Morgunblaðið - 10.02.1991, Blaðsíða 12

£12
' MORGUNBSIiSÐIÐí SUNNUiDABCR; H>KEEBRÚAR!lfl81
SVO SKAL
NEGLA ÞAKJÁRN
Byggingarfulltrúinn í
Reykjavík hefur gefið út reglur
um hvernig negla skuli þök.
„Með þessum reglum getur
hver leikmaður fylgst með því
hvernig þakið er neglt, járnið
sjálft að minnsta kosti,“ segir
Gunnar sigurðsson hjá Bygg-
ingarfulltrúanum. Reglurnar
vorugefnarútárið 1981 ogeru
svohljóðandi:
^árujárn skal negla í aðra
hverja hábáru, nema við þakbrún-
ir, þar skal negla í hverja hábáru.
Fjarlægð milli naglaraða skal
mest vera 70 sentimetrar. Á hlið-
arsamskeytum platna skal ekki
vera meira en 35 sentimetrar
milli nagla.
Við þakbrúnir samsíða báru
skal gæta þess að festa bárujárn
vandlega.
Þegar neglt er í hvetja hábáru
skulu vera um 15 sentimetrar
milli aðliggjandi nagla svo að þeir
lendi sitt í hvoru borði þakklæðn-
ingar. Fylgst skal vandlega með
því að negling sé ekki tæpt í borði.
Kónískan þaksaum má aðeins
nota sé hann hnykktur, annars
skal nota sriúinn saum eða kamb-
saum.
Venjulega borðaklæðningu, 1 X
6 tommur, skal negla með þremur
stykkjum þriggja tommu saumi í
hvetja sperru. Framangreind
negling gildir aðeins um venjulega
borðaklæðningu.
Ef hús er hærra en fjórar hæð-
ir, skal gera sérstaka athugun á
nauðsynlegri neglingu, einnig ef
þök eru með lektum eða frábrugð-
in að öðru leyti svo sem aðrar
gerðir þakefnis.
Framangreindur frágangur er
á ábyrgð viðkomandi húsasmíða-
meistara.“
að vetja tíma í slíkt fyrirfram held-
ur en að standa frammi fyrir von-
sviknum viðskiptavini sem taldi sig
vera að kaupa allt aðra tryggingu
- eftir að skaðinn er orðinn.
Tryggingarnar eru sem fyrr seg-
ir með nokkuð misjöfnum áherslum
eftir félögum og fjölbreytnin er
mikil, eins er með verð, á því er
smávægilegur munur milli félaga,
en meiri munur eftir því hvaða
tryggingaflokkar eru keyptir. Með
því að tryggja hús, innbú, bíl og
sjálfan sig hjá sama félagi fæst
hámarks afsláttur frá taxta iðgjald-
anna. Sé bíllinn tryggður hjá sama
félagi, veitir það yfirleitt 10% af-
slátt af iðgjaldi tryggingapakka.
20 þúsund krónur á ári
Miðað við að kaupa hámarks
tryggingavernd fyrir heimilið,
bíllinn undanskilinn, er kostnaður-
inn yfirleitt rétt yfir 20 þúsund
krónum á ári. Þá er miðað við með-
alheimili, eins konar vísitölufjöl-
skyldu, og inni í því er slysatrygg-
ing, húseignartrygging, innbús-
trygging og tryggir meðal annars
gegn skaða af völdum óveðurs,
slysa utan vinnu, farangurstaps á
ferðalögum, vatnsskaða vegna
sprunginna röra, innbrots og fleira.
Hvor það borgar sig að greiða
um eða yfir 20 þúsund á ári í svona
tryggingar gerir hver upp við sig,
en vilji menn vita hvað þeir eiga
að fá bætt, er betra að kynna sér
skilmálana.
Óveðurstryggingar eru hjá öllum
félögunum miðaðar við 11 vindstig.
Hugsunin þar á bak við er sú, að
menn hafí það í valdi sínu að koma
í veg fyrir tjón á húsum sínum sé
veður innan þeira marka. Ef menn
vilja tryggja sig gegn tjóni á bíl,
þarf hann að vera kaskótryggður.
Sumt er ekki hægt að tryggja
Þótt tryggingafélögin bæti fjár-
hagslegt tjón, geta þau ekki bætt
allan skaða. Þórður Þórðarson hjá
VÍS bendir á, að þrátt fyrir allar
tryggingamar sé alltaf best að fyr-
irbyggja skaðann, ef þess er nokkur
kostur. Hamarinn og naglamir geta
verið haldbesta vömin gegn tjóninu.
Þórður bendir á að í mörgum tilvik-
um hafi hlutimir minningagildi fyr-
ir einstaklinga eða fjölskyldur og
þau verðmæti geti engin trygging
bætt. „Ef þú átt til dæmis bók, sem
afi þinn hefur skrifað og áritað
handa þér, þá er hún kannski ómet-
anleg í þínum augum, en ekki hátt
metin til peninga annars staðar,"
segir Þórður.
Gunnar Sigurðsson hjá Bygg-
ingáfulltrúanum í Reykjavík og Jón
Siguijónsson yfirverkfræðingur
Rannsóknastofnunar byggingariðn-
aðarins taka undir að nauðsynlegt
sé að fylgjast vel með ástandi hús-
anna og dytta að því sem hætta er
á að gefí sig. Þá þarf að huga að
fleiru, til dæmis hvort farið er að
reglum við húsasmíðina, því að regl-
ur gilda um vinnubrögðin þar.
Betri naglar en lakari
vinnubrögð
Miklar framfarir hafa orðið á
síðustu ámm á flestum sviðum í
húsabyggingum, nema kannski
varðandi vinnubrögðin. Kannski em
stærstu framfarimar, með tilliti til
óverðursþols húsa, fólgnar í
minnstu einingunum, nöglunum
sem þakplötumar em negldar með.
Áður fyrr var notaður svonefndur
kónískur saumur, en hann var sver-
astur næst hausnum og mjókkaði
niður að oddinum. Sá saumur vill
losna, sé hann ekki hnykktur, það
er beygður innan við klæðninguna
upp að borðinu sem hann er negld-
ur í. Betri naglar, rétt negldir, eiga
að halda þakplötunum í roki eins
og varð í Reykjavík á sunnudaginn
var. Jón Siguijónsson segir að
vandvirkni hafí hrakað þegar betri
naglar komu til sögunnar. „Með
eðlilegri neglingu ætti þetta ekki
að fjúka,“ segir hann. Hvaða reglur
gilda um húsin?
Reynsla og reiknilist
Byijum á þakinu. Gunnar Sig-
urðsson segir að 1981 hafi verið
sett vinnuregla sem byggðist á
bæði athugunum Rannsóknarstofn-
unar byggingariðnaðarins og
reynslu byggingameistara. „Okkar
byggingarvenja er þannig fengin
af reynslunni og þó að megi reikna
margt, þá er nú ýmislegt sem
reynslan er notuð við,“ segir hann.
„Eg veit ekki annað en að farið
sé eftir þessum reglum. Þær eiga
við þetta hefðbundna bámjám, ef
annað efni er notað, þá eiga leið-
beiningar að vera á teikningum."
Þessar reglur og önnur góð
vinnubrögð við húsbyggingar segir
Gunnar vera það sem iðnaðarmenn
eigi auðvitað að læra og venjast
með sinni fagkunnáttu.
Hann segir að þaksaumurinn sé
yfirleitt ekki hnykktur núna, vegna
þess hve mikil vinna er við það. „Nú
er yfirleitt notaður öðm vísi saum-
ur, kambsaumur sem er rifflaður
og heldur betur. Hinn saumurinn,
sá kóníski, sam var nánast einráð-
ur, er yfirleitt ekki notaður lengur."
En það er fleira en naglamir og
neglingin sem þarf að huga að.
„Það sem kemur inn í þetta og er
ákaflega erfitt að reikna með, er
þegar verið er að framkvæma vinn-
una í okkar veðráttu, þá er timbrið
oft blautt og síðan á það eftir að
innþorna og þá minnkar oft nagl-
haldið. Það hefur líka borið á því
núna í sambandi við fok, að þakvið-
urinn er farinn að fúna og þá
minnkar naglhaldið. Það er ekki gáð
nægilega að útloftuninni, sem er
mjög þýðingarmikið, að lofti vel um
allt timbur, annars fúnar það. Oft
og tíðum vill líka negling losna með
tímanum vegna titrings." .
Gott að athuga þökin eftir
svona veður
Til að veijast þessu þarf að fylgj-
ast með ástandi þaksins. „Það er
mjög gott eftir svona veður eins
og hefur gengið yfir núna, þegar
fer að lygna, að athuga þökin. Það
reynir mikið á þau og það getur
verið að einhveijir naglar hafi losn-
að, þó að plötur hafi haldist á og
þá kannski þarf ekki mikið til að
það fari í næsta roki.“
Gunnar segir erfitt að reikna
vindþol. Þar skipti máli hvemig
vindurinn kemur á þökin. „Þetta
er auðvitað langmest við þakkant-
ana og það reynir miklu meira á
flöt þök, frá láréttu upp í 11 gráð-
ur. Það myndast hvirflar á yfirborð-
inu sem valda því að það verður
loftþynning sem hreinlega sogar
þökin upp. Þetta eru svipaðir kraft-
ar sem halda uppi flugvélum. Eftir
því sem þökin eru brattari reynir
minna á þetta sog.“
Hér þurfa húsin að þola
helmingi meira
Jón Siguijónsson segir ákveðna
staðla gilda um byggingar hér á
landi, ÍST 12 með mismunandi upp-
talningum fyrir aftan það heiti. Hér
á landi þurfa hús að þola nærri
helmingi meira vindálag en erlend-
is. Húsin okkar þurfa að þola 140
kílóa vindálag á hvern fermetra
veggflatar, en erlendir staðlar gera
yfirleitt ráð fyrir 75 kílóum.
140 kílóa álag á fermetra er þó
ekki algild regla, heldur grunnein-
ing og því þarf að athuga staðsetn-
ingu húsanna, álagsþol þarf að vera
meira með aukinni hæð yfir sjó og
á stöðum þar sem bálviðri eru al-
geng og vindar kröftugri en gengur
og gerist. Sama á við þegar húsin
sjálf hækka, séu þau hærri en sex
metrar yfir jörð eru kröfur auknar
um álagsþol.
Jón segir að álagslínurit sem
notuð eru séu um vindhraða á bilinu
45 til 60 metrar á sekúndu. 140
kílóa álag á fermetra verður með
um 47 metra vindhraða á sekúndu.
Veðurstofan upplýsir okkur um,
að margfalda megi metra á sekúndu
með tveimur til að fá út vindhrað-
ann í hnútum. 47 metrar á sekúndu
eru því 94 hnúta vindhraði og 45
til 60 eru þar af leiðaiidi 90 til 120
hnúta vindhraði.
Tryggingafélögin miða allar fok-
tryggingar við 11 vindstig, sem eru
á bilinu 56 til 63 hnútar, þannig
að ef allt færi eftir bókinni, þá
ættu íslensk hús að þola allvel vind-
hraða eins og mældist í Reykjavík
á sunnudag, en þá mældust hvöss-
ustu hviðurnar 78 hnútar og meðal-
vindhraði fór yfir 11 vindstiga
mörkin.
Húsin yfirleitt sterkbyggð
Jón var spurður hvemig íslensk
hús hafi komið út úr athugunum
og hvort jiau væru yfirleitt traust-
byggð. „I eðli sínu eru steypt hús
mjög traustbyggð gagnvart vindi,“
sagði hann. „Það er engin hætta
með þau að öðru leyti en því að
þökin em viðkvæm, sérstaklega þar
sem eru timburþök. Þá er spuming-
in fyrst og fremst um festingamar
á sperrunum annars vegar og fest-
ingu á klæðningu í sperrurnar og
svo auðvitað þessi eilífa þakplötu-
negling.
Hins vegar má segja að á síðustu
ámm hefur verið byggt mikið af
timbur- og einingahúsum og timb-
ureiningahúsum. Meðal annars hef-
ur verið reynt að flytja þessi hús
inn, það kom reyndar stór skriða
af þeim 1973, upp úr Vestmanna-
eyjagosinu, og síðan urðu menn svo
æstir að þeir byggðu upp undir 20
verksmiðjur til að framleiða svona
einingahús. Síðan hafa menn alltaf
verið að reyna að flytja inn dálítið
af þessu. Við höfum fengið það
verkefni að líta eftir þessum inn-
flutningi og taka út húsin áður en
þeim er veitt vottorð um að megi
byggja þau. Miðað við að að mis-
munurinn á okkar útreikningum og
þeirra varðandi vind er næstum því
tvöfaldur, þá þarf auðvitað að
styrkja svona innflutt hús.. Menn
hafa auðvitað ekki alltaf verið hrifn-
ir af því að við séum að krefja þá
um bæði útreikninga og nákvæmar
teikningar af þessum húsum til
þess að geta tryggt að farið sé eft-
ir þessum stöðlum. Það höfum við
reynt að standa við, varðandi inn-
flutt einingahús."
Jón segir að í mörgum tilfellum
hafi menn gefist upp og hætt við,
þegar þeir hafa staðið frammi fyrir
að þurfa að breyta húsunum í fram-
leiðslu. í mörgum tilvikum hafí hins
vegar húsunum verið breytt í sam-
ræmi við kröfumar hér og þau flutt
inn þannig.
Hæfir hönnuðir
Hvernig getur maður verið ör-
uggur um að hús sem hann ætlar
að byggja verði nægilega traust-
byggt? „Það á auðvitað að vera næg
trygging að ráða hæfan hönnuð.
Það er þeirra hlutverk að skipu-
leggja húsið með tilliti til þessa,“
segir Jón. „Eftir því sem þú hefur
betur menntaðan sérfræðing eru
meiri líkur á að hann kunni það sem
hann er að gera.“
Hann segir húsin hér hafa komið
nokkuð vel út úr óveðrinu. „Það
má segja eftir þetta rok sem við
erum búin að fá núna og höfum
raunar fengið á tíu ára fresti, þá
fýkur ekki mikið. Það eru meira
svona frágangshlutir sem eru að
fjúka hjá okkur, heldur en burðar-
kerfí húsa."
Fleira en þök og burðarvirki þarf
að skoða, til dæmis gluggana.
Rannsóknastofnunin hefur að sögn
Jóns fyrir alllöngu síðan gefið út
leiðbeiningar um rúðuþykktir. Um
leið og rúða er stækkuð þarf glerið
að vera þykkara. „Ef menn fylgja
því, þá eru menn alveg öruggir um
að rúðan fýkur að minnsta kosti
ekki úr og auðvitað þegar við þykkj-
um glerið þá dregur það úr hæt-
tunni ef eitthvað fykur í rúðuna.
Að syndga mikið upp á þetta veldur
ekki bara hættu á að rúðan brotni
og meiri hættu ef eitthvað fýkur í
hana, heldur verður aukin hætta á
að ísetningin fari að gefa sig vegna
þess að það er svo mikil hreyfing
á svona rúðum, jafnvel samsetning-
in á rúðunum. Auk þess eru íbúam-
ir sem þurfa að dveljast á bak við
þessar rúður þegar svona áhlaup
gerir logandi hræddir.“
Jón ver spurður hvort það hjálp-
aði eitthvað að líma límband yfir
rúðumar. „Það er ekkert gagn að
því, nema ef rúðan brotnar, þá spýt-
ast ekki glerbrot í jafnmiklum
mæli inn um alla íbúð. Það hjálpar
rúðunni ekkert sem heitið getur
varðandi burðarþolið meðan á þessu
stendur."
„Þú tryggir ekki eftirá," er frægt
slagorð úr tryggingunum og hvell-
urinn um daginn minnti óþyrmilega
á hve satt það getur verið. Því
traustara sem húsið er, þeim mun
minni líkur em á skaða og viðeig-
andi tryggingar geta bætt fjárhags-
legt tjón. Hamarinn og naglamir
geta dugað vel að koma í veg fyrir
tjón, en hve langt á að ganga með
traustleikann? Ekki er endilega víst
að traustast sé best, þar kemur
hagkvæmnin við sögu. Vissulega
er hægt að byggja hús sem þolir
nánast allt, eins og Jón Siguijóns-
son segir, en þarf ekki alltaf að
vera skynsamlegt. Hann tekur
dæmi af tölvumiðstöð í byggingu
sem harin heimsótti eitt sinn í Finn-
landi. Þar sögðu menn stoltir að
hún væri svo traustbyggð að hún
gæti jafnvel staðið af sér
atómbombu. „Ég spurði þá: Hvað
ætlið þá að reikna á eftir? Þeir
gátu ekki svarað því.“
H
vernig á að ganga frá bárujáminuP
Ekki minna
en 35 cm
milli saums
ó brúnum.
þrír 3" naglar,
1x6" borð
Keilusoum verður
að hnykkja, en
riffWon soum og
skrúfusoum ekki.
Saumirm skal reka í abra hverja bóru
Ekki minna
en 70 cm
rmilli saums-
ins.
A þakbrún skal festa hverja bóru,
en ó sitt hvort borbib.
I vað bœta tryggingar og hvað ekki?
——*--—— _—