðir jafnfastir fyr-
ir um það að þjóðfélagið skyldi
Með Steingrími Hermannssyni á Alþingi 1983.
ingar var orðinn að brotum, sem
lýstu sigri þeirra, sem aldrei hvik-
uðu og stóðu staðfastir í baráttunni
fyrir hugsjón frelsis, mannhelgi og
framfára. Geir Hallgrímsson verð-
skuldaði þau sigurlaun flestum öðr-
um íslendingum fremur.
í embætti borgarstjóra stóð hann
fyrir stórstígum framförum. Verkin
töiuðu, hvert sem litið var. Bylting
í gatnagerð, hitaveitan og nýskipan
félagslegrar þjónustu. Allt bar þetta
vott um framkvæmdagleði, víðsýni
og virðingu fyrir manninum og
umhverfi hans. I forystu á þessum
vettvangi naut hann meiri almanna-
hylli en aðrir.
Á vettvangi Alþingis og í forsæti
ríkisstjórnar og síðar á stóli utanrík-
isráðherra voru verkefnin af öðrum
toga. Þar varð meira ráðandi stagl-
söm umræða um efnahagsmál. En
í þeim efnum sem öðrum fylgdi
Geir Hallgrímsson jafnan sterkri
sannfæringu. Hvað sem þeim mál-
um leið var þó jafnan í öndvegi
baráttan fyrir sjálfstæði íslendinga,
réttindi landsins og öryggi í storma-
sömu samfélagi þjóða.
Fullyrða má, án þess að á hlut
nokkurs sé gengið, að lokasigurinn
í áratuga landhelgisbaráttu þjóðar-
innar, með útfærslu fiskveiðiiög-
sögunnar í 200 sjómílur og viður-
kenningu annarra ríkja á þeirri
sögulegu ákvörðun, sé fyrst og
fremst tengdur nafni Geirs Hall-
grímssonar.
I vandasömu hlutverki formanns
Sjálfstæðisflokksins fór hann fyrir
í mesta sigri sjálfstæðismanna í
alþingiskosningum. En hann mætti
einnig andstreymi og áföllum í
ríkari mæli en ýmsir aðrir. En hvort
sem vindarnir blésu með eða á
móti var hann ávallt sami yfirveg-
aði og heilsteypti foringinn. Álögin
stóð hánn af sér og stýrði heilum
flokki í höfn. Nú heyrir hann sög-
unni til. Þar skipar hann rúm með-
al áhrifamestu stjórnmáiaforingja
íslendinga á þessari öld.
í nafni sjálfstæðismanna kveð
ég foringjann Geir Hallgrímsson. Á
kveðjustundu er hugur okkar og
samúð hjá eiginkonu hans, Ernu
Finnsdóttur, og fjölskyldu þeirra.
Veruleiki lífs og dauða er kaldur.
En lífsstarf Geirs Hallgrímssonar
skilur eftir sig frækorn, sem á eftir
að ylja og hlýja:
það er góðs manns orð,
sem grær, þó fijósí, -
Þorsteinn Pálsson
Geir hjá Kristjáni Eldjárn forseta íslands í stjórnarmyndunarviðræðum 1980.
„Lærdómstími ævin er,“ segir í
sálminum. Sjaldan hef ég lært jafn-
mikið og á borgarstjórnarárunum
undir forustu Geirs Hallgrímssonar.
Þá bjó ég til orðtakið „Fremstu
mannréttindi er frelsið til að hafa
rangt fyrir sér“, því ég naut algers
frelsis í návist Geirs og gat haldið
skoðunum mínum fram af fyllstu
djörfung, en hefði ég rangt fyrir
mér vegna vanþekkingar, leiðrétti
hann mig en hlýddi ætfð gaumgæfi-
lega á mál mitt. Þetta frelsi ein-
kenndi feril hans sem stjórnmála-
manns. Sérhvert sjónarmið skyldi
njóta sín og fá að koma fram
óhindrað en skyldi að lokum lúta
sameiginlegri ákvörðun um hið
rétta í málinu að bestu manna yfir-
sýn en að höfðu viðmiði við vilja
almerinings eins og fært var hveiju
sinni. Þessi sjálfsagða og ómeðvit-
aða en djúprætta frelsisyitund
ásamt virðingu fyrir öðrum og áliti
almennings er arfleifð Geirs Hall-
grímssonar í stjórnmálum.
Þessi afstaða Geirs („verið hver
yðar fyrri til að veita öðrum virð-
ing,“ Rómveija 12.10) samtvinnað-
ist nákvæmni og ítarlegri þekkingu
á hveiju máli (sem kráfðist af hon-
um mikillar vinnu) og réttlætis-
kennd sem jaðraði við einsýni, þeg-
ar stjórnmálaleg hentistefna hefði
krafist annars. En réttlætisvitundin
tempraðist af umburðarlyndi Geirs
gagnvart öðrum, ef þeim varð eitt-
hvað á. Trúfesti hans við vini sína
var fyrirvaralaus. Þótt „réttvísi og
sannindi” séu uppistaðan f fleygum
orðum Alcuins, kennara Karls
mikla, eru „miskunn og friðsemi“
ívafið. Samkvæmt því lifði Geir.
Geir átti farsælli borgarstjórafer-
il að baki eri flestir menn aðrir er
hann hvarf á annan vettvang. Hann
lagði hitaveitu í öll hús í Reykjavík,
sem þá náði aðeins til takmarkaðs
hrings í gömlu borginni, hann út-
rýmdi malargötum, sem þá Voru
hvarvetna með tilhéyrandi ryk-
mekki ef hreyfði vind, og hann
hélst fast við „Bláu bókina“ og
framkvæmdi öll kosningaloforð sem
byggja á framtaki fijálsra fyrir
tækja, stofnana og einstaklinga en
vildum leggja áherslu á samfélags-
lega ábyrgð, sem er önnur tveggja
máttarstoða kristinnar lífsskoðun-
ar. Hin er frelsið og kærieikurinn.
„Vinnutími ævin er,“ segir einnig
í sálminum. Geir ætlaði sér aldrei
af. Hann var ótrauður við að rann-
saka hvert mál ofan í kjölinn. Það
kom mér því ekki á óvart síðastlið-
inn vetur þegar hann ótilkvaddur
tók til máls opinberlega (sem er
mjög óvanalegt um bankastjórana
í Seðlabankanum) og varaði við því
hvert stefndi um ljárhag Lands-
banka íslands vegna fyrirhugaðra
breytinga. Á slíkum tímum, þegar
margt stórfyrirtækið rambar á
gjaldþrotsbarmi vegna skorts á
skynsömun í fjármálum, var það
ekki ónýtt íslensku þjóðinni að eiga
jafn gjörhugulan, varfærinn og
traustan mann í Seðiabankanum
og Geir Hallgrímsson var.
„Reynslutími ævin er.“ Þau orð
sönnuðust á Geir Hallgrímssyni.