Morgunblaðið - 24.03.1991, Blaðsíða 22

Morgunblaðið - 24.03.1991, Blaðsíða 22
22 C MORGUNBLAÐIÐ MEIMNIIMGARSTRAUMAR SUNNUDAGUR 24. MARZ 1991 SÍGILD TÓNLIST/Afhverju samdi Sibelius helstjyrirhúar raddirf ______ Söngvar eftir Sibelius TÍMARITIÐ Finnish Music Quarterly 3-4/90 var tileinkað finnska tónskáldinu Jean Sibelius en í fyrra voru 125 ár liðin frá fæðingu hans eins og tónleikagestum SÍ er enn í fersku minni. Sibelius fædd- ist árið 1865, nánar tiltekið 8. desember, en lést úr heilablóðfalli 1957, 91 árs gamall. Þótt Sibelius sé kannski þekktastur fyrir sinfón- ísku verkin sín, var hann einnig meistari minni forma, og t.d. á hann enga jafningja á Norðurlöndum í söngljóðagerð. Og það eru einmitt hugleiðingar um tjáningu á söngvum Sibeliusar sem hinn danski Kim Borg bassasöngvari skrifaði í rit þetta sem vöktu áhuga minn. Kim Borg hljóðritaði árið 1957 úrval af söngvum Sibeliusar (DGG LPEM 19113) en Iét nýverið af störfum í Konunglegu tónlist- arakademíunni í Kaupmannahöfn. Kim Borg veltir fyrst fyrir sér spumingunni hvers vegna söngvum Sibeliusar hafi mistekist að ná þeirri aiþjóðlegu athygli sem þeir verðskuida, en söngvar hans eru rúmlega 90 talsins. Honum finnst að útgef- endur hafi að talsverðu leytí brugðist, en einn- ig telur hann þá staðreynd, að eftir Jóhönnu flest ljóðin eru á Þórhollsdóttur sænsku, hafa staðið í vegi ,fyrir alþjóðaathygli og kannski ekki síst að flestir söngvanna eru samdir fyrir háar raddir. (Það er haft eftir maestro einhvem tíma, þegar hann dvaldist í Stokkhólmi að hann hafi sagt glettnislega að honum fyndist lítið um bassa eða lágar raddir; hann kysi helst sóprana og þá feitar.) Og í áratugi vom það sópransöng- konumar sem vom vinsælastar á sviðinu. Af þessum ástæðum hafa söngvarar oft þurft að tónflytja lögin. Kim Borg hefur ákveðnar skoðanir á tónflutningi. Honum finnst t.d. að lagið „Var det en dröm“ eigi alltaf að vera í h-moll það sé aldrei eins gott tónflutt og „Den första kyssen" verður að vera í uppmnalegri tóntegund út af ein- um einasta hljómi, E-dúr, sem skíni í gegn eins og stjama. Það hlýtur að fara í taugamar á tónskáldum þegar söngvarar em að tónflytja verkin þeirra fram og aftur í tón- tegundum, en Kim Borg segir að þegar velja þurfi um að pína rödd- ina á efri registeri eða flytja lagið aðeins niður, þá sé síðari kosturinn betri. Söngvarar hrista oft höfuðið, þegar tónskáld skilja ekki takmörk söngraddarinnar. Það getur líka verið að hefðbundnar sálir hrylli við óhefðbundnum skrifmáta Sibel- iusar og þá kannski sérstaklega í þýskumælandi heiminum. í lögum hans er sjaldan regluleg bassalína (og stundum engin) og undirleikur- inn minnir oft heldur á hljómsveit- arútsetningu. Enskumælandi þjóðir og ekki síst Ameríkanar eiga t.d. mjög er- fítt með að syngja á sænsku; það er auðveldara að syngja á fínnsku, hljóðfræðilega a.m.k. En það er ástæða fyrir því að Sibelius notaði svo mörg sænsk ljóð. Hann ólst upp við tvö tungumál, fór í fínnsku- mælandi skóla en heima fyrir var töluð sænska. Runeberg hreif tón- skáldið til að skrifa fyrsta söngva- safnið sitt, einnig samdi hann t.d. við ljóð Frödings og Rydbergs. Á fínnsku samdi hann mest við Kalev- ala. I lok greinarinnar spyr Kim Borg hvort það geti verið fínnskum eða norrænum söngvurum að að ein- hveiju leyti að kenna að söngljóð Sibeliusar séu lítt þekkt og jafnvel viðurkennd. Kim Borg fínnst ein af ástæðunum að nóturnar séu jafnvel fráhrindandi eða ekki nógu „uppörvandi" en úr sumu megi bæta. T.d.: — Val söngvara áljóðum. Marg- ir velja t.d. „Flickan kom“ sem Kim fínnst vera búið að syngja gjörsam- lega í hel í Skandinavíu. Betra, segir hann að velja áhrifameiri ljóð og þá tónflytja þau. Og hann hefur tekið eftir að „Svarta ros- or“ er áhrifa- meira í D-dúr en upprunalegri tóntegund. — Mikilvæg- ast af öllu er að flytja Sibelius eins og hann bað sjálfur um „molto appassi- onato", eða með tilfinningahita. Og það er inni- haldið og túlkun- in sem á að vera „molto appassi- onato" en ekki eigin tilfinning söngvarans. — Söngvarar festast oft í nótunum og gleyma frösum og línum. Eru of bundnir í taktin- um, því að verkin eru ekki stærð- fræðidæmi held- ur tónlist. — Söngvarar ættu að breyta hljómblæ sínum, ekki bara frá lagi til lags heldur innan hvers tónverks fyrir sig, milli tóntegundaskipta og hljómagangs. Það verður að vera endalaus lína, segir Kim Borg m.a. í þessari fróð- legu grein sinni í þessu gamla ein- taki af Finnish Music Quarterly sem ég rakst á af tilviljun. HEIÐURSLAUN BRUNABÓTAFÉLAGS ÍSLANDS 1991 Stjóm Brunabótafélags Islands veitir einstalclingum heióurslaun samkvæmt reglum, sem settar voru órið 1982 í því skyni að gefa þeim kost ó að sinna sérstök- um verkefnum til hags og heilla fyrir íslenskt samfé- lag, hvort sem er ó sviði lista, vísinda, menningar, íþrótta eða atvinnulífs. Reglurnar, sem giida um heióurslaunin og veitingu þeirra, fóst ó skrifstofu BÍ í Ármúla 3, Reykjavík. Þeir, sem óska að koma til greina við veitingu heiðurs- launanna 1991, þurfa að skila umsóknum til stjórnar félagsins fyrir 10. apríl 1991. BRUNABÓTAFÉLAG ÍSLANDS. Melsölublad á hverjum degi! BLÚS /Er hægt ab lœra blús? Jarðtengd tónlist HANNES Jón Hannesson á sér langa sögu í íslenskri rokksögu, bæði sem gitarleikari í Brimkló og sem sólóleikari, en meðal annars sendi hann frá sér breiðskífu þar sem hann fór ekki leynt með dálæti sitt á bandarisku sveitarokki. Fyrir þremur árum lagði Hannes land undir fót til náms í gítardeild Musician’s Institute í Hollywood. í því námi bættist blúsinn við rokkið og sveitarokkið og á síðasta ári mátti sjá Hannes og Einar Vilberg leika blús og rytmablús á Blúsbarnum. HITAMÆLAR SöyifteMuigiMiF Vesturgötu 16, 8Ími 13280. í Kaupmannahöfn Eftir að að utan var komið hefur Hannes tekið sér fyrir hendur gítarkennslu og þá meðal annars kennslu í blúsgítarleik. Hannes sagð- ist hafa lengi langað að komast í ekta músík- og gít- arskóla og kynnast þeim mönnum sem þar kenna. „Ég byijaði að undirbúa mig undir skólann snemma árs 1988 og fór svo í hann um haustið. Þetta var ákaf- lega erfíður skóli, mun erfíðari en ég bjóst við, og varð erfíðari með hveiju misseri. Ég var þama heilt ár, en tók mér hlé eftir fyrstu önnina, enda var umhverfíð framandi, en eftir það gekk allt vel. Ungur var ég Bítlaáhugamaður, ég var fyrsti og eini íslendingurinn sem gekk í Bítlaklúbb- inn, var meðlimur nr. 48.145. Næst á eftir Bítlunum voru Shadows. Á menntaskólaár- unum kynnti ég mér allar gerðir tónlistar sem ég komst yfir og þar á meðal var blús- inn. Ég las mér til um alla þessa gömlu blúsara, en það var ekki hægt að ná í neitt með þeim hér heima. Eitt sinn þegar ég var á ferð um Kaupmannahöfn komst ég í plötubúð þar sem allir þessir karlar sem ég hafði lesið um voru til; Robert Jo- hnson, Charlie Patton, Blind Lemon Jefferson og T-Bone Walker og ég keypti heilu kassana. Ég hafði því alltaf haft lúmskt gaman af blús; en aldrei viljað spila, hann stakk mig einhvers staðar. Þama í Hollywood opnaði ég mig svo rækilega fyrir rafblúsnum." Kennir þú þá blús hér heima? „Ég ákveð ekki hvað menn læra; nemendur koma til mín og biðja mig um að kenna þeim á því sviði sem þeir hafa áhuga. Þeir eru ansi marg- ir sem koma og biðja um blús, en þeir sem vilja rokkið vilja margir kynna sér Hendrix, Zeppelin og álíka blúsgrunnað rokk frá sjöunda ára- tugnum; tónlist sem er jarðtengd og það fínnst mér ágætt. í spilamenns- kunni höfum við Einar aðallega tek- ið fyrir menn eins og J.J. Cale, því tónlistarsmekkur íslendinga hefur verið svo slæmur síðustu ár, þó hann sé að breytast, að það hefur ekki ver- ið hægt að taka fyrir t.a.m. Charlie Patton eða Robert Johnson. Blúsbar- inn hefur verið eini staðurinn þar sem við fáum svigrúm til að gera eitthvað sem við viljum sjálfir." Að lokum, er hægt að læra blús? „Það hefur loðað við menn hér á landi að þeir vilji ekki læra; þeir vilja vera hráir, en þú þarft að læra ýmislegt áður en þú getur nýtt þér innblásturinn. Þeir sem halda að það sé ekki hægt að læra blús eru alltaf að hlusta á aðra tónlistarmenn og læra af þeim, þó þeir vilji ekki kannast við það.“ eftir Árna Matthíasson Ijósmynd/Björg Sveinsdóttir Hannes Jón Hannesson Opnaði sig fyrir blúsnum.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.