Morgunblaðið - 10.11.1991, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 1991
eftir Kristínu Gunnarsdóttur
Skipulagsstjórn ríkisins hefur ásamt Náttúruverndarráði haft
afskipti af framkvæmdum á hálendinu. Skipulag ríkisins sér um
að kynna fyrirhugaðar framkvæmdir og stendur nú yfir kynning
í sjö hreppum á legu Fljótsdalslínu. Þá hefur stjórnin nýlega
beint þeim tilmælum til oddvita og byggingarfulltrúa Grímsnes-
hrepps að þeir fjallaskálar sem reistir hafa verið við Tjaldafell
norðan við Skjaldbreið verði fjarlægðir.
011 sveitarfélög eru skipulags-
skyld og allar byggingar of-
anjarðar sem neðanjarðar
háðar samþykktu skipulagi
viðkomandi sveitarstjórnar
og skipulagsstjórnar ríkisins,” sagði
Stefán Thors skipulagsstjóri ríkis-
ins. Áður fyrr var skipulagsskylda
fyrst og fremst bundin við þéttbýli,
en eftir að skipulagsmál þar kom-
ust í sæmilegt horf hefur athyglin.-
beinst að stijálbýli og nú einnig að
hálendinu. „Fyrr á tímum flutti fólk
úr sveitum í þéttbýli, en nú aukast
stöðugt framkvæmdir í stijálbýli,
þegar þéttbýlisbúar vilja byggja sér
sumarbústaði og fjallaskála. Þá má
ekki gleyma síauknum fram-
kvæmdum á vegum Vegagerðar
ríkisins og Landsvirkjunar,” sagði
Stefán.
Breytingar voru gerðar á skipu-
lagslögum árið 1979, sem fela í sér
að framkvæmdir á vegum Lands-
virkjunar eru skipulagsskyldar.
Landsvirkjun getur ekki lengur
ákveðið hvar háspennulína er lögð
án samþykkis viðkomandi sveita-
stjórnar, skipulagsstjórnar ríkisins
og staðfestingu ráðherra. „Lands-
virkjun hefur því óskað eftir því við
skipulagstjórn að hún auglýsi tillög-
ur að línulögnum og sjái til þess
að málsmeðferð verði lögum sam-
kvæmt,” sagði Stefán. „Þannig er
búið að auglýsa og staðfesta legu
Búrfellslínu III frá Búrfelli að
Hamranesi á Reykjanesi og liggur
hún um 11 sveitarfélög.”
Þegar kemur að hálendinu virðist
vera gloppa í lögum og erfitt að
átta sig á hver fer með lögsögu þar
og hvaða reglur eiga að gilda. Lög-
um samkvæmt eru öll sveitarfélög
skipulagsskyld og samkvæmt sveit-
arstjórnarlögum frá árinu 1986 er
allri byggð skipt í sveitarfélög. Þar
með mætti halda að óbyggðin eða
hálendið væri ekki innan sveitarfé-
laga og þá ekki skipulagsskylt.
„Við höfum túlkað það þannig að
þegar sveitarfélögunum sleppir og
um er að ræða svæði, sem ekki
teljast sannanlega innan staðar-
marka ákveðins sveitarfélags, þá
sé það skipulagsstjórnar og ráðu-
neytisins að fjalla um byggingarmál
þar,” sagði Stefán. „En það hefur
borið við að fólk almennt og sveitar-
stjórnir hafa litið svo á að inni á
miðhálendi gildi engar reglur og
að þar sé hægt að gera nánast
hvað sem er. Þá eru byggðir skál-
ar, án þess að leita umsagna og
tilskilinna leyfa. Og þó svo að tilskil-
in leyfi sveitarstjórnar liggi fyrir
og umsagnir náttúruverndarnefnda
þá telja margir að hægt sé að
byggja þar öðruvísi, eða réttara
sagt skála sem minni kröfur eru
gerðar til en þeirra sem eru í byggð.
En hús á hálendinu þurfa auðvitað
að standast sömu kröfur og hús í
byggð. Þar á ekki allt að fyllast af
skúrum, gömlum vinnubúðum og
bensínafgreiðsluskúrum, sem ekki
er hægt að nota í byggð.”
Stefán sagði að þegar leitað hef-
ur verið til skipulagsstjómar sé
reynt að meta hvort um lokaða eink-
askála er að ræða eða opna skála
á vegum félagasamtaka sem reistur
Vanhirtir skálar í óbyggðum eru alltof algeng sjón.
Tveir flutningagámar eru jafnvel látnir gegna hlutverki fjallakofa.
er í öryggisskyni. Nýlega barst
erindi frá Grímsneshreppi, þar sem
hugmyndir eru uppi um að safna
saman skálum í eitt hverfi. Bent er
á að það sé heppilegra að þeir séu
á einum stað, en ekki dréifðir um
allan afrétt. „Vel má vera að það
sé rétta lausnin en þá þarf einnig
að velja hverfunum þannig stað að
þau verði ekki of áberandi og valdi
sjónmengun,” sagði Stefán. „Nú,
svo er hitt sem fylgir þessu líka,
að þarna er um hverfi skála í einka-
eign að ræða og enginn þeirra er
Óspillt náttúra íslenska
hálendisins hefur heillað
margan ferðamanninn.
Náttúrufegurð, sem
margir óttast að sé í hættu
vegna enn frekari
virkjanaframkvæmda,
lagningar háspennulínu,
vegagerðar, skálabygg-
inga, aksturs utan vega
og ágangs ferðamanna.
Landsvirkjun ráðgerir að
leggja um 300 kílómetra
háspennulínu um mið-
hálendið og er það í fyrsta
sinn sem lína fer þar um.
Línunni fylgir vega- eða
slóðagerð, sem opnar
ferðamönnum leíðir inn á
áður fáfarnar slóðir. Þá er
talið að á hálendinu séu
400 skálar. Þar af eru um
100 í einkaeign og byggð-
ir án tilskilinna leyfa.
þá opinn. Það er þá falskt öryggi
sem þeir gefa. Það mætti hugsa sér
að húsin yrðu í dökkum jarðarlitum,
en eitt hús í hveiju hverfi yrði minna
og í skærum lit og það væri þá
opið neyðarskýli fyrir svæðið. Þá
væri fólk í neyð ekki að ráfa á
milli lokaðra húsa.”
Sérstök nefnd fari með
skipulags- og byggingamál
Stefán á sæti í hálendisnefnd á
vegum umhverfisráðuneytisins sem
vinnur að undirbúningi laga um
hálendið. Sagðist hann eiga von á
að næðist samstaða um frumvarpið
liði ekki á löngu þar til það yrði
að veruleika. Þar er gert ráð fyrir
að sérstök stjórnarnefnd fari með
skipulags- og byggingamál á há-
lendinu. Miðhálendið verði skil-
greint með línu, sem dregin verði
milli heimalanda og afrétta og að
þar tæki gildi sérstakt hálendis-
skipulag. Innan þess yrði mörkuð
stefna _um byggingu fjallaskála,
lagningu vega og háspennulína og
staðsetningu orkuvera. Sérstakt
deiliskipulag yrði gert fyrir einstök