Morgunblaðið - 14.07.1991, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. JÚLÍ 1991
MORGUNBLAÐIÐ SgN^^GUR L4. JÚp 1991
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Skýrsla Hafrann-
sóknastofnunar kallar
á skjótari hagræðingu
Skýrsla Hafrannsóknastofnun-
ar um ástand fískistofna hef-
ur komið eins og reiðarslag yfir
þjóðina. Fólk gerir sér glögga
grein fyrir jiví, hver alvara er hér
á ferðum. I umræðum um skýrsl-
una hafa Þorsteinn Pálsson, sjáv-
arútvegsráðherra, og Kristján
Ragnarsson, formaður LÍÚ, hins
vegar látið orð falla um fiskveiði-
stefnuna almennt í þessu sam-
hengi, sem ástæða er til að staldra
við. I frétt í Morgunblaðinu sl.
miðvikudag sagði m.a.: „Kristján
sagði aðspurður, að þessar tillögur
hefðu þá þýðingu varðandi áfram-
haldandi stjóm fiskveiða, að þær
hugmyndir, sem uppi væru im.i að
leggja ný gjöld á greinina, fykju
út í veður og vind. „Það eru engar
forsendur fyrir hugmyndum um
skattbyrði á greinioa ...“
í viðtali við sjávarútvegsblað
Morgunblaðsins, Úr verinu, sama
dag segir Þorsteinn Pálsson, sjáv-
arútvegsráðherra: „Loks vona ég
að menn átti sig á því, að allt tal
um nýjar álögur, ný gjöld eða
skatta á sjávarútveginn, hvað sem
menn kunna að nefna slíkt, er
gjörsamlega út í bláinn við þessar
aðstæður."
í fréttasamtali við Morgunblað-
ið í fyrradag sagði sjávarútvegs-
ráðherra ennfremur: „í fjórða lagi
nefni ég enn og aftur að menn
þurfa að hætta öllu tali um að
leggja viðbótarálögur á atvinnu-
greinina."
Rökin fyrir því, að útgerðin
greiði sérstakt gjald fyrir réttinn
til þess að nýta fiskimiðin, eru
margvísleg en í meginatriðum
tvíþætt: í fyrsta lagi, að eðlilegt
sé að útgerðarmenn greiði sérstakt
gjald fyrir afnotarétt af fiskimið-
unum, þar sem þessi auðlind er
nú takmörkuð og hver og einn
getur ekki_ lagt á sjó til þess að
veiða fisk. í öðru lagi, að slík gjald-
taka muni stuðla að stórfelldri
hagræðingu í sjávarútvegi. Enginn
hafi gott af því að fá mikil verð-
mæti fyrir ekki neitt. Slík hagræð-
ing mundi stórbæta afkomu
þeirra, sem eftir yrðu í útgerð og
sá viðbótarhagnaður mundi auð-
velda þeim mjög að greiða þetta
gjald. .
Þeir, sem mæla með gjaldtöku,
hafa sýnt fullan skilning á því, að
útgerðin þurfi að fá umþóttun-
artíma til þess að laga rekstur sinn
að breyttum aðstæðum og hafa
opinberlega verið nefnd 5-10 ár í
því sambandi. Þegar á það er litið,
að umræður um fiskveiðistefnuna
snúa að langtímamarkmiðum, sem
miða að því að koma sjávarútveg-
inum á alveg nýjan grundvöll og
munu fyrst og fremst koma þjóð-
inni til hagsbóta á nýrri öld, eru
engin rök fyrir því hjá sjávarút-
vegsráðherra og formanni LÍÚ að
reyna að nota skýrslu Hafrann-
sóknastofnunar nú til þess að
stöðva af umræður um breytta
fiskveiðistefnu.
Skýrsla Hafrannsóknastofnun-
ar getur hins vegar orðið til þess,
að menn knýi á um skjótari breyt-
ingu á fiskveiðistefnunni en ella.
Hvers vegna? Vegna þess, að hún
kallar auðvitað á miklu hraðari
hagræðingu í sjávarútvegi en talað
hefur verið um. Ef við stöndum
frammi fyrir þvi að minnka þorsk-
aflann um 70 þúsund tonn á næsta
fiskveiðiári er ekkert vit í öðru en
fækka mjög þeim skipum, sem
sækja þennan afla. Það er ekkert
vit í því, að sá floti, sem nú sækir
þorskinn á miðin í krafti kvóta-
kerfisins, sigli fullum seglum á
næsta fiskveiðiári að óbreyttum
aðstæðum. Það er ekkert vit í því
að eyða allri þeirri olíu, öllum þeim
veiðarfærum og greiða allan þann
kostnað, sem leiðir af svo óhag-
kvæmri sókn í miklu minna magn
af fiski.
Skýrsla Hafrannsóknastofnun-
ar er því miklu fremur vísbending
um, að þeir, sem mælt hafa með
gjaldtöku fýrir veiðiréttinn en telja
að veita eigi útgerðinni umþóttun-
artíma upp á 5-10 ár, vilji fara
sér of hægt. Þegar í stað verði
að gera ráðstafanir til þess að
draga úr þeirri miklu eyðslu, sem
nú er samfara sókn mikils íjölda
skipa í stórminnkandi fiskimagn.
Vilji Kristján Ragnarsson og
Þorsteinn Pálsson halda því fram,
að þetta eigi að gerast með hrað-,
ari tilfærslu veiðiheimilda innan
flotans í krafti núverandi kvóta-
kerfis verða þeir að gera sér grein
fyrir því, að þeir útgerðarmenn,
sem kaupa þann kvóta, verða að
borga fýrir hann þann skatt, sem
þeir telja, að útgerðin hafi ekki
efni á, en þeir peningar renna
bara í vasa annarra útgerðar-
manna, en ekki eigenda fískimið-
anna, þjóðarinnar allrar. Hvernig
ætla sjávarútvegsráðherra og for-
maður LÍÚ að koma þessari rök-
semdafærslu heim og saman?
1 Í\A ÞAÐ ER
-I. • margt sem
amar að okkar ágætu
þjóð þótt flestir húi
við góð kjör og um-
hverfið sé ekki síðra
en þar sem bezt ger-
ist. Samt eiga margir um sárt að
binda. Sumir eru jafnvel fátækir í
velferðinni miðri. Aðrir eiga fullt í
fangi með að láta enda ná saman.
Það er í raun gjörsamlega óviðun-
andi og engum til sóma, hvorki
stjórnmálamönnum né öðrum sem
ábyrgðina bera. En velferðarkerfið
hefur þó komið í veg fyrir verstu
skellina. Fólk er ekki enn farið að
búa um sig innan um öskutunnur
einsog við sjáum víða erlendis þar-
sem utangarðsmenn og fátæklingar
eru einskonar háðsmerki við pót-
emkíntjöldin. En á sama tíma eru
ýmsir önnum kafnir við að sanka
að sér eigum almennings. Það er
tímaskekkja, ekkert annað. Marx-
istar töldu mönnum trú um fólkið
ætti að sitja að öllum eignum með
þjððnýtingu. Reynt var að fram-
kvæma þessa kenningu — eða
blindu trú — í hverju landinu á
fætur öðru en niðurstaðan hefur
alls staðar orðið hin sama; gjald-
þrot. Þjóðnýtingaræði hefur hvergi
haft annað í för með sér en skort
og fátækt. Ólafur Davíðsson hag-
fræðingur minntist til gamans á
innfluttan brandara í erindi í Rót-
arýklúbb Reykjavíkur á dögunum,
en þar er varpað fram þeirri spurn-
ingu hvað gerðist ef marxistar
næðu völdum í Sahara — og það
stóð ekki á svörum.
Það yrði á skömmum
tíma algjör skortur á
sandi!!
ÞEGAR
• halelúja-
kór marxista er ekki orðinn annað
en eitthvert utangátta þjóðfélags-
spangól sem enginn hlustar á leng-
ur, þá halda menn, að því er virð-
ist, það sé kominn tími til að snúa
byltingunni við. Stórlaxar hafí
heimild til.að ráðskast með eignir
þeirra sem lítið eiga. Eða samasem
ekkert. Eða eru á trabantlaunum.
Og leggja jafnvel undir sig almenn-
ingshlutafélög og auðlindir.
Þessi tímaskekkja er ekki upp-
örvandi fagnaðarboðskapur í okkar
þverstæðukennda þjóðfélagi. Við
höfum einatt minnzt á þessar hliðar
þjóðfélagsins í Morgunblaðinu,
stundum við lítinn fögnuð. Lófa-
klappið hefur aðminnstakosti ekki
alltaf komið úr salnum þarsem ætla
mætti væru þéttsetnir bekkir sjálf-
stæðismanna. Þaðan hafa jafnvel
heyrzt ókvæðisorð. Samt er Hayek
sammála okkur Morgunblaðsmönn-
um um aðhald á hlutafjármarkaði.
Og ætti raunar ekki að koma nein-
um á óvart.
Það ætti ekki að þurfa að tönnl-
ast á því almenningshlutafélög,
stofnuð af fólkinu í landinu eða fjöl-
mennum hópum, eru handa þessu
sama fólki en ekki séreingasinnum
sem allt ætla að gleypa. Fjölmennis-
hlutafélög eiga að bera styrk lýð-
ræðisins vitni, en ekki veikleika
þess. Þau eru tilraun til auðjöfnun-
ar uppávið einsog við Eykon nefnd-
um það í gamla daga 'en engin leik-
föng handa langeygum gróðapung-
um einsog Matthías Bjarnason
nefndi þá. En ástæðulaust að fjarg-
viðrast útaf því enn einu sinni. Þó
get ég ekki stillt mig um að minna
á kvótann og tilburðina til að leggja
undir sig aðalauðlind landsins og
gera þannig einskonar byltingu sem
gengur þvert á alla þróun, velsæmi
og pólitískt siðgæði; ég tala ekki
um nú á tímum þegar reynt er að
færa völdin til fjöldans, efla lýðræð-
islegan þankagang og koma sem
flestum þegnum þjóðfélagsins í ein-
hveijar álnir. En það eru glám-
skyggnir stjórnmálamenn sem
ábyrgðina bera. Það eru þeir sem
afhenda silfurfatið.
-| PP PASTERNAK SEGIR í
1UU« æviminningum sínum
umhverfis hann hafi verið byijað
að skapa nýjan heim þegar hann
var ungur og hann hreifst með og
langaði til að taka þátt í þessari
sköpun, en sá svo hægt og sígandi
það var ekki verið að skapa nýtt
samfélag heldur kæfa ungan gróður
í fæðingu. Og andspænis Pasternak
fullorðnum blasti við óskapnaður
kommúnismans. En skáldið neitaði
að ganga inní þetta heiðnaberg og
þá var honum úthýst einsog öllum
merkustu mönnum Sovétríkjanna
um sjö áratuga skeið.
M.
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall
165
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 13. júlí
Að undanförnu
hafa birzt greinar hér
í Morgunblaðinu um
þá pólitísku stöðu, sem
upp er komin í kjölfar
kosningaúrslita og
stjórnarmyndunar.
Höfundar þessara
greina eru tveir fýrrverandi flokksmenn í
Alþýðubandalaginu, sem hafa gengið til
liðs við Alþýðuflokkinn, þau Þröstur Ólafs-
son, aðstoðarmaður utanríkisráðherra, og
Margrét S. Bjömsdóttir, endurmenntunar-
stjóri Háskólans, sem áður var í forystu
Alþýðubandalagsins í Reykjavík og hefur
komið þar töluvert við sögu síðustu árin.
Jafnframt birti Morgunblaðið í Stakstein-
um sl. miðvikudag kafla úr grein eftir
Guðmund Ólafsson, viðskiptafræðing, sem
birtist í fréttabréfi Félags frjálslyndra jafn-
aðarmanna fyrir skömmu, þar sem fjallað
er um svipað efni og Margrét S. Bjöms-
dóttir gerði.
Að einhveiju leyti virðast greinar þessar
sprottnar af umræðum í einhveijum hópi
Alþýðuflokksmanna um þá ákvörðun for-
ystumanna Alþýðuflokksins að ganga til
samstarfs við Sjálfstæðisflokkinn í ríkis-
stjórn eftir kosningamar. Að öðru leyti
virðast þær endurspegla töluverða
póiitíska geijun innan Alþýðuflokksins, þar
sem spurt er spurninga um þær hugmynd-
ir um sameiningu jafnaðarmanna í einum
flokki, sem hafa verið á döfínni á þeim
vígstöðvum í rúma hálfa öld eða eftir að
Héðinn Valdimarsson yfírgaf Alþýðuflokk-
inn og stofnaði Sósíalistaflokkinn með
Kommúnistaflokki íslands. Greinarhöf-
undar eiga augljóslega erfítt með að ná
áttum varðandi Sjálfstæðisflokkinn en
Margrét S. Björnsdóttir og Guðmundur
Ólafsson eru einnig að hugleiða nýjar línur
í íslenzkum stjórnmálum. Ekki er úr vegi
að fjalla svolítið um þau viðhorf, sem fram
koma í þessum greinum.
Fyrst er nauðsynlegt að fjalla um sögu-
skýringar Þrastar Olafssonar varðandi
Sjálfstæðisflokkinn. í seinni grein hans,
sem birtist hér í blaðinu hinn 20. júní sl.
sagði m.a.: „Sjálfstæðisflokkurinn tók við
af Framsóknarflokki um og eftir seinna
stríð, sem eins konar pólitísk kjölfesta í
flokkalitrófí stjórnmálanna. Þeirri stöðu
hélt hann fram á áttunda áratuginn, en
síðan hefur enginn einn flokkur haft þessa
stöðu. Þessu hefur flokkurinn átt erfitt
með að una og hafa tveir undanfarnir for-
menn, á undan þeim núverandi, mátt taka
pokann sinn vegna þess, að þeir hafa ekki
náð tökum á flokknum, en þó einkum á
þingliði hans.“ Þetta er rangt.
Geir Hallgrímsson var formaður Sjálf-
stæðisflokksins í heilan áratug eða lengur
en nokkur annar maður að Ólafí Thors
undanskildum. Hann tók ákvörðun um það
nokkuð löngu fyrir landsfundinn, sem hald-
inn var haustið 1983, að gefa ekki kost á
sér til formennsku á nýjan leik. Þá hafði
Geir Hallgrímsson staðið af sér á lands-
fundunum 1979 og 1981 tvö mótframboð,
í fyrra tilvikinu bauð Albert Guðmundsson
sig fram gegn honum, í síðara tilvikinu
Pálmi Jónsson. I bæði skiptin var Geir
Hallgrímsson endurkjörinn með glæsibrag,
sem sýndi yfírgnæfandi stuðning við hann
innan Sjálfstæðisflokksins. Hann hafði
jafnframt staðið af sér stjómarmyndun
Gunnars Thoroddsens og leitt Sjálfstæðis-
flokkinn sameinaðan til kosninga á ný og
náð árangri í þeim kosningum, sem var
betri en sá, sem síðan hefur náðst, þótt
að vísu hafí ekki munað nema prósentu-
broti á úrslitunum þá og nú í vor. Jafn-
framt hafði Geir Hallgrímsson leitt Sjálf-
stæðisflokkinn inn í ríkisstjóm á ný og
hafði reyndar alla forystu um stjómar-
myndunina vorið 1983. Það er þvi alröng
söguskýring hjá Þresti Ólafssyni, að Geir
Hallgrímsson hafí orðið að hætta sem for-
maður Sjálfstæðisflokksins á þessum tíma.
Það var hans eigin ákvörðun og ekkert,
sem bendir til annars en að hann hefði
hlotið endurkjör á landsfundi haustið 1983
hefði hann sótzt eftir því. Formannsskiptin
á landsfundinum sl. vetur eru hins vegar
ný saga, sem allir þekkja og ekki ástæða
til að fjalla um á nýjan leik, enda var það
rækilega gert á þeim tíma.
Í jjrein sinni hinn 20. júní sl. segir Þröst-
ur Olafsson: „Þegar flokkurinn [þ.e. Sjálf-
stæðisflokkurinn, innskot Mbl.] tók ein-
arða hugmyndafræðilega afstöðu með at-
vinnurekendaarminum í flokknum fyrir
kosningarnar 1978 hrandi af honum laun-
þega- og verkamannafylgið. Lærdómur-
inn, sem flokkurinn dró af því, var að forð-
ast stefnumótun og víkja sér undan að
taka afstöðu til mála, sem vitað er, að
umtalsverður ágreiningur er milli and-
stæðra fylkinga innan flokksins." Þetta
er Jíka alrangt.
í kjarasamningunum, sem gerðir voru
í júní 1977, knúði verkalýðshreyfingin
fram gersamlega óraunhæfar kjarabæturj
eins og hún hefur raunar oft gert áður. I
forystugreinum Morgunblaðsins frá þeim
tíma má sjá, að blaðið varaði mjög við
afleiðingum þessara samninga. Haustið
1977 knúðu opinberir starfsmenn fram
samninga, sem gengu jafnvel enn lengra^
m.a. með hörðum verkfallsaðgerðum. I
ársbyijun 1978 stóð ríkisstjóm Geirs
Hallgrímssonar frammi fyrir þeirri spurn-
ingu, hvort hún ætti að fljóta sofandi að
feigðarósi eða gera tilraun til þess að koma
í veg fyrir hrikalegar afleiðingar þessara
kjarasamninga fyrir efnahagslíf þjóðarinn-
ar. Ríkisstjómin tók ákvörðun um að tak-
ast á við þetta vandamál með lagasetn-
ingu, sem nefnd hefur verið febrúarlögin
1978. Viðbrögð verkalýðshreyfíngarinnar
voru hin hörðustu í marga áratugi. Undir
forystu Alþýðusambands Islands var hafin
allsheijar herferð gegn ríkisstjórninni. Al-
þýðuflokkurinn og Alþýðubandalagið
gengu til liðs við verkalýðshreyfinguna.
Þessi herferð stóð í fimm mánuði undir
kjörorðinu „Samningana í gildi“. Henni
lauk með miklum ósigri stjómarflokkanna,
Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, í
þingkosningunum í júní og ósigri Sjálf-
stæðisflokksins í borgarstjórnarkosning-
unum í maílok það ár. í maímánuði hafði
ríkisstjórnin gert tilraun til þess að milda
áhrif febrúarlaganna með bráðabirgðalög-
um, sem höfðu lítil sem engin áhrif á stöðu
málsins.
Þetta var ekki í fyrsta sinn, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hafði staðið að slíkri
lagasetningu, og verkalýðshreyfingin túlk-
aði sem árás á sig. Viðreisnarstjómin
beitti sér fyrir áþekkri lagasetningu haust-
ið 1963 af svipuðum efnislegum ástæðum.
Verkalýðshreyfingin blés til mikillar sókn-
ar gegn Viðreisnarstjórninni. Átökum var
afstýrt á síðustu stundu. Það var eitt
síðasta embættisverk Ólafs Thors, sem
forsætisráðherra Viðreisnarstjómarinnar
að ná sáttum við verkalýðshreyfinguna þá.
Til þessa dags hefur ekki verið upplýst,
hvor hafði framkvæði að því, Ólafur Thors
eða Eðvarð Sigurðsson, þáverandi formað-
ur Dagsbrúnar. í þingflokki Alþýðubanda-
lagsins á þeim tíma var sagt, að Ólafur
hefði hringt. Innan Sjálfstæðisflokksins á
þeim tíma var sagt, að Eðvarð eða Einar
Olgeirsson hefðu hringt.
Geir Hallgrímsson hafði allan þann tíma,
sem hann hafði gegnt formennsku í Sjálf-
stæðisflokknum ræktað þau samskipti við
forystumenn verkalýðshreyfingarinnar,
sem urðu til á viðreisnaráranum. Hann
hafði átt mikil og góð samskipti við Björn
Jónsson, þáverandi forseta Alþýðusam-
bandsins. Enda endurspegluðu átökin á
milli ríkisstjórnar hans og verkalýðshreyf-
ingarinnar veturinn 1978 ekki sambands-
leysi milli Sjálfstæðisflokksins og verka-
lýðshreyfíngarinnar. Þau snerast um allt
annað. í þeim fólst að langmestu leyti
uppgjör milli forystumanna verkalýðs-
hreyfíngarinnar og Framsóknarflokksins
og þá sérstaklega Ólafs Jóhannessonar
vegna stjómarslitanna vorið 1974.
Það er alrangt, að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi dregið þá ályktun af kosningaúrslitun-
um 1978, að flokkurinn ætti að „forðast
stefnumótun og víkja sér undan að taka
afstöðu til mála“, eins og Þröstur Ólafsson
segir í grein sinni. Þvert á móti! í kjölfar
kosningaúrslitanna 1978 hófust miklar
umræður innan Sjálfstæðisflokksins, þar
sem sterkar kröfur komu fram m.a. og
ekki sízt frá þeirri kynslóð og þeim ein-
staklingum, sem nú eru í forystusveit Sjálf-
stæðisflokksins þess efnis, að flokkurinn
gengi til kosninga með mjög skýrt mótaða
stefnu og segði kjósendum fyrir kosning-
ar, hvað hann hygðist gera eftir kosning-
ar. Þetta var gert. Hin margumtalaða leift-
ursókn gegn verðbólgu varð til vegna þess-
ara umræðna. Hún var kosningastefnu-
skrá Sjálfstæðisflokksins í kosningunum,
sem fram fóra í desember 1979. í október-
mánuði það ár var Sjálfstæðisflokknum
spáð helmings fylgi kjósenda í skoðana-
könnunum. I desember varð niðurstaðan
næst lélegasti árangur í sögu flokksins.
Það var í kjölfar þessara kosningaúrslita,
sem Sjálfstæðismenn hófu að ræða það
sín í milli, að það væri ekki líklegt til árang-
urs að leggja fram svo nákvæma stefnu-
skrá fyrir kosningar. I umræðum um
stefnu eða stefnuleysi Sjálfstæðisflokksins
fyrir síðustu kosningar benti Morgunblaðið
á þessa skýringu á því, að Sjálfstæðismenn
teldu skynsamlegra að ganga til kosninga
á grundvelli meginstefnumiða, sem ekki
væra útfærð nánar fyrr en að kosningum
loknum, eins og nú er verið að gera.
Menn geta svo velt fyrir sér tvennu í
þessu sambandi, þegar horft er til baka:
hvaða afleiðingar hefði það haft fyrir efna-
hagslíf þjóðarinnar, ef ríkisstjórn Geirs
Hallgrímssonar hefði ekki gripið til þess-
ara aðgerða veturinn 1978? Er ekki raun-
veraleikinn sá, að með þeim aðgerðum
sýndi þáverandi forsætisráðherra og ríkis-
stjórn hans mikinn pólitískan kjark, þar
sem þjóðarhagur til lengri tíma var settur
ofar flokkshag til skemmri tíma? Og hins
vegar: hver var uppskera verkalýðshreyf-
ingarinnar og flokkanna tveggja, Alþýðu-
flokks og Alþýðubandalags? Verkalýðs-
hreyfingin hefur gjörbreytt um stefnu í
kjaramálum eftir átökin veturinn 1978.
Alþýðuflokkur og Alþýðubandalag unnu
mesta sigur sögu sinnar í kosningunum
vorið 1978. Alþýðuflokkurinn átti kost á
að mynda viðreisnarstjórn undir sínu for-
sæti sumarið 1978 en þorði ekki. Flokkarn-
ir tveir sátu í rúmt ár í ömurlegustu ríkis-
stjórn, sem setið hefur að völdum á ís-
landi, ríkisstjórn, sem skilaði engum
árangri, gat ekkert, gerði ekkert og
hrökklaðist frá með þeim hætti, að hún
er týnd og tröllum gefin.
Hvað er
Sjálfstæðis-
flokkurinn?
BÆÐI ÞRÖSTUR
Ólafsson og Mar-
grét S. Björnsdóttir
eiga erfítt með að
átta sig á því, hvað
Sj álfstæðisflokkur-
inn er. Þröstur Ólafsson segir, eftir að
hann hefur skilgreint ranglega ýmiss kon-
ar vanda Sjálfstæðisflokksins: „Með rökum
má fullyrða, að slík pattstaða hjá pólitísk-
um fiokki af stærðargráðu Sjálfstæðis-
flokksins standi í vegi fyrir pólitískri þróun
í landinu. Umræðan fer einkum fram milli
einstaklinga úr Sjálfstæðisflokknum og
annarra stjórnmálaflokka i landinu. Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem slíkur situr hjá ...
Ef stærsti stjórnmálaflokkur landsins get-
ur framvegis ekki sinnt skyldum sínum
sem pólitískt hreyfiafl í stjórnmálum lands-
ins,- verður að knýja fram einhveija
pólitíska uppstokkun, sem leysir úr þess-
ari pattstöðu Sjálfstæðisflokksins ... Þessi
tilvistarvandi Sjálfstæðisflokksins varpar
skugga á allt pólitískt samstarf við hann.
Hann verður að eftirláta minni flokki allt
framkvæði og pólitíska áhættu við mótun
stefnu og framkvæmd hennar í öllum
helztu stórmálum íslenzkra stjórnmála.“
Margrét S. Björnsdóttir segir í grein
hér i blaðinu 29. júní sl.: „Sjálfstæðisflokk-
urinn er algerlega tvíátta í þessum málum.
í orði er hann flokkur frelsis en þegar
kemur að hagsmunum landeigenda, út-
vegsmanna og stórfyrirtækja, þá minnir
hann helzt á gamlan hreppstjóra."
Hvað er Sjálfstæðisflokkurinn? Sjálf-
stæðisflokkurinn er og hefur alltaf verið
annað og meira en stjórnmálaflokkur.
Hann er þjóðarhreyfing, sem endurspegl-
ar, með öllum kostum þess og göllum,
þetta fámenna samfélag okkar. Það er í
senn styrkleiki flokksins og veikleiki, að
hann hefur innan sinna vébanda öll helztu
hagsmunaöflin, sem takast á í þessu þjóð-
félagi. Þröstur Ólafsson og Margrét S.
Björnsdóttir sjá fyrst og fremst veikleikann
í þessari uppbyggingu Sjálfstæðisflokks-
ins. Morgunblaðið hefur jafnan litið svo
á, að í þessu felist helzti styrkleiki flokks-
ins.
Það er mikil þörf á umbótum í þessu
þjóðfélagi. En þeim verður aldrei komið á
með stríði, að einhver meirihluti kúgi ein-
hvern minnihluta. Það er engin leið að
stjórna íslenzku þjóðfélagi nema með mál-
amiðlun. Lögum um fiskveiðistjórnun verð-
ur ekki breytt nema með málamiðlun á
milli útgerðarmanna, sjómanna og annarra
þjóðfélagsþegna, eins og margsinnis hefur
verið undirstrikað á þessum vettvangi. Það
er alveg sama, hvort rætt er um umbætur
á sviði fiskveiðistjórnunar, landbúnaðar-
stefnu, landsbyggðarpólitíkur eða hvað
annað sem er: eigi árangur að nást verður
það að gerast með málamiðlun, ekki stríði
og hinu endanlega uppgjöri! Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur verið og er enn helzti
vettvangur þessarar málamiðlunar. Þar
takast þessi þjóðfélagsöfl á og þar ríkir
þrátt fyrir allt ákveðið traust þeirra í
milli. Þetta er sú lykilþýðing sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur fyrir þetta þjóðfé-
lag.
Það skiptir ekki máli, hvort umræðum
um þjóðfelagslegar umbætur er haldið
uppi af þeim, sem skipa forystusveit Sjálf-
stæðisflokksins hveiju sinni eða einstakl-
ingum innan flokksins. Það sem skiptir
máli er, að þessum umræðum sé haldið
uppi og að þær hafi smátt og smátt áhrif.
Og það getur enginn haldið því fram, að
Sjálfstæðismenn séu ekki þátttakendur í
þjóðfélagsumræðum. Þeir era þvert á
móti þungamiðjan í þeim og í umræðunum
af þeirra háfu endurspeglast þau marg-
víslegu sjónarmið, sem uppi eru í landinu,
hvort sem rætt er um fiskveiðistjórnun eða
aðild að EES.
Hvorki Alþýðuflokkur né Alþýðubanda-
lag geta verið þessi vettvangur málamiðl-
unar, sem Sjálfstæðisflokkurinn er. Raun-
ar er hægt að halda því fram, að hvorki
Alþýðubandalagið né forverar þess hafi
nokkru sinni átt upptök að umræðum, sem
að lokum hafa skipt sköpum fyrir fram-
vindu samfélags okkar. Þær umræður
hafa yfirleitt sprottið upp innan Sjálfstæð-
isflokksins og að nokkru leyti Alþýðu-
flokksins en þó í miklu ríkara mæli innan
Sjálfstæðisflokksins, þegar litið er yfir 60
ára tímabil.
Þegar Hannibal Valdimarsson lauk
stjórnmálaferli sínum sagði hann í samtali
við Morgunblaðið, að hann hefði alltaf
verið jafnaðarmaður, allt annað væri gárur
á yfirborðinu. Þannig talar sá, sem hefur
yfirsýn. Andstæðingar Sjálfstæðisflokks-
ins mega ekki blindast svo af dægurdeilum
innan flokksins, að þeir missi sjónar á
kjarna málsins. Deilurnar innan Sjálfstæð-
isflokksins era gárur á yfirborðinu. Þegar
horft er yfir sviðið í 60 ár kemur auðvitað
í ljós, hvað þessi þjóðarhreyfing, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn er, hefur verið mikil upp-
spretta hugmynda og umræðna, sem mót-
að hafa þjóðfélagsþróun okkar.
■■■■■■■■■■I AÐ ÞESSU SÖGÐU
Nviar línnr er ástæða tíl að
rNyjdrmiUI staldra við þær
hugleiðingar, sem
foi’vitnilegastar eru í þeim greinum, sem
hér hefur verið fjallað um, en það er um-
fjöllun Margrétar S. Björnsdóttur um nýja
víglínu í íslenzkum stjórnmálum, sem sé
að verða til vegna þeirra málefna, sem
efst eru á baugi. Margrét S. Björnsdóttir
segir í grein sinni: „Síðast liðin ár hafa
hins vegar verið að skýrast risavaxnar
meinsemdir í íslenzku atvinnulífi, sem
stjórnmálaátök þessa áratugar hljóta að
snúast að mestu um. Fyrst skal telja ótrú-
lega dýrt og óhagkvæmt landbúnaðar-
kerfí, sem kostar okkur að óþörfu a.m.k.
15 milljarða króna á ári sé miðað við heims-
markaðsverð á landbúnaðarvörum. í annan
stað hafa verið að koma í ljós milljarða
mistök í íjárfestingum og ráðstöfun at-
vinnuvegasjóða ... Þriðja atriðið, sem ég
vil nefna, sem reyndar varð ljóst, þegar
fyrir tíu árum, en það er offjárfesting í
íslenzkum sjávarútvegi, bæði veiðum og
vinnslu ... Þessi þijú atriði hafa öll haft í
för með sér mikla útgjaldaaukningu fyrir
ríkissjóð, leitt til krónísks halla á fjárlögum
og stórfelldrar skuldasöfnunar ríkisins,
sem lögð verður á skattgreiðendur að
ógleymdum kynslóðum framtíðarinnar.“
Siðan segir greinarhöfundur: „Flestir
íslenzkir stjórnmálaflokkar eru klofnir í
afstöðu sinni til þess, hvernig við eigum
að komast út úr þessum ógöngum. Annars
vegar eru forystumenn og -konur Fram-
sóknarflokks, Alþýðubandalags og
Kvennalista, sem virðast ekki sjá aðra leið
en þá, að þessi mál lúti áfram forsjá hinna
vitru landsfeðra og -mæðra, niðurgreidd
úr sjóðum almennings og komandi kyn-
slóða. Þótt annað heyrist ekki frá tals-
mönnum þessara flokka er mér þó kunn-
ugt um áhrifamikla einstaklinga innan
þeirra, sem eru annarrar skoðunar. Hins
vegar eru þeir sem:
Vilja, að landbúnaður á íslandi sé rekinn
eins og hver önnur iðngrein án kvóta, án
niðurgreiðslna ...
Vilja að ríkið taki leigu af kvóta i stað
þess að úthluta verðmætustu auðlind þjóð-
arinnar ókeypis ...
Vilja að hvers kyns einokun stórfyrir-
tækja eða samtaka sé aflétt.
Vilja erlenda samkeppni við íslenzka
bankabáknið ...
Vilja jafna vægi atkvæða.
Vilja úthýsa þeim ósið íslenzkra stjórn-
inálaflokka að troða „sínum“ mönnum í
stöður hjá ríkinu eða ríkisfyrirtækjum óháð
hæfni þeirra ...
Vilja skoða fordómalaust kosti og galla
einkavæðingar ...“
Og loks segir greinarhöfundur: „En
hvar skyldu vera fylgismenn þessara hug-
mynda? Þeir eru fyrst og fremst meðal
íslenzks almennings, sem er ekki jafn
óskynsamur og stjórnmálamenn virðast
oft halda enda borgar hann brúsann en
ekki þeir ... Víglínan er hins vegar skýr,
annars vegar munu framsóknarmenn allra
flokka standa vörð um forneskjuna í
íslenzku efnahagslífi. Hins vegar
víglinunnar standa (vonandi) nýir banda-
menn, jafnaðarmenn og frjálslynt fólk, sem
vill allt til vinna, að spádómar Þráins Egg-
ertssonar, hagfræðiprófessors, um ísland
sem fátækasta ríki álfunnar rætist ekki.“
Þetta era athyglisverð og umræðuverð
sjónarmið. Margir munu taka undir þær
skoðanir, sem hér er lýst. Aðrir munu
spyija, hvort í þessari grein felist röksemd-
ir fyrir því, að íslenzka flokkakerfíð riðlist
á næstu árum vegna þess, að nýjar mál-
efnalínur séu að myndast í íslenzkum
stjórnmálum, eins og gerðist snemma á
öldinni, þegar úrslitaáfanga var náð i sjálf-
stæðisbaráttunni.
Það sem að okkur snýr þessa stundina
er hins vegar, að stjórnarmyndun Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðuflokks tókst vegna
málefnalegrar samstöðu þessara tveggja
flokka um mörg þau málefni, sem Mar-
grét S. Björnsdóttir víkur að. Nú er að
sjá, hvort flokkarnir tveir hafa pólitískt
bolmagn og þrek til þess að koma þeim
umbótum fram.
„ Sj álf stæðisflokk-
urinn er og hefur
alltaf verið annað
og meira en
stj órnmálaflokk-
ur. Hann er þjóð-
arhreyfing, sem
endurspeglar,
með öllum kostum
þess og göllum,
þetta fámenna
samfélag okkar.
Það er í senn
styrkleiki flokks-
ins og veikleiki,
að hann hefur
innan sinna vé-
banda öll helztu
hagsmunaöflin,
sem takast á í
þessu þjóðfélagi.
Þröstur Ólafsson
og Margrét S.
Björnsdóttir sjá
fyrst og fremst
veikleikann í
þessari uppbygg-
ingu Sjálfstæðis-
flokksins. Morg-
unblaðið hefur
jafnan litið svo á,
að í þessu felist
helzti styrkleiki
flokksins.“