Morgunblaðið - 14.07.1991, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. JÚLÍ 1991
i
4
í
\
eftir Guómund Löve
GÓÐVIÐRIÐ sem leikið hefur við
langflesta landsmenn að undanförnu
var mörgum sem af himnum sent.
Þó nú sé aftur hrokkið í sama gamla
farið og sumarið orðið líkara því sem
við eigurn að venjast, lifir minningin
enn í brjóstum vorum og sumarið
1991 verður eflaust skráð á spjöld
sögunnar sem mollusumarið mikla.
En hvað var það eiginlega sem gerð-
ist?
Það ber alls ekki að taka svona
löguðu sem forboða um
breytta veðráttu á íslandi og
þetta er í raun og veru alls
ekkert óvenjulegt," voru
varnaðarorð veðurfræðings
nokkurs í eyru blaðamanns
sem bar sig eftir skýringum á furðufyr-
irbærinu. Máli sínu til stuðnings benti
hann á að miklir hlýindakaflar suðvest-
anlands hefðu verið sumrin 1939 og
1976, og einnig að nokkru leyti 1980.
Hitastigið í Reykjavík hefur til dæmis
enn ekki farið yfir þau 24,3 stig er
mældust 9. júlí 1976. Það vill réyndar
til að heitasti dagurinn í Reykjavík sem
af er þessu sumri var einnig 9. júlí, en
þá mældust 23,2 stig — rúmlega gráðu
undir metinu fyrir nákvæmlega 15
árum.
Blíðviðrinu olli tunga af heitu
lofti sem kom sunnan úr Atl-
antshafí og Azóreyjum. Henni
stýrði kerfi hæða og lægða, sem
vegna nokkuð óvenjulegrar legu
í langan tíma, veitti hlýja loftinu
í átt til landsins.
Tilviljun ein réð að ísland
lenti í miðjum loftstraumnum
og eybúar á hjara veraldar
fengu að kynnast hvernig er að
búa við meginlandsloftslag. En
böggull fylgdi skammrifí, því
eins og flestir hljóta að hafa
tekið eftir var Ioftið einkar mett-
að og skyggni lélegt víðast hvar.
Mistrið átti rætur sínar að rekja
til mengunar og rykagna frá
Evrópu, sem á leið yfír hafíð
tóku í sig raka og urðu að því
sem á ensku hefur verið kallað
„smog“, sem reyndar er hnyttin
samsetning úr „smoke“ og
„fog“, reyk og þoku. Lesandan-
um er látið eftir að smíða
íslenskt orð yfir sama.
Þó loftið frá Suður-Atlants-
hafi sé hlýtt, kólna neðstu lög
þess fljótt á Ieið yfír hafið, og
þegar það kemur að veðurmæl-
ingastöðvum á ströndum lands-
ins verður ekki vart við neitt
óvenjulegt — lofthitinn mælist
svipaður og sjávarhitinn. Það
er ekki fyrr en loftið fer yfir
fjöll og ámóta „ójöfnur" að það
kemst á það rót og blandast það
þá heita loftinu sem nú er í um
eins kílómetra hæð. Þá snar-
hitnar loftið niðri við jörð og
mælarnir tjúka upp. Það er því
ekki aðeins nauðsynlegt að sólar
njóti 'og heitt loft streymi að
landinu, heldur verður einnig
að vera nægur vindur til að það
blandist við neðstu loftlögin.
Þetta skýrir einnig „góðviðris-
leysið“ sem þjakað hefur íbúa
suðausturhluta landsins.
Hvað varðar veðurfar al-
mennt hér á landi má sjá að
hægfara breyting til lengri tíma
leynist undir eðlilegum hita-
sveiflum frá ári til árs eða degi
til dags. Þannig má segja að
kalt tímabil í okkar heimshluta
hafi verið frá 1860—1920, heitt
frá 1920—1960 og aftur kaldara
1960—1970. Það ber þó að taka
fram -að breytingar síðustu 30
ára eru ekki marktækar ennþá,
og verða að skoðast í víðara
samhengi þegar lengra er um
liðið.
Kortin
Til að átta sig betur á hvað
er um að vera í háloftunum
þegar svona viðrar, er gagnlegt
að hafa samanburð, og því get-
ur hér að líta tvö kort allmis-
munandi.
Fyrra kortið sýnir hið dæmi-
gerða íslenska sumarveður, ef
hægt er að tala um slíkt. Þar
liggja kuldaskil í átt til landsins
og beina köldu lofti úr suðvestri
upp að suður- og vesturströnd-
inni með tilheyrandi gráma, súld
eða tilfallandi skúrum. Þennan
júlídag fyrir tveimur árum var
9 stiga hiti í Reykjavík og eng-
inn hafði á orði hve veðrið væri
yndislegt.
Síðara kortið sýnir hins vegar
stöðu mála mánudaginn 8.
þessa mánaðar þegar sem best
viðraði hér til lands. Hlýja loftið
var þá komið langt „að heiman"
og baðar ísland suðrænum vind-
um. Það var þó einungis heppi-
Ieg tilviljun að sólskin hafí verið
mestallan tímann; það hefði allt
eins getað verið skýjað þó hitinn
hefði þá auðvitað verið lægri.
Þó veðursældin léki við menn
og skepnur lék hún landið grátt.
Uppblástur og þurrkar geta
valdið gróðurspjöllum sem getur
tekið langan tíma að bæta, og
er það enn ein sönnun þess að
ekkert fæst fyrir ekki neitt.
Kannski má samt segja að
mesta góðviðrið hafí ríkt í íjölm-
iðlum, því eftir á að hyggja er
svona veðrátta ekkert einsdæmi
þó hitinn hafí verið örlítið hærri
suðvestanlands en venjulegt er.
Gott var meðan á stóð, en ís-
land er nú sem betur fer ísland
þrátt fyrir allt.
sumarveöu
migert isie.
Svöl suðyestan-
átt með/Vætu á
Suður- og .
HLYTT
LOFT
Hlýirausti
suðaustan■
Mbl./KG
SENNILEGAFRA
SKAPARANUM
ALÞÝÐUVEÐURFRÆÐINGA eigum við íslendingar marga. Þeir
vinna starf sitt í hljóði, hver í sinni sveit, og berast ekki mikið á.
Morgunblaðið náði tali af einum þeirra, Svanbjörgu Sigurðardóttur,
húsfreyju á Hánefsstöðum í Seyðisfirði.
Er þetta alveg einstöú blíða sem
við höfum upplifað núna til
skamms tíma?
„Nei, þetta er ekkert einstakt
fyrirbæri. Veðráttan var ekki ósvip-
uð þessu nú síðast árið 1984. Þá
hófum við slátt 25. júní, en í sumar
byijuðum við fimm dögum fyrr og
það er það snemmsta sem við höfum
farið af stað. Þá komu einmitt eins
og núna smávegis deyfur nokkra
daga, en það sumar var mjög gott
hér þó það hafi verið slæmt fyrir
sunnan. Ég man að þegar við vorum
búin með heyskapinn sagði ég si-
svona að mér væri svo sem sama
þó þeir fengju nú góða veðrið þarna
fyrir sunnan, en svo fengu þeir það
ekki samt. Þá var sól allan ágúst
hér fyrir austan og hefur ekki kom-
ið annar eins ágústmánuður síðan.
Annars finnst mér fólk allt of
fljótt að gleyma því góða, eins og
til dæmis sumrinu 1988. Það var
alveg sérlega gott sumar þar til
rigningamar byijuðu 9. júlí.“
— Hvaðan hefurðu allar þessar
upplýsingar?
„Það hefur verið skrifuð dagbók
hér í rúm 30 ár, og ef mig langar
að vita eitthvað kíki ég bara í hana.
Þar er að finna eitt og annað um
veðrið gegnum tíðina. og auðvitað
heilmikið um búskapinn. Það sem
gerir þetta vor sérstakt í saman-
burði við önnur er að það var hægt
Svanbjörg Sigurðardóttir.
að bera svo snemma á, því bæði
var snjóléttur vetur og lítið frost í
jörðu. Þó það hafi svosem komið
svona gott veður önnur sumur hef-
ur maður einfaldlega ekki haft neitt
til að slá, eins og til dæmis árið
1988, og það er reginmunurinn.
Núna hitti blíðviðrið hins vegar
beint í mark.“
— Hveiju þakkarðu svo góða
veðrið að undanförnu?
„Ég get ekki þakkað það neinum
— ekki nema þá kannski skaparan-
um.“